Ο μόχθος όλων περνάει μέσα από μια αθέατη συσχέτιση (ή μάλλον συνάρτηση): αυτή της υπεραπόλαυσης με την υπεραξία.
Μερικές φορές δεν πρέπει να αναλύουμε τις έννοιες, ούτε καν να τις ερμηνεύουμε.
Διότι ο ήχος μιας σύνθετης λέξης είναι ο ήχος της ώσμωσης νοηματικών φορτίων που αποκρυσταλλώνονται με τον καιρό στοn ψυχισμό του υποκείμενου.
Υπάρχει πάντα (έλεγε ο Lacan) ένα κατάλοιπο.
Μια απώθηση στην καθημερινότητα της οικονομίας και της κοινωνίας, ένα «καπιταλιστικό ασυνείδητο» που έγραψε ο Tomicz. Είναι εκείνο το αθέατο σημείο, η αφανής επικράτεια των σημείων, όπου απλά δεν δουλεύει η υπερπαραγωγικότητα του καθενός στο σύστημα (αλλά και η υπερεκμετάλλευσή του από το ίδιο το σύστημα).
Παρατηρώ σύγχρονους οικονομολόγους που περιγράφουν ποικιλοτρόπως αυτό το κατάλοιπο και μονοσήμαντα το συνδέουν με οικονομικές συνθήκες (π.χ. εμφάνισης φαινομένων όπως η κεϊνσιανή παγίδα ρευστότητας, η μαρξιστική κρίση υπέρ-συσσώρευσης).
Αυτό το «κατάλοιπο» ακούμπησε κάπως η γαλλική στρουκτουραλιστική σχολή ψυχολογίας προ πέντε-έξι δεκαετιών.
Συγκεκριμένα ο Lacan με τον περίφημο «λόγο του καπιταλιστή» έδειξε αυτό το ρητορικό και γλωσσικό lapsus: αυτό που εντός των υποκειμένων δημιουργεί «κενό, τρύπα, έλλειψη».
To κλειδί κατανόησης φυσικά ειναι η (λακανική και εδώ) εκδοχή του «υποκειμένου-που-υποτίθεται-ότι-γνωρίζει».
Πάσχουμε από την πολιτισμική και οικονομική δυσφορία επειδή μεταξύ άλλων δεν μπορούμε να κατανοήσουμε το «συστημικό αυτόματο».
Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε γύρω μας τι είδους συλλογικό υποκείμενο σε σχέση με εμάς είναι οι «αγορές».
Προσωπικά ονομάζω τον «λόγο των αγορών» ως «ρητορική των δικτύων»: μια σημαίνουσα αλυσίδα εννοιών πάνω σε μεγέθη απρόσιτα και ακατάληπτα για το υποκείμενο (αλλά τόσο ισχυρά στο συλλογικό ασυνείδητο).
Αυτό το τελευταίο μάλλον δεν έχει απασχολήσει πολλούς οικονομολόγους.
Χρειάζεται, εν ολίγοις, μια συμπεριφορική μακροοικονομική «οντολογία», δηλαδή ένα φιλοσοφικό approach.
Δυστυχώς οι οικονομολόγοι του μακρόκοσμου και των μοντέλων αμελούν συχνά το «συμβολικό κεφάλαιο» του Bourdieu.
Αγνοούν βολικά την πολιτισμική, την ιστορική, τη θρησκευτική μνήμη των μαζών.
Και έτσι απωθούν τον μνημονικό ιχνοκαπιταλισμό και τα αποτυπώματά του στον ψυχισμό όπως αυτά σκρολάρονται στις οθόνες των smartphones. Αυτός ο τύπος του συστήματος μετακυλίεται και ανατροφοδοτείται ιστορικά με το συμπεριφορικό μας πλεόνασμα πίσω από την αθέατη οψη του παίγνιου στις αγορές: αυτές είναι που ρέουν στις οθόνες...
Ειδικευόμαστε στη συμπεριφορική θεωρία παιγνίων επειδή μεταξύ άλλων μάς εξηγεί πολλές ασυνείδητες διεργασίες αυτού του αθέατου συλλογικού νου των αγορών.
Πρόκειται για σχετικά αχαρτογράφητη περιοχή στα σύνορα οικονομίας/φιλοσοφίας/ψυχολογίας, την οποία ακούμπησαν καλύτερα από εμάς (ontology of finance) δύο αιρετικοί οικονομολόγοι της εποχής μας (Gloria Sansò και Barry Smith).
Μένει -από κάποιους εξίσου αιρετικούς- να την εντάξουμε σε εκπαιδευτικό και ερευνητικό πεδίο κοινωνικής ψυχολογίας (να τη βυθίσουμε δηλαδή στο συλλογικό ασθενικό ασυνείδητο).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας