Ξαναδιαβάζοντας τη Μαχαμπαράτα

Ηταν πριν από 30 χρόνια και που ο Πίτερ Μπρουκ ανέβασε επί σκηνής το ινδικό έπος Μαχαμπαράτα. Η παράσταση παίχτηκε και στην Αθήνα σε ένα από τα θέατρα των βράχων που ανέστησε μέσα από τα νταμάρια της Αττικής ο Μίνως Βολανάκης.

Το έργο σε κείμενο του Καριέρ και σε συντομευμένη μορφή ανέβηκε επίσης στη μεγάλη και τη μικρή οθόνη, όπου είχα την τύχη να το δω σε έξι συνέχειες που με αδημονία περίμενα κάθε Παρασκευή βράδυ.

Οταν ύστερα από λίγα χρόνια βρέθηκα στην Ινδία με τον θίασο της Λέσχης Βόλου του Σπύρου Βραχωρίτη, συνάντησα Ινδούς, ανθρώπους του θεάτρου, που δεν συμμερίζονταν τη δική μου άποψη για το έργο του Μπρουκ. Θεωρούσαν ότι είχε προδώσει τους ινδικούς θρησκευτικούς και αισθητικούς κώδικες και το έβλεπαν με αυστηρά κριτική διάθεση.

Ακόμη και η Ινδή ηθοποιός που είχε μετάσχει στην παράσταση του Μπρουκ, ερμηνεύοντας τον ρόλο της Ντράουπαντι, είχε εκφράσει επιφυλάξεις. Αυτά με κλόνισαν, μαγεμένη καθώς ήμουνα από την ινδική κουλτούρα. Ωστόσο η εκδοχή του Μπρουκ παρέμεινε όλα αυτά τα χρόνια ζωντανή μέσα μου.

Ξαναδιαβάζοντας αυτές τις ημέρες τη Μαχαμπαράτα του Καριέρ πρόσεξα ότι αρχίζει με την αγωνία του Βιάσα, του ποιητή/ερημίτη που θέλει να μιλήσει, να πει τα πάντα για τη μεγάλη αυτή ιστορία του κόσμου και που δεν ξέρει πώς να αρχίσει.

Ο Γκανέσα τότε, που είναι ο θεός ελέφαντας και επίσης ο θεός /γραφέας που θα καταγράψει την ιστορία, του λέει να αρχίσει από τη δική του ιστορία. Πώς να μιλήσεις για τον κόσμο αν δεν ξεκινήσεις από τον εαυτό σου; Και πώς να καταλάβεις τον κόσμο αν μείνεις δέσμιος των ψευδαισθήσεών του;

Η ιστορία που αφηγείται ο Βιάσα, ο Ινδός Ομηρος, μιλά για μία σειρά από γεννήσεις που άλλες πάνε και άλλες δεν πάνε καλά, στο πλαίσιο μιας οικογένειας που είναι ο κόσμος. Το ζήτημα της καταγωγής μοιάζει να είναι σκοτεινό. Απωθημένο θα λέγαμε, γιατί συχνά κρύβει τρομερά μυστικά ικανά να ανατρέψουν τα πάντα.

Ο βίαιος και φιλοπόλεμος Ντουριόντανα λέει: «Μη μιλάς για τη γέννηση. Οι άνθρωποι είναι σαν τα ποτάμια, που πολλές φορές η πηγή τους είναι άγνωστη». Μετά μία περίοδο ειρήνης, η διαμάχη ξεσπά ανάμεσα σε δύο συγγενικές οικογένειες.

Από τη μία οι Πάνταβα: τα πέντε παιδιά του Πάντου με τη θεϊκή καταγωγή που έχει πεθάνει κάνοντας έρωτα, αφού πριν έχει σκοτώσει δύο γαζέλες πάνω στην ερωτική πράξη: όποιος χωρίσει βίαια εραστή από εραστή, μάνα από παιδιά, στα Ινδικά έπη ή στην ελληνική τραγωδία, ανοίγει τον δρόμο του αλληλοσπαραγμού.

Απέναντι στους Πάνταβα οι Καουράβα: τα εκατό παιδιά του τυφλού Ντριταράστρα. Κομβικό σημείο της αφήγησης είναι το παιχνίδι με τα ζάρια στο οποίο σύρεται ο δίκαιος και τίμιος αρχηγός των Πάνταβα, ο Γιουντιστίρα.

Τα τυχερά παιχνίδια είναι η μόνη αδυναμία του και σε αυτά χάνει όχι μόνο το υποδειγματικό βασίλειό του αλλά και όλα τα αδέλφια του, την Ντραούπαντι, τη γυναίκα όλων τους, αλλά και τον ίδιο τον εαυτό του και την ειρήνη του κόσμου. Ενας κόσμος παιγμένος στα ζάρια, όπως μας λέει και ο Ηράκλειτος: Χρόνος παις αεί παίζων πεσσεύων.

Οι προσπάθειες του ήρωα/θεού Κρίσνα να σώσει την ειρήνη θα αποτύχουν. Στη μεγάλη μάχη που έγινε στην Κουρουξέτρα, η οποία σήμερα ταυτίζεται με έναν αχανή αρχαιολογικό τόπο στη Βόρεια Ινδία, οι δύο συγγενικές οικογένειες θα αλληλοεξοντωθούν. Ο κόσμος έχει μπει στη μαύρη του περίοδο. Βγαίνω από τη Μαχαμπαράτα και κοιτώ τον κόσμο γύρω μας.

Εναν κόσμο ξεσκισμένο, παιγμένο στα ζάρια της μισαλλοδοξίας, του συμφέροντος. Που μπορεί να είναι ψευδαίσθηση, αλλά είναι μια ψευδαίσθηση που σκοτώνει συνεχώς. Ξαναδιαβάζοντας τη Μαχαμπαράτα αναρωτιέμαι μήπως αυτό που ο Βιάσα μάς καλεί να κάνουμε είναι να βγούμε από τα δίχτυα του κόσμου αυτού.