Οταν είδα και φωτογράφισα, τον Οκτώβριο, επιστρέφοντας από μπάνιο, στον πεζόδρομο του Φλοίσβου, γραμμένο με μαρκαδόρο και λεπτά γράμματα το σύνθημα «Η αλήθεια είναι πως, άμα θέλεις, ΜΠΟΡΕΙΣ!» (με έμφαση και θαυμαστικό στο «μπορείς»), η αλήθεια είναι πως… το πρώτο που σκέφτηκα ήταν ότι η ποίηση των συνθημάτων κατρακύλησε από τον τοίχο στο πεζοδρόμιο. Μετά, η σκέψη μου φάνηκε άκομψη, ίσως και άδικη· γιατί όχι και συνθήματα στο πεζοδρόμιο και στην άσφαλτο και παντού; Αρκεί να υπάρχει διάθεση, έμπνευση για συνθήματα σε τοίχους, όχι προσβολές και σαχλαμάρες σε τοίχους αρχιτεκτονικών μνημείων, όπως η Ακαδημία και όλη η Αθηναϊκή Τριλογία στην Πανεπιστημίου: Ακαδημία – Πανεπιστήμιο – Εθνική Βιβλιοθήκη.
Νοσταλγίες… μου είπε φίλη. Μία άλλη είπε ότι το σύνθημα που φωτογράφισα, το ίδιο ή κάτι ανάλογο, είναι από τον Καζαντζάκη. Το γκουγκλάρισα. Δεν το διασταύρωσα. Ούτε το αποκλείω. ΜΠΟΡΕΙ! Είδα ότι συνθήματα σε τοίχους γράφτηκαν, φέρ’ ειπείν, στη Ρωσία, στους Ναπολεόντειους Πολέμους. Στην Κομμούνα του Παρισιού, το 1871. Μπορεί (κάτι θυμάμαι από παλιά) να σκαλίστηκαν, με αιχμηρά αντικείμενα, σε κίονες ή μαρμαρόπλακες αρχαίων κτισμάτων.
Στα καθ’ ημάς –δεν κάνω και ιστορική διατριβή περί συνθημάτων!– συνθήματα με κόκκινη μπογιά (απλό αντισκωριακό μίνιο) γράφτηκαν από νέους, με κίνδυνο ζωής, στην Αντίσταση κατά των Γερμανών, την οποία αυτές τις μέρες τίμησε ο Γερμανός πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, αλλά… μισοτιμής! Θυμίζω το εξαίρετο τραγούδι, των Μάνου Λοΐζου – Κωστούλας Μητροπούλου: «Ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία. Κάποιος την έγραψε στον τοίχο με μπογιά…». Από προσωπικές αναμνήσεις ανασύρω συνθήματα για τη «Λευτεριά στην Κύπρο» και την ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών) δεκαετίας του ’50· αυτά με μπλε μπογιά!
Τα σύγχρονα, ημέτερα, πολιτικά συνθήματα στους τοίχους ξεκινούν –ελάχιστα– με μαρκαδόρους σε τοίχους της Αθήνας επί χούντας (υπήρξα δράστης, κατουρημένος από φόβο…). Περισσότερα γύρω από την κατάληψη της Νομικής, τον Φλεβάρη του 1973. Πολύ περισσότερα στον μεγάλο Νοέμβρη του Πολυτεχνείου. Κορυφώθηκαν στη μεταπολίτευση, με πυρήνα κυρίως τις επετείους του Πολυτεχνείου. Αλλά και παρακολουθώντας τρέχουσες πολιτικές εξελίξεις, με έξαρση το μεγάλο άλμα του ΠΑΣΟΚ επί Ανδρέα Παπανδρέου.
Το σύνθημα πολιτικής αφασίας από τις πρώτες επετείους της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου «Εμπρός στον έτσι που χάραξε ο τέτοιος», παραφθορά, σκωπτική, του κλασικού «Εμπρός στο δρόμο που χάραξε ο Νοέμβρης», την οποία παραφθορά έβαλε τίτλο σε βιβλίο του, με επιλογή από συνθήματα της μεταπολίτευσης, ο Γιάννης Δημαράς, Κάκτος, 1981, αποτελεί, πιστεύω, επιστέγασμα, μαζί και έξοδο από το συνθηματολογικό πάνθεον του Νοέμβρη της μεταπολίτευσης, που ήταν και η μεγάλη έκρηξη συνθημάτων τοίχου στη χώρα μας. Μετά, περάσαμε σε περίοδο ύφεσης. Για να ακολουθήσει κάμψη, σε ποσότητα, κυρίως ποιότητα, με τάση στο χυδαίο και στο ανόητο.
Η λήξη συνθημάτων τοίχου, συμβαδίζει, νομίζω, με έκπτωση πολιτικού λόγου που οδηγεί σε πολιτική αποστρατεία και απάθεια μεγάλο μέρος των νέων, που είναι πηγή αυθεντικής συλλογικής επεξεργασίας και εκδήλωσης των συνθημάτων τοίχου. Ο συνθηματολογικός λόγος πλέον έχει περάσει στην κυριαρχία των smartphone διαπροσωπικής επικοινωνίας/κοινολόγησης, όχι ακριβώς συνθημάτων, αλλά συνθηματολογικών τύπων, με ατάκες, ομολογουμένως ευρηματικές και ευφυείς σε πλείστες περιπτώσεις, αλλά εφήμερες στο αθέατο, ιλιγγιώδες σύμπαν ψηφιακής επικοινωνίας. Αποκορύφωμα διεθνές, αξεπέραστο των συνθημάτων τοίχου ήταν, ασφαλώς, ο παρισινός Μάης του ’68, από το σύνθημα του οποίου, μέσα στα αναρίθμητα, «Η ποίηση είναι στους δρόμους», πήρα τον τίτλο της σημερινής Τρίτης Ματιάς…
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας