Δέκα μέρες μετά τη σύλληψη του Εκρέμ Ιμάμογλου και ενώ συνεχίζονται οι εντυπωσιακές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας κατά της κυβέρνησης, αρχίζει νομίζω να διαμορφώνεται ένα συγκεκριμένο μοτίβο που θα καθορίσει το πολιτικό σκηνικό στη γειτονική χώρα κατά το επόμενο χρονικό διάστημα.
Και για να μπορέσουμε να το κατανοήσουμε στην ουσία του, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι το όργιο καταστολής που λαμβάνει χώρα τις τελευταίες μέρες (με 1.900 συλλήψεις διαδηλωτών, με απαγορεύσεις Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, με απίστευτους χαρακτηρισμούς για απλούς πολίτες που ζητούν το αυτονόητο) δεν είναι κάτι το ασυνήθιστο για την Τουρκία του Ερντογάν. Αν μάλιστα προσπαθήσουμε να θέσουμε τη σύλληψη του Ιμάμογλου στο κατάλληλο πολιτικό της πλαίσιο, θα δούμε ότι αυτό που προέχει εδώ δεν είναι το στοιχείο της καταπίεσης, αλλά το αντίθετό της: η επιβεβαίωση των, κατά τον Ερντογάν, όρων του δημοκρατικού παιχνιδιού.
Η Ευρώπη «μάς έχει ανάγκη»
Εξηγούμαι: δεν έχει περάσει μεγάλο χρονικό διάστημα από τη στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος, ενθαρρυμένος από τη σφοδρή επίθεση του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζέι Ντι Βανς κατά των Ευρωπαίων πολιτικών, ζήτησε την επανεκκίνηση της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) με ένα αντίστροφο όμως από παλαιότερα επιχείρημα. Γιατί τώρα πια δεν είναι η Τουρκία που χρειάζεται την Ευρώπη, αλλά η Ευρώπη που έχει ανάγκη την Τουρκία. Και πέρα από οικονομικούς, δημογραφικούς, πολιτικούς λόγους, επικαλέστηκε και έναν περισσότερο «φιλοσοφικό»: η Ευρώπη είναι κουρασμένη, γερασμένη και μαζί της έχει γεράσει το αποτυχημένο πλέον σύστημα του πολιτικού φιλελευθερισμού.
Η Ευρώπη λοιπόν «μας έχει ανάγκη» γιατί εμείς είμαστε οι μόνοι που μπορούμε να ανανεώσουμε το αληθινό πνεύμα της δημοκρατίας, ένα πνεύμα που έχει πνιγεί μέσα στη γραφειοκρατία των Βρυξελλών και τις ασφυκτικές λεπτομέρειες του δικαιωματισμού –αυτή ήταν η ουσία των λεγομένων του (παραλείπω τις αναφορές στα ανθρώπινα δικαιώματα, που απλώς χρησιμοποιούνται πάντα ως καρύκευμα στις ομιλίες του).
Σε αυτό το πνεύμα η σύλληψη Ιμάμογλου, οι διαδηλώσεις του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP) και η γενικευμένη καταστολή που ακολούθησε εξυπηρετεί έναν διπλό σκοπό.
Πρώτον, την επιβεβαίωση του πώς αντιλαμβάνεται ο Ερντογάν την «ανοιχτή» και «ανεκτική» λειτουργία του τουρκικού δημοκρατικού συστήματος. Διαδηλώσεις και εκδηλώσεις διαμαρτυρίας δεν επιτρέπονται σε δικτατορικά καθεστώτα.
Και, δεύτερον, τον καθορισμό του πλαισίου αυτού του συστήματος. Το πλαίσιο αυτό οριοθετείται πλέον τόσο από τις κατά Ιμάμογλου κατηγορίες για «διαφθορά» και «σχέσεις με τρομοκράτες», όσο και από τις δηλώσεις του Ερντογάν ότι το μποϊκοτάζ φιλοκυβερνητικών επιχειρήσεων, στο οποίο κάλεσε ο πρόεδρος του CHP, Οζγκούρ Οζέλ, τους ψηφοφόρους του, στρέφεται κατά της οικονομίας και της ασφάλειας της χώρας.
Οικονομία και ασφάλεια: αυτές είναι πλέον οι σημαντικότερες δημοκρατικές αξίες. Αξίες που η Τουρκία οφείλει να διασφαλίσει στο εσωτερικό της και να αναδείξει στο πλαίσιο των συμμαχιών στις οποίες συμμετέχει.
Εννοείται ότι δεν λείπουν από τον λόγο του Ερντογάν οι νύξεις περί «ξένου δακτύλου» στην υποκίνηση των διαμαρτυριών –αλλά και αυτό είναι κάτι εξαιρετικά συνηθισμένο στον τρόπο σκέψης του. Αυτό όμως που είναι αρκετά ενδιαφέρον είναι ότι οι αόριστες αναφορές στον φασματικό εχθρό συνοδεύτηκαν, διόλου τυχαία, από την προαναγγελία πρόσθετης τουρκικής παρέμβασης στην εκδίκαση της προσφυγής της Νότιας Αφρικής ενώπιον του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ) κατά του Ισραήλ.
Συρία, Οτζαλάν και αντιπολίτευση
Στην περιγραφή των όρων του πολιτικού παιχνιδιού στη σημερινή Τουρκία δεν θα πρέπει να παραλείψουμε άλλα τρία στοιχεία:
1. Το γενικότερο περιβάλλον της περιοχής όπως έχει διαμορφωθεί μετά την ουσιαστική άρνηση των Κούρδων της Συρίας να επιταχύνουν τη διαδικασία ενσωμάτωσής τους στις συριακές ένοπλες δυνάμεις και την εκκαθαριστική επέμβαση των ρωσικών ειδικών δυνάμεων σε περιοχές κοντά στις βάσεις τους. Η ουσιαστική αδυναμία της νέας κυβέρνησης της Δαμασκού να επιτύχει τους βραχυπρόθεσμους στόχους της θα αποτελέσει στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα στοιχείο προβληματισμού για την τουρκική κυβέρνηση.
2. Την αναστάτωση που προκλήθηκε και τις ελπίδες που γεννήθηκαν από το διάγγελμα Οτζαλάν –στοιχεία που σχετίζονται, για άλλη μία φορά, με τις γενικότερες εξελίξεις στην περιοχή, αλλά και με τη στάση που θα κρατήσει ο υπέργηρος σύμμαχος τους Ερντογάν, Μπαχτσελί (αλλά και ο διάδοχός του στην προεδρία του εθνικιστικού ΜΗΡ), στην πορεία της «δημοκρατικής» ενσωμάτωσης των Κούρδων.
3. Την αδυναμία των κομμάτων της αντιπολίτευσης να ενωθούν και να αρθρώσουν έναν πραγματικά διαφορετικό πολιτικό λόγο, έναν λόγο που να μπορεί να εμπνεύσει και να οδηγήσει τον τουρκικό λαό σε ένα αληθινά δημοκρατικό μέλλον. Οι λόγοι γι’ αυτό είναι πολλοί –απομονώνω απλώς έναν: χωρίς πραγματική αποτίμηση του παρελθόντος τους (αυτό αφορά κυρίως το κεμαλικό CHP) είναι καταδικασμένα να αναπαράγουν τον πολιτικό λόγο και τις ιδέες του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
*Καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας