Οποιος παρακολουθεί τις εξελίξεις στο θέμα της διαστημικής τεχνολογίας καταλήγει αναπόδραστα ότι τα τελευταία χρόνια συντελούνται άλματα στην κινεζική διαστημική βιομηχανία, γεγονός που δεν έχει διαφύγει την προσοχή της Δύσης.
Ολοένα και περισσότερα δημοσιεύματα στον δυτικό Τύπο αναδεικνύουν την Κίνα ως μία από τις κυρίαρχες δυνάμεις στον διαστημικό τομέα. Από φιλόδοξα σχέδια για έναν ηλιακό διαστημικό σταθμό που υπόσχεται να ξεπεράσει την αποτελεσματικότητα του πετρελαίου στη Γη (CNN Greece – 16.1.2025) έως τα διαδοχικά βήματα στην εξερεύνηση της Σελήνης και του Αρη η Κίνα, ως μεγάλη οικονομική δύναμη πλέον, φαίνεται να εδραιώνει τη θέση της ως μία από τις κορυφαίες διαστημικές δυνάμεις στον κόσμο. Θέτει φιλόδοξους στόχους και τους πετυχαίνει με αξιοσημείωτη συνέπεια, προσφέροντας ένα παράδειγμα μεθοδικότητας και στρατηγικής ανάπτυξης που αξίζει να μελετήσουμε με προσοχή. Για να κατανοήσει κανείς αυτή τη ραγδαία πρόοδο, είναι απαραίτητο να εξετάσει την ιστορική αλληλουχία των επιτευγμάτων της Κίνας στο Διάστημα.
Η πορεία της ξεκινάει κατά τα μέσα του περασμένου αιώνα, όταν εισέρχεται στον διαστημικό τομέα με αμυντικό προσανατολισμό κατά την τότε αντιπαράθεσή της με τις ΗΠΑ. Το 1956 ιδρύεται το πρώτο ερευνητικό ίδρυμα για την ανάπτυξη πυραυλικής τεχνολογίας με επικεφαλής τον Qian Xuesen, έναν επιστήμονα που θεωρείται και «πατέρας» του κινεζικού διαστημικού προγράμματος. Μόλις οκτώ χρόνια αργότερα, το 1964, εκτοξεύεται ο πρώτος ερευνητικός πύραυλος (T-7M) και το 1970 μπαίνει σε τροχιά ο πρώτος δορυφόρος (Dong Fang Hong-1) από τον πύραυλο Long March 1. Η Κίνα γίνεται τότε η πέμπτη χώρα που θέτει δορυφόρο σε τροχιά, ενώ η συνεργασία με τη Σοβιετική Ενωση -στις πρώτες αυτές φάσεις- παίζει καθοριστικό ρόλο προσφέροντάς της πολύτιμη τεχνογνωσία.
Η περίοδος στρατηγικής ανάπτυξης ξεκινάει στις δεκαετίες ‘80 και ‘90 με την άνοδο του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ (1978) που αποφασίζει αλλαγή πλεύσης με στόχο την απόκτηση τεχνολογίας αιχμής μέσω συνεργασιών με άλλες χώρες, παρά τις δυσκολίες που θέτουν οι γεωπολιτικές εντάσεις του Ψυχρού Πολέμου. Αντιμετωπίζοντας περιορισμούς στις διεθνείς συνεργασίες της η Κίνα επενδύει στην εγχώρια ανάπτυξη. Το ‘80 και το ‘90 δορυφορικά συστήματα όπως το Shiyan Tongbu Weixing (για τηλεπικοινωνίες) και το Feng-Yun (για μετεωρολογία) θέτουν τη βάση για την ανεξαρτησία της χώρας στον τομέα της διαστημικής τεχνολογίας. Την ίδια εποχή δημιουργούνται οι πρώτοι ιδιωτικοί φορείς για την παροχή υπηρεσιών εκτόξευσης με στόχο τις διεθνείς συνεργασίες και την προσέλκυση πόρων. H ραγδαία ανάπτυξη του εν λόγω τομέα ανακόπτεται το 1996 μετά την έκρηξη ενός αμερικανικού δορυφόρου (Intelsat 708), του οποίου την εκτόξευση είχε αναλάβει η Κίνα. Παρά ταύτα, μετά το 2000, η χώρα ανακτά ξανά την ορμή της επιταχύνοντας την πρόοδο της διαστημικής βιομηχανίας της.
Από τις αρχές του ’90 δρομολογούνται και οι επανδρωμένες πτήσεις με την έγκριση του Προγράμματος 921 για την αποστολή ανθρώπων στο Διάστημα, μια ιδέα που είχε προταθεί από το ‘60, και τη δημιουργία διαστημικού σταθμού. Το 1999 εκτοξεύεται το πρώτο μη επανδρωμένο διαστημικό σκάφος Shenzhou-1. Το 2003 η Κίνα γράφει Ιστορία με την αποστολή του Shenzhou-5, που μεταφέρει τον Yang Liwei, πρώτο Κινέζο αστροναύτη (ταϊκοναύτη), στο Διάστημα. Στη συνέχεια -το 2008- ο Ζάι Ζιγκάνγκ πραγματοποιεί τον πρώτο διαστημικό περίπατο αποδεικνύοντας τις τεχνολογικές ικανότητες της χώρας.
Προς το τέλος του 2000 η εξερεύνηση της Σελήνης και του Αρη διαφαίνεται πλέον δυνατή με τα προγράμματα Chang’e (κατά την κινεζική θεά της Σελήνης) και Tianwen (που σημαίνει «ερωτήσεις για τα ουράνια»). Συγκεκριμένα το 2007 η Κίνα με την εκτόξευση του Chang’e-1, του πρώτου σεληνιακού δορυφόρου, ανοίγει τον δρόμο και για τη σεληνιακή εξερεύνηση. Το 2013 το Chang’e-3 προσεδαφίζεται επιτυχώς στη Σελήνη, ενώ το 2019 το Chang’e-4 γίνεται η πρώτη αποστολή που προσεδαφίζεται στη σκοτεινή πλευρά της Σελήνης. Η Κίνα δίνοντας προτεραιότητα σε αυτές τις αποστολές έχει κατά νου την ανάπτυξη τεχνολογίας για την εξερεύνηση του Αρη. Ετσι το 2020 το Chang’e-5 φέρνει δείγματα από τη Σελήνη πίσω στη Γη, ενισχύοντας τη θέση της Κίνας ως παγκόσμιου ηγέτη στη σεληνιακή έρευνα˙ παράλληλα δε έναν χρόνο μετά -το 2021- η αποστολή Tianwen-1 (εξοπλισμένη με 14 επιστημονικά όργανα) μπαίνει σε τροχιά γύρω από τον Αρη. Την ίδια χρονιά το ρόβερ Zhurong προσεδαφίζεται επιτυχώς κάνοντας την Κίνα τη δεύτερη χώρα που επιχειρεί αποστολή στον κόκκινο πλανήτη.
Από το 2010 ξεκινά και η κατασκευή του διαστημικού σταθμού Tiangong (Ουράνιο Παλάτι). Μετά από πολυετείς έρευνες η Κίνα εκτοξεύει το 2011 την πειραματική μονάδα Tiangong-1 και λίγα χρόνια αργότερα, το 2016, μια δεύτερη (Tiangong-2) εν όψει της κατασκευής δικού της διαστημικού σταθμού˙ η κεντρική μονάδα Tianhe εκτοξεύεται το 2021. Μέχρι το 2022 η κατασκευή του είχε ολοκληρωθεί, επιτρέποντας πλέον την πραγματοποίηση μακροχρόνιων επανδρωμένων αποστολών αλλά και επιστημονικά πειράματα σε τροχιά. Τον Οκτώβριο του 2023 η Κίνα ανακοινώνει και σχέδια για την ευρεία επέκταση του διαστημικού σταθμού μέχρι το 2027, θέτοντας τα θεμέλια για ακόμα πιο φιλόδοξες αποστολές πέρα από τη χαμηλή γήινη τροχιά.
Εν κατακλείδι η πρόοδος της Κίνας στον διαστημικό τομέα δεν οφείλεται μόνο στην αξιοποίηση μιας σειράς τεχνολογικών επιτευγμάτων, αλλά είναι το αποτέλεσμα ενός προσεκτικά σχεδιασμένου και σχολαστικά υλοποιούμενου κεντρικού στρατηγικού προγράμματος. Κάθε επιτυχία της στηρίζεται σε μεθοδικό σχεδιασμό, γενναιόδωρη χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας καθώς και στην αποτελεσματική προβολή (σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο) και αξιοποίηση των επιτευγμάτων της, εδραιώνοντάς την ως έναν από τους κύριους ανταγωνιστές της Δύσης στο Διάστημα. Η προσέγγιση της Κίνας αποκαλύπτει ότι τα τεχνολογικά άλματα στη διαστημική τεχνολογία και στην εξερεύνηση του Διαστήματος δεν προϋποθέτουν την κυριαρχία των ιδιωτικο-οικονομικών συμφερόντων, αλλά αντίθετα έναν κεντρικό και μακρόπνοο σχεδιασμό σε συνδυασμό με γενναιόδωρη χρηματοδότηση -με τη συμμετοχή ιδιωτικών και κρατικών κεφαλαίων-, χωρίς όμως την επιχειρηματική ασυδοσία που φαίνεται πλέον να κυριαρχεί σε αυτόν τον τομέα στη Δύση και ιδιαίτερα στις ΗΠΑ.
Το Διάστημα δεν αποτελεί μονοδιάστατα ούτε ένα πεδίο επιστημονικής έρευνας και ανάπτυξης τεχνολογίας ούτε, πολύ περισσότερο, ένα πεδίο άκρατης ιδιωτικής κερδοφορίας, αλλά έναν κρίσιμο πυλώνα γεωπολιτικής επιρροής και οικονομικής ανάπτυξης.
*Διευθυντής και πρόεδρος Δ.Σ. του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών
**Δρ νομικός Διαστημικού Δικαίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας