Ἠελίῳ δ᾽ ἀκάμαντι. Ο ήλιος που δεν κουράζεται ποτέ. Ησίοδος, Θεογονία 956

Sine sole sileo. Χωρίς Ήλιο σιωπώ. Επιγραφή σε ηλιακό ρολόι.

Ησίοδος, Θεογονία. 912 – 974.

Επίθετα και χαρακτηρισμοί θεοτήτων και άλλων θεϊκών δυνάμεων και όντων.

Στίχος 912:  Δήμητρος πολυφόρβης. Η Δήμητρα που τρέφει πολλούς, ως θεά της Γης και των δημητριακών που έχουν το όνομα της.

πολύφορβος,-η, <φορβή. Αυτός που τρέφει πολλούς, άφθονος, γόνιμος.

φορβή, ἡ  <φέρβω, Τροφή αλλά και σανός, ζωοτροφή, βοσκή.

913 Περσεφόνην λευκώλενον. Η λευκοχέρα Περσεφόνη.

915 Μνημοσύνης δ᾽ ἐξαῦτις ἐράσσατο καλλικόμοιο,  Ο Ζευς έπειτα ερωτεύθηκε την καλλίκομη Μνημοσύνη (με τα πλούσια και υπέροχα μαλλιά.).

καλλί-κομος, ἡ <κόμη. Αυτός, αυτή που έχει όμορφα μαλλιά, λέγεται κυρίως για τις γυναίκες.
916 Μοῦσαι χρυσάμπυκες. Μούσες χρυσοστεφανωμένες.

ἄμπυξ, -ῠκος, ὁ ή ἡ <ἀμπί. Γυναικεία κορδέλα (ταινία) για τα μαλλιά, στεφάνι.

χρυσ-άμπυξ, -υκος, ἡ, Αυτός που έχει άμπυκα, προμετωπίδα κορώνα από χρυσό. Αναφέρεται για θεότητες και άλογα.

λευκ-ώλενος, -ον <ὠλένη. Αυτός που έχει λευκούς βραχίονες.

918 Ἄρτεμιν ἰοχέαιραν. Η τοξοβόλος Άρτεμις.

ἰο-χέαιρα ἡ, Αυτή που ρίχνει βέλη, τοξοβόλος. Η θεά Άρτεμις.

920 αἰγιόχοιο Διὸς. Ο Δίας που φέρει την αιγίδα.

921 Ἥρην θαλερὴν. Την θαλερή, ακμαιότατη Ήρα.

θαλερός, -ά, -όν, <θάλλω, Ανθηρός, ακμαίος, ζωηρός, λέγεται κυρίως για τους νέους.

925 δεινὴν ἐγρεκύδοιμον ἀγέστρατον ἀτρυτώνην,

πότνιαν, ᾗ κέλαδοί τε ἅδον πόλεμοί τε μάχαι τε. Ο Ησίοδος αναφέρεται στη θεά Αθηνά με πολλά κοσμητικά επίθετα:

-Δεινός, -ή, -όν. <δέος. Τρομερός, φοβερός, φρικτός, σκληρός, άγριος.

-ἐγρε-κύδοιμος, -ον, αυτός που εγείρει, που ξυπνάει τον κρότο του πολέμου.

- κυδοιμός, ὁ, θόρυβος, ταραχή της μάχης, σύγχυση, οχλοβοή.

- ἀγέ-στρατος, ὁ, ἡ, αυτός που οδηγεί το στράτευμα.

- Ἀ-τρυτώνη, ἡ, η Ακαταπόνητη, όνομα της θεάς Αθηνάς Παλλάδας.

- πότνια  ἡ. Από την ίδια ρίζα όπως πόσ-ις, δεσ-πότ-ης, ποιητικός τίτλος τιμής. Χρησιμοποιείται κυρίως σε προσφωνήσεις θεών ή θνητών γυναικών: Δέσποινα, κυρία, βασίλισσα.

 930: ἐρικτύπου Ἐννοσιγαίου. Ο βαρύγδουπος σείστης της Γης Ποσειδών.

931: Τρίτων εὐρυβίης γένετο μέγας, ὅς τε θαλάσσης
πυθμέν᾽ ἔχων παρὰ μητρὶ φίλῃ καὶ πατρὶ ἄνακτι
ναίει χρύσεα δῶ, δεινὸς θεός.

(Η Αμφιτρίτη με τον βαρύγδουπο σείστη της Γης Ποσειδώνα) γέννησε τον Τρίτωνα το μέγα, που είχε αδάμαστο, μέγα  σθένος. Κατοικεί στον πυθμένα της θάλασσας σε χρυσά παλάτια με τον βασιλιά πατέρα του και τη μητέρα του,  δεινός και πανίσχυρος θεός.

931 εὐρυ-βίης, -ου, ὁ, = εὐρυσθενής. Ο μεγάλου σθένους. Για τον Τρίτωνα.

933 – 934: Ἄρηι ῥινοτόρῳ.

ρινο-τόρος, <τείρω. Αυτός που διαπερνά τα δέρματα, τις ασπίδες. Αναφέρεται στον θεό Άρη.

934 Κυθέρεια, ἡ, Κυθέρεια, επώνυμο της Αφροδίτης. Αναφέρεται και Κυθέρη και Κυθηριάς.

934 – 936 Φόβον καὶ Δεῖμον ἔτικτε,
δεινούς, οἵ τ᾽ ἀνδρῶν πυκινὰς κλονέουσι φάλαγγας
ἐν πολέμῳ κρυόεντι σὺν Ἄρηι πτολιπόρθῳ.

Για τους γιους του Άρη και της Αφροδίτης ο Ησίοδος αναφέρει ότι ήταν δεινοί (τρομεροί και φοβεροί). Στον «κρύο» πόλεμο κλονίζουν τις πυκνές φάλαγγες των ανδρών με τον πατέρα τους Άρη, τον πορθητή των πόλεων.

936. Ἄρηι πτολιπόρθῳ.

πτολί-πορθος <πέρθω. Αυτός που λεηλατεί ή κυριεύει πόλεις.

938 – 936: Ἀτλαντὶς Μαίη τέκε κύδιμον Ἑρμῆν,
κήρυκ᾽ ἀθανάτων. Η Ατλαντίδα Μαία γέννησε (με τον Δία) τον ένδοξο Ερμή, τον αγγελιοφόρο και κήρυκα των αθανάτων θεών.

Κυδάλιμος, κύδιμος, <κῦδος. Ένδοξος, φημισμένος, εκπληκτικός, τιμημένος, αγλαός.

940 Σεμέλη τέκε φαίδιμον υἱὸν. Η Σεμέλη γέννησε τον ένδοξο και λαμπρό γιο τον Διόνυσο.

φαίδῐμος, <φάω.  Λαμπερός, περίφημος, ένδοξος. Για τον Διόνυσο.

φάω, δίνω φως, λάμπω, όπως φαίνω.

941 Διώνυσον πολυγηθέα. Τον θελκτικό, ευχάριστο και γοητευτικό Διόνυσο.

πολυ-γηθής, <γηθέω. Πολύ εύθυμος, γοητευτικός, θελκτικός, σαγηνευτικός, πολύ χαρούμενος, εξαιρετικά ευχάριστος, ο προκαλών αγαλλίαση.

Γηθέω. Χαίρω, αγάλλομαι, τις ἂν τάδε γηθήσειεν;  γηθήσει προφανείσα, θα χαρεί με την εμφάνισή μας, γέγηθας ζῶν, χαίρεσαι με το να ζεις, με τη ζωή, γεγηθέναι ἐπί τινί.

943 βίην Ἡρακληείην. Ο παντοδύναμος Ηρακλής.

βία, βίη, ἡ,σωματική, φυσική δύναμη, ισχύς, ικανότητα, βίη Ἡρακληείη, η δύναμη του Ηρακλή,  ο δυνατός Ηρακλής, βίη Διομήδεος, ο δυνατός Διομήδης, Τυδέως βία, Πολυνείκους βία. Λέγεται και για τη διάνοια. Βία, πράξη βιαιότητας.  βίᾳ τινός, ενάντια στη θέληση κάποιου, παρά τη θέλησή του.

945 Ἥφαιστος ἀγακλυτὸς ἀμφιγυήεις.

ἀγα-κλυτός, -όν, ἀγακλειτός,  inclytus (Λατινικά), λέγεται για πρόσωπα και για πράγματα.

 κλεινός, -ή, -όν. <κλέος. Διάσημος, περίφημος, ένδοξος, καὶ τοῦτο κλεινὸν αὐτοῦ, είναι πασίγνωστο γι' αυτόν.

κλέος, το.  <κλέω. Φήμη, διάδοση, αναφορά, είδηση, fama (Λατινικά). Απλή αναφορά, φήμη, αντίθετο  της βεβαιότητα, κλέος οἶον ἀκούομεν, οὐδέ τι ἴδμεν, ακούμε μόνο μια φήμη αλλά δεν γνωρίζουμε κάτι. Καλή είδηση, καλή φήμη, δόξα, κλέος οὐρανὸν ἵκει.

Ἀμφι-γυήεις, ὁ <γυιός. Λέγεται για τον Ήφαιστο. Αυτός που κουτσαίνει και στα δύο πόδια, ο χωλός.

γυιός, -ή, -όν, χωλός.

945 Ἀγλαΐην ...
ὁπλοτάτην Χαρίτων θαλερὴν ποιήσατ᾽ ἄκοιτιν. Την Αγλαΐα την νεότερη των Χαρίτων, την θαλερή έκανε ομόκλινο του.

ὁπλότερος, -α, -ον. Νεώτερος, ὁπλότερος γενεῇ, νεότερος ως προς την ηλικία. Στον υπερθετικό: ὁπλότατος, -η, -ον, ο νεότερος, νεότατος. Αρχική σημασία (από το ὅπλον), ο ικανός να φέρει όπλο, σε αντίθεση προς τον ηλικιωμένο και τα παιδιά. Γρήγορα όμως κατέληξε να σημαίνει νεότερος ή ο νεότερος, ο νεότατος· έπειτα, καθώς οι νεότατοι είναι αυτοί που γεννήθηκαν πιο πρόσφατα απ' όλους τους άλλους· ἄνδρες ὁπλότεροι, οι πιο πρόσφατες γενιές, άντρες που ανήκουν στους μεταγενέστερους χρόνους.

ἀ-κοίτης. α αθροιστικό και κοίτη. Ομόκλινος, σύνευνος, αυτός που κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι, σύζυγος. Θηλυκό: ἄκοιτις-ιος, ἡ, σύζυγος, γυναίκα.

χρυσοκόμης δὲ Διώνυσος ξανθὴν Ἀριάδνην,
κούρην Μίνωος, θαλερὴν ποιήσατ᾽ ἄκοιτιν·
τὴν δέ οἱ ἀθάνατον καὶ ἀγήρων θῆκε Κρονίων.

θᾰλερός, -ά, -όν. <θάλλω. Ανθηρός, ακμαίος, ζωηρός, λέγεται για τους νέους. θαλερὸς γάμος, γάμος νεαρού ζευγαριού. Λέγεται και για το σώμα, ρωμαλέος, δραστήριος, ακμαίος, τρυφερός. Ακόμη θαλερὰ χαίτη, πυκνή, άφθονη κόμη.

Θάλλω. Ανθίζω, μπουμπουκιάζω, ακμάζω, φυλλοφορώ-καρποφορώ. 

Στίχος 950. Ήβην Ἀλκμήνης καλλισφύρου. Η Αλκμήνη με τα ωραία σφυρά ( αστραγάλους).

950 ἄλκιμος υἱός. Ο γενναίος. Εδώ αναφέρεται ο Ησίοδος στον Ηρακλή.

ἄλκιμος, -ον και -η, -ον, δυνατός, ρωμαλέος, γενναίος, λέγεται για πρόσωπα και όπλα.

ἀλκή, ἡ. <ἄλαλκε, Ισχύς όπως φαίνεται στην πράξη, ανδρεία, θάρρος, ευψυχία, ἐπιειμένος ἀλκήν, ενδεδυμένος με ανδρεία, δύεσθαι ἀλκήν, κατορθώματα ανδρείας.

ἄλαλκε[ᾰλ], απομακρύνω ή απωθώ, τί τινι, κάτι από κάποιον.

951 Ἡρακλῆος, τελέσας στονόεντας ἀέθλους. Ο Ηρακλής που έκανε πολύ δύσκολους άθλους, με πολλά βάσανα και στεναγμούς.

στονόεις, -εσσα, -εν, <στόνος, Αυτός που προκαλεί γογγυσμούς ή στεναγμούς, λυπηρός, θλιμμένος, λυπημένος, εξαθλιωμένος.

στόνος, ὁ, <στένω.  Στεναγμός, γογγυσμός, θρήνος, βογκητό.

στένω,  βαριαναστενάζω, αναστενάζω, γογγύζω, αγκομαχώ.

956 Ἠελίῳ δ᾽ ἀκάμαντι. Ο ήλιος που δεν κουράζεται ποτέ.

956 – 957 κλυτὸς Ὠκεανίνη / Περσηὶς. Η ξακουστή Περσηίδα, η κόρη του Ωκεανού.

κλυτός, -ή, -όν. <κλύω. Ακουστός, ξακουστός,  γνωστός, διάσημος, ένδοξος, περίφημος. Λέγεται και για πράγματα, «ευγενικά», εξαιρετικά, αριστοκρατικά, εξαίσια.

Κλύω.  Ακούω,  κλύειν τίτινος, ακούω κάτι από κάποιον, κλύειν τινός, τον ακούω, αντιλαμβάνομαι γενικά, γνωρίζω, παρακολουθώ, προσέχω, ακούω, τινός, ιδίως στις ικεσίες, (επ)άκουσέ με, κλῦθί μευ, Ἀργυρότοξε, κέκλυτέ μευ, θεοί. Ακούω, υπακούω, υποτάσσομαι.  

958 φαεσιμβρότου Ἠελίοιο Τον Ήλιο που φέρει το φως στους ανθρώπους.
 

φαεσί-μβροτος, -ον. <φάος, βροτός. Αυτός που φέρνει φως στους βροτούς (θνητούς).

960 Ἰδυῖαν καλλιπάρηον· Η Ιδυία η ομορφοπρόσωπη.

καλλι-πάρηος, -ον, <παρειά. Αυτός που έχει ωραία μάγουλα. Γενικά ομορφοπρόσωπος.

παρειά, ἡ, μάγουλο. Από παρά, που κυριολεκτικά είναι ή όψη του προσώπου.

961 Μήδειαν ἐύσφυρον. Η Μήδεια η καλλίσφυρος, η εύσφυρος ( με τους κομψούς αστραγάλους).

968 θεοίς επιείκελα τέκνα. Παιδιά που ομοίαζαν στους θεούς.

969 Δημήτηρ μὲν Πλοῦτον ἐγείνατο δῖα θεάων. Η ευγενέστερη των θεαινών Δήμητρα, γέννησε τον Πλούτο.

Σημειώσεις

Στ. 921,  λοῖσθος, λοῖπος, έσχατος, ύστατος, τελευταίος, λοισθότατος, έσχατος όλων.

924. Ο ευλαβής Ησίοδος κάθε φορά που αναφέρεται στον Δία δείχνει την πίστη του επαναλαμβάνοντας: «Ο Ζευς βασιλιάς, άρχων θεών και ανθρώπων.».

920  και έπειτα: Στο τέλος ο βασιλιάς θεών και ανθρώπων, ο αιγιδοφόρος Ζευς, έσμιξε ερωτικά με την θαλερή και ακμαιότατη Ήρα η οποία γέννησε την Ήβη, τον Άρη και την Ειλείθυιαν. Αυτός δε από το κεφάλι του έφερε στον κόσμο την Γλαυκώπιδα Αθηνά  την θεά την τρομερή τη δεινή, αυτήν που ξεσηκώνει τον θόρυβο της μάχης , αυτήν που άγει, οδηγεί και εμψυχώνει τον στρατό, την ακαταπόνητη Δέσποινα που της αρέσουν οι πολεμικές ιαχές και οι βρυχηθμοί των πολεμικών συγκρούσεων. Η Ήρα χωρίς να ενωθεί ερωτικά με τον Δία, γιατί οργίστηκε μαζί του, γέννησε μόνη της τον θεό Ήφαιστο που υπήρξε ο πρώτος στις τέχνες απ` όλους τους απογόνους του Ουρανού. Η Ήρα θύμωσε με τον Δία γιατί έφερε στον κόσμο  ένα τέκνο ( την θεά Αθηνά) παρακάμπτοντας την ακόμα μια φορά. Ο Δίας έδειξε ότι αν χρειαστεί μπορεί να φέρει μόνος του τέκνο στον κόσμο. Η Ήρα, μέγιστη θεά, του ανταπέδωσε ( κατά τον Ησίοδο) με τον ίδιο τρόπο. Έφερε μόνη της στον κόσμο έναν θεό, τον Ήφαιστο.

925 – 926. Την ίδια ευλάβεια δείχνει και στην θεά Αθηνά την οποία υμνεί με πλήθος κοσμητικών επιθέτων: Δεινή, ἐγρε-κύδοιμον, ( Αυτήν που εγείρει, που ξυπνάει τον τρομερό θόρυβο του πολέμου), ἀγέ-στρατον, (Αυτήν που οδηγεί το στράτευμα, που άγει, οδηγεί, εμψυχώνει το στρατό), Ατρυτώνη, ( ακαταπόνητη), πότνια, ( Κυρία, βασίλλισσα).

-Σύμφωνα με την επικρατέστερη μυθολογική παράδοση το πρώτο θεϊκό ζευγάρι στον κόσμο ήταν η Γαία (γη) και ο αστερόεις Ουρανός. Η Γαία και ο Ουρανός γεννούν 6 Τιτάνες ( Ωκεανός, Κοίος, Κρίος, Υπερίων, Ιαπετός και Κρόνος), 6 Τιτανίδες ( Θεία, Τηθύς, Φοίβη, Μνημοσύνη, Θέμις, Ρέα). Ακόμα έφεραν στον κόσμο τους Εκατόγχειρες ( Βριάρεω, Γύγη, Κόττο), τους Κύκλωπες ( Βρόντη, Στερόπη, Άργη) και τους Γίγαντες.

-Ο Τάρταρος  ή Τάρταρα ήταν ο  μυθικός τόπος όπου  εγκλείονται  και βασανίζονται οι υβριστές  θεών και ανθρώπων. Βαθύ, σκοτεινό, υπόγειο βάραθρο. Στα Τάρταρα γκρέμισε ο Δίας τους Τιτάνες και τον πατέρα του, τον Τιτάνα Κρόνο, όταν τον ανέτρεψε.

-Ο Ησίοδος έχει πίσω του τουλάχιστον 10000 χρόνια μεγάλων κατακτήσεων του ανθρώπινου πνεύματος: Έχουν παρέλθει οι εποχές: Παλαιολιθική, Νεολιθική, Εποχή του Χαλκού, Εποχή του Σιδήρου. Στην εποχή του χαλκού ανήκουν οι πολιτισμοί: Κυκλαδικός, Μινωικός, Μυκηναϊκός. Ο Ησίοδος ζει στον 8ο αιώνα π.Χ. στην Άσκρη Βοιωτίας.

 935. κλονέω, <κλόνος. Οδηγώ σε σύγχυση, εμβάλλω ταραχή σε κάποιον.  Συνταράζω, ενοχλώ, κλονίζω, κλονίζομαι, ταράζομαι, φέρομαι ορμητικά, πλήττομαι από τα κύματα.

-κλόνος, ὁ. Κάθε βίαια και συγκεχυμένη κίνηση, πίεση, ταραχή της μάχης, αναστάτωση, σάλος.

937. Ἁρμονίην θ᾽, ἣν Κάδμος ὑπέρθυμος θέτ᾽ ἄκοιτιν.

-Η Αρμονία ήταν κόρη δύο θεών, κατά τη Θεογονία του Ησιόδου: του Άρεως και της Αφροδίτης και αδελφή του Φόβου και του Δείμου. Παντρεύτηκε τον βασιλιά των Θηβών Κάδμο.

Μήδεια: Ο Αιήτης, γιος του φωτοδότη των θνητών Ήλιου ενώθηκε ερωτικά με την πανέμορφη Ιδυία

960 κόρη του Ωκεανού, του τέλειου ποταμού, με τη θέληση των θεών. Η Ιδυία  αφού η χρυσή Αφροδίτη την έκανε να ερωτευθεί, γέννησε την καλλίσφυρη Μήδεια.

961 Μήδειαν ἐύσφυρον.

ἐπι-είκελος, -ον, = εἴκελος, όμοιος, παρεμφερής.

εἴκελος, -η, -ον, <εἰκός), όμοιος, similis (Λατινικά).

εἰκός,  Αυτό που μοιάζει στην αλήθεια, πιθανό, εύλογο, λογικό.

Δήμητρα, Ιάσιος, Πλούτος.

Δημήτηρ μὲν Πλοῦτον ἐγείνατο δῖα θεάων,
970Ἰασίῳ ἥρωι μιγεῖσ᾽ ἐρατῇ φιλότητι
νειῷ ἔνι τριπόλῳ, Κρήτης ἐν πίονι δήμῳ,
ἐσθλόν.

Η Δήμητρα η ευγενέστερη από τις θεές γέννησε τον Πλούτο

970 αφού ενώθηκε ερωτικά με τον ήρωα Ιάσιο, πάνω σε τρεις φορές οργωμένο χωράφι, στην πλούσια Κρήτη.

Δημήτηρ, Δήμητρα, Ceres ( Λατινικά), θεά της γεωργίας, μητέρα της Περσεφόνης. Δημήτηρ < Γη – Μήτηρ. (;). Ίσως η αρχαιότερη θεότητα στον ελληνικό χώρο.  Μία αρχική ονομασία της ήταν Πελασγίς. Την λάτρευαν οι Πελασγοί, πρώτοι κάτοικοι του ελληνικού χώρου.

Πλούτος, ο θεός του πλούτου, στη Θεογονία του Ησιόδου: στ. 972 – 974.  Ο καλός Πλούτος τριγυρίζει όλη τη Γη και όλες τις πλατιές ράχες των θαλασσών. Όποιον συναντήσει τον πλουτίζει και μεγάλο πλούτο του παρέχει.

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Στην αγαπημένη μου Ιωάννα – Μαρίνα που γιορτάζει αύριο 7-1-2025.