Σύμφωνα με τον «σιδηρούν νόμο της ολιγαρχίας» που διακήρυξε ο Ρόμπερτ Μίχελς η λογική που διέπει τις ολιγαρχίες, και στην πράξη όλες τις ιεραρχικές οργανώσεις, είναι η αναπαραγωγή του εαυτού τους όχι μόνον όταν η ίδια ομάδα παραμένει στην εξουσία, αλλά ακόμα και όταν μια εντελώς διαφορετική ομάδα θέτει την εξουσία υπό τον έλεγχό της. Η ουσία του έγκειται στο γεγονός ότι οι νέοι ηγέτες ανατρέπουν τους παλιούς υποσχόμενοι ριζοσπαστικές αλλαγές αλλά κάνουν τα ίδια. Ας μην ξεχνάμε ότι στην Τουρκία των Κεμαλιστών υπήρχε μονοκομματικό κράτος μέχρι το 1950, ότι ακολούθησαν τρία στρατιωτικά πραξικοπήματα ανά δεκαετία, αρχής γενομένης το 1960 για να ακολουθήσει και το μεταμοντέρνο τού 1997, όταν η ηγεσία του στρατού με τελεσίγραφο ανάγκασε τον Ερμπακάν να παραιτηθεί. Η ιστορία επαναλαμβάνεται με τον ίδιο τρόπο ακριβώς. Και ο Ερντογάν ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης είχε φυλακιστεί διότι σε ομιλία του είχε απαγγείλει «απαγορευμένους» στίχους. Ακολούθως έγινε πρωθυπουργός και πρόεδρος για να εφαρμόσει τα ίδια με δικαστικά πραξικοπήματα.
Πώς φθάσαμε ιστορικά στο κομβικό σημείο επιλογής του τουρκικού λαού μεταξύ Ερντογάν ή Ιμάμογλου; Ο Michel Bozdemir το 1999 έγραφε: «Μετά τις μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ (1839) σχηματίστηκαν δύο ελίτ στην οθωμανική και στη συνέχεια στην τουρκική κοινωνία. Την πρώτη αποτελούσαν οι απόφοιτοι Idadi (κολεγίων) και των Sultani (λυκείων) που είχαν εκπαιδευτεί στη βάση δυτικών προτύπων και τη δεύτερη οι απόφοιτοι των medrese που είχαν εκπαιδευτεί στην παράδοση. Αυτή η νέα αντίληψη εφαρμόστηκε χωρίς ανταγωνισμό στις νέες γενιές, μέχρι το πέρασμα στη δημοκρατία». Η Ellen Kay Trimberger χαρακτηρίζει το έργο του κεμαλικού εκσυγχρονισμού που ακολούθησε ως τη δημιουργία «δύο εθνών» στη ίδια χώρα: «Ενα από τα αποτελέσματα του κεμαλικού προγράμματος», γράφει, «ήταν η δημιουργία των δύο εθνών: το ένα αγροτικό, παραδοσιακό και υπανάπτυκτο και το άλλο αστικό, μοντέρνο και αναπτυγμένο».
Η πολιτική ζωή της Τουρκίας διαμορφώθηκε στα όρια των παραπάνω διαχωρισμών. Οι Κεμαλιστές πίστευαν στον εκσυγχρονισμό από τα πάνω, δηλαδή σκέπτονταν να πραγματοποιήσουν τον κοινωνικό μετασχηματισμό με νομοθετικά μέτρα και γενικότερα με μεθόδους «κοινωνικής μηχανικής». Οσες φορές η επαναστατική δυναμική ξεπρόβαλλε τα ταξικά χαρακτηριστικά της τα απανωτά στρατιωτικά πραξικοπήματα αποκαθιστούσαν την επιθυμητή τάξη. Παρόλο που από την πρώτη μέρα ο Κεμαλισμός εμφανίσθηκε ως φορέας εκδυτικισμού με πρότυπο αόριστα μια αφηρημένη Δύση, όταν τη θέση της «αφηρημένης Δύσης» πήρε ένας συγκεκριμένος θεσμός με συγκεκριμένες αξίες, δηλαδή η Ε.Ε., που απαιτούσε τον εκδημοκρατισμό της χώρας, το κεμαλικό κατεστημένο ανέδειξε για άλλη μια φορά τη συντηρητικότητά του. Γι’ αυτό θα πρέπει να θεωρείται βέβαιο ότι τέτοιας έκτασης αναταραχές θα είχαν οδηγήσει το κεμαλικό καθεστώς στην επιβολή ενός ακόμη στρατιωτικού πραξικοπήματος.
Οταν ανέλαβε το ΑΚΡ, η ανάδειξη της θρησκείας ως ενός από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της πολιτικής του, ομογενοποίησε ταξικά την κοινωνία προτάσσοντας τα θρησκευτικά χαρακτηριστικά έναντι των ταξικών διαφοροποιήσεων. Δεδομένου ότι η κάθε κοινωνία είναι νομοτελειακά ταξική, η υπέρβαση του ταξικού χαρακτήρα της μπορεί να επιβιώσει μόνον όταν οι ανταγωνισμοί και οι συγκρούσεις βρίσκουν διέξοδο σε προσωπικούς ανταγωνισμούς, όπως συμβαίνει σήμερα στην Τουρκία. Ο Ρόμπερτ Μίχελς μάς λέει ότι έτσι θα πορεύεται η Τουρκία.
Ολα όσα συμβαίνουν στην Τουρκία δεν θα πρέπει να μας δημιουργούν ψευδαισθήσεις για το δικό μας πολιτικό σύστημα, το οποίο διαφεντεύει αποκλειστικά και χωρίς κανέναν έλεγχο ένας και μόνον πολιτικός: o εκάστοτε πρωθυπουργός που αποφασίζει για τα πάντα, παρά τις αναφορές στον «κυρίαρχο λαό» που αποκλείεται από την πολιτική «ντε φάκτο, αν όχι ντε γιούρε», όπως σημειώνει ο Τζόρτζο Αγκάμπεν. Το είδαμε και σε χώρες που θεωρούνται προηγμένες πολιτικά όπως η Γαλλία. Την πρώτη Κυριακή των εκλογών καταγράφηκε η βούληση του γαλλικού λαού, τη δεύτερη αλλοιώθηκε με τη βοήθεια του Συντάγματος και μετά ο Μακρόν έκανε ό,τι ήθελε σαν να μην έχουν γίνει εκλογές. Δεν χρειάστηκε πραξικόπημα. Το είδαμε στα ευρωπαϊκά δημοψηφίσματα που δεν ήταν αρεστά για το αποτέλεσμά τους και ούτε καν επαναλήφθηκαν (Γαλλία, Ολλανδία) ή επαναλαμβάνονταν μέχρι το επιθυμητό αποτέλεσμα (Δανία, Ιρλανδία). Το βλέπουμε στον μακαρθισμό που πλανάται πάνω από την Ευρώπη, την Ε.Ε. της μίας άποψης. Κάθε άλλη άποψη, όχι κατ’ ανάγκην η αντίθετη, σε αποβάλλει. Πρόκειται για άλλες εκφάνσεις της ίδιας παθογένειας με πολύ ηπιότερα συμπτώματα.
Εκείνο που δημιουργεί προβληματισμό είναι ότι η χώρα μας ζει στη σκιά της Τουρκίας. Και το πολιτικό σύστημα κάνει τα πάντα για να αναδεικνύει αυτή την πτυχή που έχει μεταβληθεί σε ψύχωση, για να επικαλύπτει την ανικανότητά του επισείοντας τον κίνδυνο εξ Ανατολών... Αν δεν απαλλαγούμε από τη «σκιά της Τουρκίας» ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ατενίσουμε ως έθνος το μέλλον. Η Τουρκία παρά τις παθογένειες του πολιτικού συστήματός της έχει αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη και συμμετέχει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Εμείς ως «δεδομένοι» αναζητούμε σε ποια δύναμη θα πρέπει να προσκολληθούμε.
*Τ. αρχιμηχανικός ΟΣΕ, πολιτικός μηχανικός ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας