Aνάπτυξη δεν γίνεται χωρίς αποκρατικοποιήσεις

Τον Μάρτιο του 1991 κατά την περίοδο της περεστρόικα και λίγους μήνες πριν από την κατάρρευση και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, που την ακολούθησαν και οι άλλες χώρες του λεγόμενου υπαρκτού σοσιαλισμού, οι Ελληνες της τότε Σοβιετικής Ενωσης κατάφεραν με μεγάλες προσπάθειες και προσωπικές θυσίες να οργανώσουν το πρώτο τους συνέδριο στην πόλη Γκελεντζίκ της Μαύρης Θάλασσας. Στόχος του συνεδρίου ήταν να διεκδικήσουν πολιτιστική αυτονομία, για να διδάσκονται την ελληνική γλώσσα και τον πολιτισμό τους, που είχε απαγορευτεί στον καιρό του Ιωσήφ Στάλιν.

Προσκεκλημένος από τους ποντιακούς συλλόγους, που ήταν η ψυχή του συνεδρίου, ταξίδεψα στη Μόσχα για να πάρω μετά δύο μέρες το αεροπλάνο για τη Μαύρη Θάλασσα. Από το αεροδρόμιο της Μόσχας με παρέλαβε με αυτοκίνητο της ελληνικής πρεσβείας ο τότε πρόξενος Νίκος Γαρελίδης. Διασχίζοντας τους δρόμους της πρωτεύουσας της άλλοτε κραταιάς Σοβιετικής Ενωσης, δεν πίστευα σ' αυτά που έβλεπαν τα μάτια μου. Ολα τα μαγαζιά ήταν τελείως άδεια από εμπορεύματα. Αυθόρμητα ρώτησα τον πρόξενο: «Πότε ξεσπάει η λαϊκή εξέγερση, αφού ο κόσμος δεν βρίσκει στην αγορά τα στοιχειώδη αγαθά;» Ο Γαρελίδης με κοίταξε περίεργα και μου είπε: «Ολα τα κρατικά μαγαζιά είναι άδεια, αλλά οι ελεύθερες αγορές είναι γεμάτες από τρόφιμα, οπωροκηπευτικά και άλλα αγαθά, ακόμη και ρούχα. Πίσω από το ξενοδοχείο όπου θα μείνεις έχει ελεύθερη αγορά. Κάνε μια βόλτα το πρωί και θα βρεις τα πάντα». Πράγματι στην ελεύθερη αγορά υπήρχαν όλα τα αγαθά, όπως συμβαίνει και στις δικές μας λαϊκές αγορές, όπου οι παραγωγοί διαθέτουν προϊόντα παραγωγής τους.

Στην πρώτη μου ανταπόκριση προς την εφημερίδα έγραψα: Το πρώτο σοκ που δέχεται ο ξένος επισκέπτης της Σοβιετικής Ενωσης αυτόν τον καιρό προέρχεται από την εφιαλτική εικόνα των άδειων από κάθε εμπόρευμα καταστημάτων σ' όλη τη χώρα. Δεν λείπουν από τις βιτρίνες μόνο τα τρόφιμα, αλλά και κάθε είδους αγαθά. Το δεύτερο σοκ προκαλείται από τη διαπίστωση ότι όλη η χώρα έχει παραδοθεί στην παραοικονομία, στη μαύρη αγορά και σε μια ιδιόμορφη «ελεύθερη αγορά», χωρίς να εκδηλώνεται καμία αντίδραση από το καθεστώς. Το ρούβλι οδηγήθηκε στην κατάρρευση καθώς η επίσημη ισοτιμία του ήταν έως πριν από μερικές μέρες ένα δολάριο προς 6 ρούβλια για τον τουρίστα, ενώ στη μαύρη αγορά η ανταλλαγή του δολαρίου γινόταν με 24 έως και 43 ρούβλια, με μέσο ημερομίσθιο του Σοβιετικού εργαζομένου τα 10 με 11 ρούβλια.

Αναζήτησα μια απάντηση στο ερώτημα: Πώς γίνεται τα κρατικά μαγαζιά που τροφοδοτούνται από τα κολχόζ και τα σοβχόζ να είναι άδεια και οι ελεύθερες αγορές να είναι γεμάτες με όλα τα αγαθά; «Μην αναζητάς λογικές απαντήσεις σε όσα βλέπεις και όσα ακούς, σε όσα γίνονται σήμερα στη Σοβιετική Ενωση» μου είπε Ελληνας συνάδελφος εγκατεστημένος στη Μόσχα.

Πληρέστερη απάντηση μου έδωσε ο ελληνικής καταγωγής, τότε δήμαρχος της Μόσχας, οικονομολόγος καθηγητής Γαβριήλ Ποπόφ. Μου είπε: Ευτυχώς την οικονομία υποκατέστησε η παραοικονομία, που τροφοδοτεί τη μαύρη και την ελεύθερη αγορά με τρόφιμα και άλλα προϊόντα, που δεν υπάρχουν καθόλου ή τα βρίσκεις σε μικρές ποσότητες στα κρατικά μαγαζιά. Πολλά μάλιστα, που δεν έχουν να πουλήσουν τίποτε, παραμένουν κλειστά «λόγω απογραφής» ή «ανακαίνισης» και επισκευών. Κάποια ροή προϊόντων υπάρχει προς αυτά τα μαγαζιά, αλλά εξαφανίζονται αμέσως, καθώς οι πωλητές ειδοποιούν τους «δικούς τους», οι οποίοι τα αγοράζουν αμέσως με κρατικές τιμές ή για δική τους χρήση ή για να τα διοχετεύσουν στη μαύρη αγορά.

Αλλη όμως ήταν η σοβαρή αποκάλυψη, που επιβεβαίωσε την πλήρη αποτυχία της κρατικοποίησης των μέσων παραγωγής. Το 3% της καλλιεργήσιμης γης ήταν «ιδιωτική», δηλαδή ήταν το οικόπεδο -από 500 έως 1.000 μέτρα- της κατοικίας των αγροτών. Αυτό το 3% που καλλιεργούσαν εντατικά οι ιδιοκτήτες τους εκτρέφοντας και ζώα έδινε στην κατανάλωση, μέσω των ελεύθερων αγορών, το 45% της γεωργοκτηνοτροφικής παραγωγής της χώρας. Το υπόλοιπο 97%, που ανήκε στα κρατικά κολχόζ και σοβχόζ, έδινε στην κατανάλωση μέσω των κρατικών καταστημάτων το 55% της αγροτοκτηνοτροφικής παραγωγής της Σοβιετικής Ενωσης, μεγάλο μέρος του οποίου διοχετευόταν στη μαύρη αγορά.

Το πείραμα της κρατικοποίησης απέτυχε. Το κράτος αποδείχτηκε τόσο στα σοσιαλιστικά όσο και στα καπιταλιστικά καθεστώτα κακός, αναποτελεσματικός και σπάταλος εργοδότης. Η επιμονή λοιπόν μιας συνιστώσας του ΣΥΡΙΖΑ να μη γίνουν αποκρατικοποιήσεις εμποδίζει τις επενδύσεις και την ανάπτυξη της χώρας, για να απορροφηθεί η ανεργία και να βγούμε από την κρίση. Δεν μπορεί να υποφέρουν οι πολίτες και να μένει ανεκμετάλλευτη η κρατική περιουσία των 350 δισ. ευρώ. Ανάπτυξη χωρίς αποκρατικοποιήσεις δεν γίνεται.