Τα ακριβά ψίχουλα της ελπίδας μας

Ολα ήταν για σένα εκεί

Μέσα στον ορυμαγδό των ημερών και τον τριγμό των οδόντων, τα ακριβά ψίχουλα της ελπίδας μας: η αμετανόητη χαρά των Χριστουγέννων, μέσα στο δράμα της ευήθειας των σοφών και των υπεύθυνων, που μας εθίζουν σε μια επαναλαμβανόμενη αναμονή για μία ακόμα αξιολόγηση που να, όπου να 'ναι τελειώνει, αλλά δεν λέει να τελειώσει. Που μοιάζει να μην τελειώνει ποτέ, μία πράξη ημιτελής, που μετρά τη μία ματαίωση μετά την άλλη για την Ελλάδα. Για όλους εμάς που ζούμε σ’ αυτόν τον τόπο.

Την ίδια στιγμή που κάποιοι άλλοι «κυρίαρχοι» λαοί επιβραβεύουν με τον στέφανο της δημοφιλίας αυτούς που άνοιξαν και συνεχώς βαθαίνουν τον λάκκο μας! Ξέρω. Δεν υπάρχουν κακοί και καλοί λαοί! Και, επίσης, οι ευθύνες μοιράζονται άνισα ανάμεσα σε εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους. Αλλά και οι λαοί είναι υπεύθυνοι για τους ηγέτες που επικροτούν. Συνεργοί στο καλό και το κακό που οι ηγέτες προκαλούν. Αν όντως ο κ. Σόιμπλε είναι ο δημοφιλέστερος πολιτικός στη Γερμανία, αυτό δεν αφορά μόνον τον ίδιο.

Μέσα λοιπόν σε αυτό το καθημερινά μεταβαλλόμενο τοπίο, το να επιχειρήσει κανείς να δει συνολικά τα πράγματα μέσα από τον φακό της Ιστορίας είναι κάτι που χαρίζει εκτός από γνώση και μια ανάσα από την αίσθηση του πεπερασμένου, του φθαρτού, του τι ήμασταν πριν και πού βρισκόμαστε τώρα. Αυτό το έργο επιχειρεί η Λίνα Αλεξίου με το βιβλίο της σε εκδόσεις Γαβριηλίδη, «Στιγμές του 20ού αιώνα και 15 χρόνια του 21ου».

Μετά το αριστούργημα του Θόδωρου Αγγελόπουλου «Μία αιωνιότητα και μία μέρα» ο τίτλος της Αλεξίου δεν φαντάζει περίεργος. Είναι δημιουργία μιας γυναίκας που τίμησε όσο λίγοι το επάγγελμα της δημοσιογραφίας για να μας πει ότι δεν φιλοδοξεί να καταγράψει αναλυτικά το ιστορικό γίγνεσθαι μιας μακράς περιόδου. Αλλά να ανιχνεύσει «πώς οι ζωές μας, αυτές οι ευαίσθητες κλωστές, ενώνουν τις εποχές».

Γιατί «η παγκόσμια ιστορία περιλαμβάνει και τον καθένα μας και την ιστορία της δικής του ζωής. Ποιο είναι το γεγονός της ημέρας ή της χρονιάς που αφορά εσένα; Οχι βέβαια η υποτίμηση του νομίσματος ή η επανάσταση στην Κίνα, αλλά το ότι παντρεύτηκες ή ότι έφυγε από τη ζωή ένας αγαπημένος». Ολα, λέει, βαίνουν παράλληλα. Ομως, συνεχίζει, για να το νιώσεις αυτό, για να θελήσεις να το καταγράψεις, πρέπει να αρχίσεις να ζεις με αναμνήσεις.

Ωστόσο, ας μου επιτρέψει η Λίνα Αλεξίου μετά την ανάγνωση του βιβλίου της να πιστεύω ότι δεν είναι ένα βιβλίο αναμνήσεων. Είναι έργο μόχθου, που κάνει την ανάμνηση εργαλείο γραφής. Γι' αυτό και από άκρη σε άκρη το διαπερνά μια στοχαστική και ταυτοχρόνως δρώσα, ενεργή, μελαγχολία, η ίδια που σφραγίζει και τα μοναδικά τραγούδια του Λέοναρντ Κοέν, που συμβαίνει να αγαπάμε τόσο και οι δυο μας.

Ενα βιβλίο που, με μια βραχυλογία και ακρίβεια που θυμίζει σήματα μορς, κλείνει όσα έγιναν στον κόσμο, στην Ελλάδα, στην ψυχή μας. Και από το οποίο, αν κάτι αποσιωπάται, αν κάτι μπορεί να γίνει ο κορμός του επόμενου βιβλίου που μας οφείλει, είναι αυτό που κρύβει από σεμνότητα: τα πολύ σημαντικά που έζησε συμμετέχοντας σε πρώτο πρόσωπο η ίδια. Με τόλμη και ακεραιότητα.

Η καταγραφή των σημαντικών για τη συγγραφέα στιγμών κάθε έτους ξεκινά με τις γεννήσεις και κλείνει με τα αντίο. Για να περιλάβει γεγονότα μεγάλα και μικρά, από την έναρξη ενός πολέμου ώς τη διάσωση ενός αγγέλου σε μία εκκλησία, που γλίτωσε από τις βόμβες των νικητών στην ισοπέδωση της Δρέσδης.

Μια ισοπέδωση που θυμίζει τραγικά τη σημερινή στο Χαλέπι, μια καταστροφή που δεν μπορεί να έχει νικητές και νικημένους. Ή από την έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης μέχρι την έκδοση των Ελεγειών του Ντουίνο από τον Ρίλκε: «Ναι οι ανοιξιάτικες μέρες σε είχαν ανάγκη [..] Ενα βιολί σού δινόταν. Κι όλα αυτά ήταν εκεί για σένα. Μα εσύ, ήσουν έτοιμος εσύ να νιώσεις;».