Προσπαθώ να πιστέψω αυτό που συμβαίνει στον ελληνικό καλλιτεχνικό χώρο με τα δύο είδη που λάτρεψα από παιδί, μελέτησα ως φοιτητής και συγγραφέας και αποτέλεσαν ανεξάντλητη πηγή έμπνευσης για τις ταινίες μου ως σκηνοθέτη: το φανταστικό και το αστυνομικό. Από τότε που διεύθυνα στα είκοσί μου χρόνια ένα σχετικό περιοδικό («Φάσμα») και με κοίταζαν κάπως σαν εξωγήινο, πόσα έχουν αλλάξει!
Τα αστυνομικά κυκλοφορούσαν τότε σε σχήμα τσέπης στα περίπτερα. Σήμερα όλοι οι εκδοτικοί οίκοι, ακόμα και αυτοί που ούτε θα το είχαν διανοηθεί, έχουν ο καθένας τη δική του αστυνομική σειρά. Το δε φανταστικό ήταν εντελώς στο περιθώριο, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Να όμως που διαπιστώνω ότι, τελευταία, ακόμα και το άλλοτε περιφρονημένο φανταστικό γνωρίζει μια απίστευτη άνθηση! Παραλλαγές του «Φρανκενστάιν» της Σέλεϊ και της Σίρλεϊ Τζάκσον ακόμα και στο θέατρο, εκδηλώσεις αφιερωμένες στον Πόε και τον Λάβκραφτ, κλασικοί του γερμανόφωνου φανταστικού, αφιερώματα σε φεστιβάλ...
Βέβαια αυτά προϋπήρχαν πολλά χρόνια στο εξωτερικό, όπου λογοτεχνία, κινηματογράφος και κόμικς ενσωμάτωσαν το φανταστικό με τέτοια δυναμική που το έκαναν γνωστό και αγαπημένο είδος σε ολόκληρο τον κόσμο. Ομως ποιοι ήταν οι βαθύτεροι λόγοι για την αναβίωση ενός είδους που εμφανίστηκε σχεδόν δύο αιώνες πριν και κάποιοι θεωρούσαν τελεσίδικα παρωχημένο;
Μάλιστα, ο συγγραφέας της κλασικής μελέτης «Εισαγωγή στη φανταστική λογοτεχνία» (1970) Τσβέταν Τοντόροφ θεωρούσε ότι η εμφάνιση της ψυχανάλυσης τον 20ό αιώνα ερμήνευσε το φανταστικό και ουσιαστικά το ακύρωσε, αφού δεν υπήρχε πλέον λόγος να χρησιμεύει για να καλύπτει ταμπού και κάθε λογής απαγορεύσεις που δεν τολμούσαν να αποκαλύψουν ρεαλιστικά οι κλασικοί εκπρόσωποί του τον 18ο και 19ο αιώνα!
Κι όμως, ποτέ άλλοτε το φανταστικό δεν γνώρισε τέτοια άνθηση όσο σήμερα, σε όλες τις μορφές του (ως είδος γνώρισε κατά διαστήματα και κάποιες επανεμφανίσεις τον περασμένο αιώνα). Η ψυχανάλυση όχι μονάχα δεν αχρήστευσε, αλλά, αντίθετα, εξοικείωσε το κοινό με το φανταστικό, ακριβώς επειδή ερμήνευσε τη λειτουργία και τους κώδικες κατανόησής του.
Το φανταστικό δεν είναι εκτόνωση απωθημένων αλλά βαθιά υπαρξιακή ανάγκη. Οσο η ίδια η ζωή μας θα γίνεται αγώνας επιβίωσης και τρόμου, όσο οι δυστοπίες θα φαντάζουν ως απόλυτο μέλλον, όσο η οικολογική καταστροφή θα βαφτίζεται κλιματική αλλαγή από τους άρπαγες της γης και τους εξολοθρευτές της φύσης, όσο οι κοινωνικές ανισότητες θα θεριεύουν, ο Οργουελ, ο Χάξλεϊ, ο Μπράντμπερι θα μοιάζουν απλοί ρεαλιστές. Κι όσο η σκοτεινιά μιας κοινωνίας χωρίς ενσυναίσθηση και αγάπη θα εδραιώνεται περισσότερο τόσο τα τέρατα του φανταστικού θα ζωντανεύουν ανάμεσά μας – τέρατα ενός ασυνείδητου που καταπιέστηκε, απωθήθηκε, ματαιώθηκε και παίρνει τώρα την εκδίκησή του.
Αγαπώ τα τέρατα του φανταστικού γιατί είναι η ρήξη, η εναντίωση, η ικανή για αντίσταση, ταπεινωμένη αλλά ανθρώπινη ακόμα, πλευρά του εαυτού μας.
*Σκηνοθέτης, διευθυντής Film Studies BA, MA New York College, Athens, University of Greenwich, UK
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας