Υπάρχει μέλλον στις σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ;

Η Μ. Ανατολή, η γειτονία μας, αυτό που αρχίζει από το Αιγαίο και τελειώνει κάπου στο Ιράν, μας επιφυλάσσει τις εκπλήξεις του μέλλοντος, τις συγκρούσεις και τις καταστροφές οι οποίες έρχονται να χτυπήσουν την πόρτα μας.

Τίποτα δεν μένει το ίδιο και οι συνεχείς και αλλοπρόσαλλες αλλαγές προδικάζουν μόνο συνεχείς συγκρούσεις.

Δεν προλάβαμε να καταλάβουμε τι ακριβώς σημαίνει η κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου από την Τουρκία, και διαβάσαμε τις ανακοινώσεις για την επανασύσταση των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων.

Η Τουρκία, μετά τα γεγονότα του Μαΐου 2010 με το πλοίο «Μαβί Μαρμαρά» και τους δέκα νεκρούς Τούρκους ακτιβιστές για τη Γάζα, έθεσε τρεις όρους για την επανασύσταση των σχέσεών της με το Ισραήλ:

• α) την αίτηση συγγνώμης του Ισραήλ,
• β) την αποζημίωση των θυμάτων και
• γ) την άρση του εμπάργκο της Γάζας από το Ισραήλ. Επισήμως γνωρίζουμε πως ο πρωθυπουργός Νετανιάχου ζήτησε τηλεφωνικά συγγνώμη από τον Ερντογάν το 2013 με την παρέμβαση του Ομπάμα.

Από διαρροές των συνομιλητών έχουμε πληροφορηθεί πως συμφωνήθηκε η δημιουργία ενός ταμείου 20 εκατομμυρίων δολαρίων υπέρ των συγγενών των θυμάτων. Για την τρίτη απαίτηση δεν υπάρχουν ανακοινώσεις αλλά «σκέψεις», οι οποίες όμως δεν έχουν συγκεκριμενοποιηθεί ακόμα.

Κάτω από μεγάλη ανάγκη να επανέλθει το status quo ante θα μπορούσε να βρεθεί μια κάποια συμβιβαστική λύση, αλλά υπό την προϋπόθεση πως δεν θα ταπεινωθεί το Ισραήλ. Αυτό θα το δούμε αν θα πραγματοποιηθεί ή όχι. Αλλά αυτό που ενδιαφέρει την κοινή γνώμη και τους ειδικούς των διεθνών σχέσεων είναι η ανάγκη η οποία κάνει τους δύο ισχυρούς της Μ. Ανατολής να επαναφέρουν μια συμμαχία που είχε προ πολλού διαλυθεί.

Τέσσερα είναι τα κίνητρα μιας τέτοιας επαναφοράς της σχέσης Τουρκίας-Ισραήλ:

• α) η ανάγκη της Τουρκίας να κρυφτεί πίσω από το ΝΑΤΟ, τις ΗΠΑ και το Ισραήλ μετά τη σύγκρουσή της με τη Ρωσία. Το Ισραήλ είναι η καλύτερη ομπρέλα για να αποφύγει ο Ερντογάν το αρνητικό προφίλ του στη Δύση. Μπορεί άνετα να φυλακίζει δημοσιογράφους, να κλείνει ΜΜΕ, να βομβαρδίζει κουρδικές περιοχές δίχως την αρνητική παρουσίαση όλων αυτών στα διεθνή ΜΜΕ,
• β) μπορεί να επαναφέρει την εικόνα του ισχυρού ισλαμικού κράτους το οποίο ταπείνωσε το Ισραήλ. Με αυτόν τον τρόπο θα εμφανιστεί ως ο μόνος ισχυρός υποστηρικτής των Παλαιστίνιων εις βάρος της μισητής Αιγύπτου,
• γ) μπορεί να προσβλέπει στην ισραηλινή αμυντική βιομηχανία για οπλικά συστήματα τα οποία χρειάζεται,
• δ) μπορεί να αποκτήσει το επιθυμητό φυσικό αέριο από το Ισραήλ προς Τουρκία και από εκεί για Ευρώπη. Η διαρρεύσασα συμφωνία κάνει λόγο για την κατασκευή αγωγού αερίου στην Τουρκία από το Ισραήλ. Αυτή είναι ίσως η πιο ουσιώδης αιτία της επαναπροσέγγισης των δύο άσπονδων φίλων.

Για το Ισραήλ, οι λόγοι είναι επίσης:

• α) η πώληση αερίου στην Τουρκία και κατ’ επέκταση στην Ευρώπη, αποκλείοντας προς το παρόν το πολύ μεγάλο αιγυπτιακό κοίτασμα από τη συμφωνία,
• β) η επανένωση του Ισραήλ με ένα ισχυρό σουνιτικό κράτος το οποίο καθορίζει τις σχέσεις του με το σιιτικό Ιράν, το οποίο για το Ισραήλ είναι ο υπ’ αριθμόν ένα υπαρξιακός εχθρός του,
• γ) οριοθετεί τη θέση του Ισραήλ σε σχέση με το καθεστώς Ασαντ, δηλαδή απορρίπτει την παραμονή του στην ηγεσία της Συρίας και καθαγιάζει την αντιπολίτευση, ακόμα και το λεγόμενο «Ισλαμικό κράτος»,
• δ) θέτει το Ισραήλ στο στρατόπεδο των αντιρωσικών δυνάμεων ενδυναμώνοντας τις σχέσεις του με τους νεοσυντηρητικούς της Ουάσινγκτον.

Οι παραπάνω παρατηρήσεις έχουν και ορισμένες συνέπειες οι οποίες και για τις δύο χώρες έχουν και αρνητικές παραμέτρους.

Για την Τουρκία η επανασύνδεση των σχέσεών της με το Ισραήλ

• α) είναι ανάθεμα για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους της περιοχής, αλλά και για το «Ισλαμικό κράτος». Είναι επίσης ανάθεμα για τη Χαμάς, για τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου και το Ιράν,
• β) είναι ανάθεμα για τους ισλαμιστές της Τουρκίας και για τους ίδιους τους οπαδούς του κόμματος Ερντογάν, οι οποίοι από τη μία ακούνε για τους Εβραίους οι οποίοι συνωμοτούν κατά της Τουρκίας και από την άλλη ακούνε πως η συμμαχία με το Ισραήλ θα είναι χρήσιμη για την ισλαμική τους ατζέντα,
• γ) θα είναι μια απόδειξη της προδοσίας της Τουρκίας στην ισλαμική ιδέα με απρόβλεπτες συνέπειες για τις σχέσεις της Τουρκίας με τις αντίστοιχες χώρες.

Για το Ισραήλ, η συμφωνία αυτή

α) θα είναι η ανατροπή της προσπάθειας συνεργασίας με την Κύπρο και την Ελλάδα, όπως είπε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ Λίμπερμαν,

β) θα είναι η ένδειξη αδυναμίας του Ισραήλ και η ενδυνάμωση ακραίων στοιχείων στην περιοχή,

γ) θα είναι η στροφή για την εγκατάλειψη των Κούρδων στην τουρκική ηγεμονία,

δ) θα είναι μια απόδειξη για τη διπλωματική ιστορία πως η εποχή και η περιοχή στρέφονται προς τακτικιστικές και οπορτουνιστικές κινήσεις, οι οποίες δεν στηρίζονται σε καμία αρχή για μακρόβια συνεργασία.

Η πιθανή προσέγγιση Ισραήλ-Τουρκίας θα αποτελέσει άλλο ένα θεαματικό πυροτέχνημα πριν περάσει ως τέτοιο στην αιμάσσουσα και περιδεή περιοχή μας.

* συγγραφέας