Ευκαιρία ή απειλή;

Τα Ωνάσεια Σχολεία αποτελούν μια εκπαιδευτική πρωτοβουλία του Ιδρύματος Ωνάση, που, όπως δηλώνουν, στοχεύει στην υποστήριξη δημόσιων σχολείων με ενισχυμένα ακαδημαϊκά προγράμματα και αναβαθμισμένες υποδομές.

Η πρωτοβουλία παρουσιάζεται σαν μια ευκαιρία αναβάθμισης του εκπαιδευτικού συστήματος, ωστόσο δημιουργεί ερωτήματα σχετικά με την ισότητα στην εκπαίδευση, τη δυνατότητα πρόσβασης όλων των μαθητών και μαθητριών και τον ρόλο του κράτους στη δημόσια Παιδεία.

Αντλώντας παραδείγματα από αντίστοιχες διεθνείς πρακτικές, όπως τα charter schools στις ΗΠΑ, προκύπτει προβληματισμός για το αν τα Ωνάσεια Σχολεία συνιστούν μια πραγματική αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος ή μια μορφή «ιδιωτικοποίησης» της δημόσιας εκπαίδευσης, που ενδέχεται να οδηγήσει σε εκπαιδευτικές ανισότητες.

Είναι σημαντικό να εξετάσουμε αν παρεμβάσεις αυτού του τύπου επηρεάζουν τη δημόσια εκπαίδευση και αν λειτουργούν υπέρ ή εις βάρος της. Αν δημιουργούν πραγματικά καλύτερες συνθήκες για όλους τους μαθητές και τις μαθήτριες ή αν ενισχύουν ανισότητες και εκπαιδευτικό διαχωρισμό. Επιπλέον, ο ρόλος των ιδιωτικών φορέων στην εκπαίδευση βάζει ζητήματα ανεξαρτησίας και κρατικής ευθύνης. Ενώ χρειάζεται να απαντηθεί και το ερώτημα αν η οικονομική στήριξη από ιδρύματα αποτελεί τρόπο ενίσχυσης της εκπαίδευσης ή μηχανισμό επιρροής.

Σχετικά με το νομοθετικό πλαίσιο των Ωνάσειων Σχολείων, ο Νόμος 5174/2025 καθορίζει τη δημιουργία των Δημόσιων Ωνάσειων Σχολείων (ΔΗΜΩΣ) και επικυρώνει τη σύμβαση δωρεάς μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και του Κοινωφελούς Ιδρύματος με την επωνυμία «Κοινωφελές Ιδρυμα ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ Σ. ΩΝΑΣΗΣ».

Η σύμβαση δωρεάς φαίνεται να εισάγει μια μορφή παρέμβασης στη λειτουργία των δημόσιων σχολείων της γειτονιάς, καθώς:

H επιλογή μαθητών και μαθητριών θα γίνεται μέσω ειδικών διαδικασιών. Τα Ωνάσεια Σχολεία (ΔΗΜΩΣ) δεν θα δέχονται όλους τους μαθητές της περιοχής, αλλά μόνο όσους επιλεγούν μέσω εξετάσεων, τεστ δεξιοτήτων κ.ά. Αυτό διαφοροποιεί τη λειτουργία τους από τα υπόλοιπα δημόσια σχολεία, τα οποία δέχονται όλα τα παιδιά χωρίς διαγωνισμό. Δημιουργεί ανισότητες μεταξύ των σχολείων της ίδιας περιοχής, καθώς τα Ωνάσεια θα συγκεντρώνουν τους πιο προετοιμασμένους και «καλούς» μαθητές/τριες, αφήνοντας τα υπόλοιπα σχολεία να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες εκπαιδευτικές δυσκολίες.

Τα παιδιά που δεν θα επιλέγονται θα αναγκαστούν να φοιτήσουν σε άλλα σχολεία, πιθανώς μακριά από τη γειτονιά τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικό διαχωρισμό και να επηρεάσει την ομοιογένεια της τοπικής κοινότητας.

Επιπλέον, η επιλογή των «καλύτερων» μαθητών/τριών μπορεί να δημιουργήσει μια ψευδή εικόνα επιτυχίας για τα Ωνάσεια Σχολεία, καθώς τα αποτελέσματά τους θα βασίζονται σε προεπιλεγμένους μαθητές με υψηλές επιδόσεις, παραβλέποντας τις ανάγκες των υπόλοιπων μαθητών.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΑΜΟΙΒΕΣ: Οι εκπαιδευτικοί των Ωνάσειων επιλέγονται με βάση ειδικά κριτήρια και λαμβάνουν επιπλέον αμοιβές από το Ιδρυμα Ωνάση.

Αυτό δημιουργεί δύο ταχύτητες εκπαιδευτικών: αυτούς που διδάσκουν σε Ωνάσεια Σχολεία με καλύτερες απολαβές και ενδεχομένως περισσότερους πόρους και αυτούς που παραμένουν στα υπόλοιπα δημόσια σχολεία με τον βασικό μισθό και λιγότερη χρηματοδότηση.

ΔΙΟΙΚΗΣΗ: Το Ιδρυμα Ωνάση επιλέγει τα 4 από τα 9 μέλη της Διοικούσας Επιτροπής των σχολείων, άρα έχει σημαντική επιρροή στη λήψη αποφάσεων.

Αυτό σημαίνει ότι ένας ιδιωτικός φορέας παρεμβαίνει άμεσα στη λειτουργία δημόσιων σχολείων, κάτι που μπορεί να αλλοιώνει τον δημόσιο χαρακτήρα της εκπαίδευσης.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ: Τα Ωνάσεια θα έχουν καλύτερες υποδομές και εξοπλισμό, καθώς το Ιδρυμα χρηματοδοτεί τις εγκαταστάσεις και δραστηριότητες με 500.000 € ετησίως ανά σχολείο. Αυτό ενισχύει τις ανισότητες, αφού τα υπόλοιπα σχολεία της περιοχής δεν λαμβάνουν αντίστοιχους πόρους και μπορεί να θεωρηθούν «υποδεέστερα» από γονείς και μαθητές.

Η δημιουργία των Ωνάσειων Σχολείων ενδέχεται να τροποποιήσει τη φυσιογνωμία των δημόσιων σχολείων της γειτονιάς και να επηρεάσει τη συνοχή του εκπαιδευτικού συστήματος.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ: Το Ιδρυμα Ωνάση δεν είναι κρατικός φορέας. Επομένως, ποιος διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις για τα Ωνάσεια θα εξυπηρετούν τις πραγματικές ανάγκες της δημόσιας εκπαίδευσης και όχι ιδιωτικές στρατηγικές; Θα είναι ουδέτερα ή θα προωθούν συγκεκριμένες ιδεολογίες και αντιλήψεις;

Παρότι τα Ωνάσεια Σχολεία είναι δημόσια, ο ιδιωτικός παράγοντας (Ιδρυμα Ωνάση) αποκτά άμεση επιρροή στη λειτουργία τους μέσω της Διοικούσας Επιτροπής. Το κράτος παραχωρεί μέρος της διαχείρισης της δημόσιας εκπαίδευσης σε ιδιωτικά συμφέροντα, γεγονός που θέτει ερωτήματα για τη διαφάνεια και τον έλεγχο των αποφάσεων.

Εχουμε συνεπώς μία παρέμβαση που δεν περιορίζεται σε χορηγίες, αλλά επεκτείνεται στον έλεγχο των προγραμμάτων σπουδών, στην επιλογή μαθητών και εκπαιδευτικών και στη διαμόρφωση σχολείων «δύο ταχυτήτων».

Το βασικό ερώτημα είναι αν η Πολιτεία παραμένει ο εγγυητής της εκπαίδευσης ή αν σταδιακά αποσύρεται, αφήνοντας ιδιωτικούς φορείς να καλύψουν το κενό.

Οι εκπαιδευτικοί διεκδικούμε μια δημόσια εκπαίδευση που θα λειτουργεί ως παράγοντας κοινωνικής συνοχής, εξισορρόπησης ευκαιριών και μείωσης των κοινωνικών ανισοτήτων και όχι ένα σύστημα όπου η ποιότητά του θα εξαρτάται από το αν υπάρχει ή όχι χορηγός.

*Εκπαιδευτικός, πρόεδρος ΕΛΜΕ Σιβιτανιδείου