Τροχαία δυστυχήματα: πού έχει αποτύχει το κράτος

Tα τροχαία δυστυχήματα είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας του κράτους να προστατεύσει τους πολίτες του. Ακόμα πόσοι Ελληνες πρέπει να χάσουν τη ζωή τους πριν αναγνωρίσουμε ότι το πρόβλημα των τροχαίων δυστυχημάτων δεν οφείλεται μόνο σε ατομικά λάθη;

Το τραγικό φαινόμενο των τροχαίων δυστυχημάτων αποτελεί μια πολυδιάστατη κρίση που αγγίζει όχι μόνο την προσωπική ευθύνη των οδηγών, αλλά αποκαλύπτει και τις βαθύτερες αδυναμίες ενός ολόκληρου συστήματος κινητικότητας και οδικής ασφάλειας. Αντί να εστιάζουμε αποκλειστικά στα λάθη των οδηγών, πρέπει να αναλογιστούμε τις συστημικές αποτυχίες που καθιστούν τους δρόμους μας τόπους καθημερινής απειλής για τη ζωή των πολιτών.

Πολιτικά και κοινωνικά, έχει καθιερωθεί μεθοδικά το αφήγημα ότι το 85% των τροχαίων συγκρούσεων οφείλεται σε ατομικά λάθη (στον οδηγό, τον πεζό ή τον επιβάτη). Αυτή η απλουστευμένη ερμηνεία είναι βολική και επικίνδυνη, διότι μεταφέρει την ευθύνη αποκλειστικά στο άτομο, αποκρύπτοντας τις βαθύτερες και πιο σύνθετες αιτίες που καθιστούν τους δρόμους μας εξαιρετικά επικίνδυνους. Με την παρατεταμένη εστίαση στον προσωπικό παράγοντα, οι αρμόδιοι φορείς αποφεύγουν να αναλάβουν την ευθύνη για τις κρίσιμες υποδομές, τη νομοθεσία και τα συστήματα επιτήρησης, δημιουργώντας ένα περιβάλλον όπου η ατομική ευθύνη μετατρέπεται σε εύλογο πέπλο για τις ευρύτερες κοινωνικές και πολιτικές αποτυχίες.

Οταν αναλύουμε τα τροχαία δυστυχήματα σε βάθος, μπορούμε να εντοπίσουμε έξι κύριους τομείς όπου το κράτος αποτυγχάνει να προστατεύσει τους πολίτες του:

1. Νομοθεσία που δεν λειτουργεί

Οι νόμοι σχετικά με την οδική ασφάλεια είναι είτε ανεπαρκείς είτε τόσο περίπλοκοι και ανεφάρμοστοι που κανείς δεν γνωρίζει ποια είναι η πραγματική ισχύς τους. Η νομοθεσία αυτή, αντί να λειτουργεί ως προληπτικό εργαλείο, αποδεικνύεται αδύναμη και καταλυτική, αφού δεν έχει ποτέ μεταφραστεί σε πρακτικές λύσεις που να γίνονται κατανοητές και εφαρμόσιμες σε όλους τους χρήστες του δρόμου.

2. Υποδομές ως παγίδες θανάτου

Οι δρόμοι μας χαρακτηρίζονται από ελλείψεις, κακοτεχνίες και παρωχημένες κατασκευές. Σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου ένα λάθος μπορεί να οδηγήσει μόνο σε υλικές ζημιές, στην Ελλάδα κάθε μικρό λάθος μπορεί να μετατραπεί σε τραγωδία, αφήνοντας τους πολίτες απροστάτευτους από τις επικίνδυνες συνθήκες του οδικού δικτύου.

3. Ελλειψη ελέγχων και ατιμωρησία

Η εφαρμογή των κανόνων είναι ανεπαρκής, με ελάχιστους ελέγχους σε πολλές περιοχές και αίσθηση ατιμωρησίας. Οταν οι υπεύθυνοι μένουν αλώβητοι και η Δικαιοσύνη κλείνει τα μάτια μπροστά σε σοβαρά παραπτώματα, τότε το πρόβλημα των τροχαίων δυστυχημάτων παίρνει δραματική διάσταση, όπου το αίσθημα της ασφάλειας σταδιακά εξανεμίζεται.

4. Ανεπαρκής εκπαίδευση και κατάρτιση των οδηγών

Η διαδικασία εκπαίδευσης και αξιολόγησης των οδηγών βασίζεται σε παρωχημένες μεθόδους που δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της σύγχρονης κινητικότητας. Το άθλιο και διαβλητό σύστημα αξιολόγησης, που εφαρμόζεται τόσο για τους υποψηφίους όσο και για τους τακτικούς οδηγούς, επιδεινώνει την κατάσταση, καθώς πολλοί οδηγοί αποκτούν δίπλωμα χωρίς να έχουν λάβει την απαραίτητη κατάρτιση και ενημέρωση για τη σωστή και ασφαλή οδήγηση στο σημερινό περιβάλλον.

Αυτό το εκπαιδευτικό κενό συμβάλλει στην αύξηση των πιθανοτήτων για κρίσιμα λάθη, καθιστώντας τους δρόμους ακόμα πιο επικίνδυνους. Η αναβάθμιση της διαδικασίας εκπαίδευσης και η εισαγωγή σύγχρονων μεθοδολογιών είναι επιτακτική ανάγκη, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι οδηγοί διαθέτουν τις δεξιότητες και τις γνώσεις που απαιτούνται για μια ασφαλή και αρμονική συνύπαρξη στον δρόμο.

5. Μηδενική κουλτούρα οδικής ασφάλειας

Σε ένα περιβάλλον όπου η οδική ασφάλεια δεν αντιμετωπίζεται ως ουσιώδης προτεραιότητα, ούτε τα σχολεία ούτε οι εκπαιδευτικοί φορείς αναλαμβάνουν την ευθύνη της ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των πολιτών για τους κανόνες κυκλοφορίας και τις βασικές πρακτικές ασφαλούς οδήγησης. Η έλλειψη συνεπούς και ουσιαστικής εκπαιδευτικής πολιτικής έχει δημιουργήσει ένα κλίμα αδιαφορίας, όπου οι πολίτες παραμένουν ανεπαρκώς προετοιμασμένοι για τους κινδύνους που τους περιβάλλουν. Αυτό το κενό έχει οδηγήσει σε έναν χώρο δραστηριοποίησης διαφόρων ΜΚΟ, οι οποίες, παρά το ενδιαφέρον τους για την προώθηση της οδικής ασφάλειας, συχνά επιλέγουν προσεγγίσεις που δεν βασίζονται σε επιστημονικά δεδομένα ή εμπειρίες, παράγοντας αμφίβολα αποτελέσματα και ακόμη πιο επικίνδυνες πρακτικές. Χωρίς μια σταθερή και καλά δομημένη στρατηγική που να ενσωματώνει την οδική ασφάλεια στο εκπαιδευτικό σύστημα και στην καθημερινή ενημέρωση, οι πολίτες μένουν απροετοίμαστοι απέναντι στους κινδύνους των δρόμων, ενισχύοντας έτσι έναν ανεπαρκή κύκλο αμυντικών συμπεριφορών που τελικά επιδεινώνει την κατάσταση.

6. Πολιτική αδιαφορία και έλλειψη στρατηγικής

Η απουσία ενός ουσιαστικού στρατηγικού σχεδίου από τους πολιτικούς έχει καταστήσει το ζήτημα των τροχαίων δυστυχημάτων ένα θέμα επιφανειακής αντιμετώπισης από τα μέσα ενημέρωσης. Σε αυτό το κλίμα, οι γνωστοί άσχετοι σχολιαστές, χωρίς να διαθέτουν την απαιτούμενη πείρα και γνώση, απλοποιούν το πρόβλημα, επικεντρώνοντας και πάλι αποκλειστικά στο εμφανές λάθος. Οι συνεχείς υποσχέσεις για αλλαγή και βελτίωση επαναλαμβάνονται, αλλά σπάνια μετατρέπονται σε συγκεκριμένα και βιώσιμα μέτρα.

Η συνεχής εστίαση στην ατομική ευθύνη αποτελεί ένα βολικό αφήγημα, καθώς αποσπά την προσοχή από τις συστημικές αδυναμίες που οφείλουν να επιλυθούν. Η ιδέα ότι τα τροχαία δυστυχήματα είναι απλώς το αποτέλεσμα λαθών των οδηγών καταφέρνει να καταστήσει το πρόβλημα πιο απλό από ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Αντί να αναζητούμε λύσεις σε ένα σύνθετο φαινόμενο, μετατρέπουμε το θέμα σε μια υπόθεση προσωπικής ευθύνης, αποφεύγοντας τη βαθύτερη ανάλυση και την ανάληψη ευθύνης από τους φορείς που έχουν την εξουσία και τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν αλλαγές.

*Προέδρος Πανελλήνιου Συλλόγου Εκπαιδευτών Οδήγησης