Με την απόφαση της 15.11.2024 του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που εκδόθηκε κατόπιν των προσφυγών των Ιωάννη Κανέλλη και Ανδρέα Παππά κατά της Ελλάδας, καθώς και του ζεύγους Βασιλάκη κατά της Ελλάδας (82623/17 και 83043/17), επικύρωσε την απόφαση των ελληνικών δικαστηρίων που είχαν δικαιώσει τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά σε υπόθεση προσβολής προσωπικότητας λόγω συκοφαντικής δυσφήμησης.
Η υπόθεση ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2010, όταν το περιοδικό «Athens Review of Books» δημοσίευσε άρθρο που υποστήριζε ότι ήταν ανεπίτρεπτο να χορηγηθεί η αίθουσα της Παλαιάς Βουλής για παρουσίαση βιβλίου του Νίκου Κοτζιά. Το άρθρο περιείχε συκοφαντικούς ισχυρισμούς και ανοίκειους χαρακτηρισμούς όπως «γκαουλάιτερ του σταλινισμού» και «μεταλλαγμένος ντελάλης του Χόνεκερ», ενώ ισχυριζόταν ψευδώς ότι ο κ. Κοτζιάς είχε σπουδάσει στην Ανατολική Γερμανία και μάλιστα με υποτροφία του καθεστώτος.
Τα ελληνικά δικαστήρια δικαίωσαν όλα με αποφάσεις τους τον Νίκο Κοτζιά και καταδίκασαν τους Κανέλλη, Παππά και το ζεύγος Βασιλάκη στην πληρωμή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης συνολικά για 20.000 ευρώ. Ας σημειωθεί ότι για αυτή την υπόθεση υπάρχει σε βάρος τους μία απόφαση Πολυμελούς Πρωτοδικείου Αθηνών, δύο αποφάσεις του Εφετείου Αθηνών και δύο του Αρείου Πάγου. Επιπλέον υπήρξε και απορριπτική απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου ύστερα από αγωγή κακοδικίας που άσκησε το ζεύγος Βασιλάκη!
Κατόπιν τούτων προσέφυγαν οι Κανέλλης, Παππάς και το ζεύγος Βασιλάκη με δύο προσφυγές το έτος 2017 στο ΕΔΔΑ κατά της Ελλάδος, διότι κατά τη γνώμη τους με τις αποφάσεις των ελληνικών δικαστηρίων παραβιάστηκε το άρθρο 10 ΕΣΔΑ περί ελευθερίας της έκφρασης.
Στη δίκη αυτή ο Νίκος Κοτζιάς δεν ήταν διάδικος, μπορούσε όμως να κάνει παρέμβαση υπέρ του ελληνικού Δημοσίου και να εκθέσει τα επιχειρήματά του. Δυστυχώς το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, που εκπροσωπούσε δικαστικά το ελληνικό Δημόσιο, όχι μόνο δεν ειδοποίησε και δεν ενημέρωσε τον Κοτζιά, ο οποίος αγνοούσε τις δύο προσφυγές, για να παρέμβει στη δίκη, όχι μόνο δεν υποστήριξε τις αποφάσεις της ελληνικής Δικαιοσύνης, αλλά σκανδαλωδώς στις απόψεις που διατύπωσε, ουσιαστικά συνομολόγησε τις προσφυγές των αντιδίκων του Δημοσίου και παρακάλεσε το δικαστήριο να είναι επιεικές και να μην επιδικάσει μεγάλο χρηματικό πρόστιμο εις βάρος του Δημοσίου!
Τελικά από ένα τυχαίο γεγονός έμαθε ο Νίκος Κοτζιάς για τις δίκες στο ΕΔΔΑ και λίγο πριν εκδοθεί η απόφαση του επετράπη από την πρόεδρο του ΕΔΔΑ να διατυπώσει γραπτώς τις απόψεις του.
Το ΕΔΔΑ, στην απόφασή του, επισήμανε ότι οι επιπτώσεις των ισχυρισμών του άρθρου ήταν ιδιαίτερα σοβαρές για τον Κοτζιά, καθώς ψευδώς τον παρουσίαζαν ως υποστηρικτή και θαυμαστή του καθεστώτος Χόνεκερ, γνωστό για τις ακραίες μεθόδους του, ιδιαίτερα εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι συντάκτες του άρθρου δεν είχαν επαληθεύσει το βάσιμο των ισχυρισμών τους και ότι οι κατηγορίες αυτές δεν στηρίζονταν σε πραγματικά γεγονότα, καθότι οι δημοσιογράφοι δεν είχαν ενεργήσει με βάση την καλή πίστη.
Ιδιαίτερη βαρύτητα έδωσε το Δικαστήριο στο γεγονός ότι βασικοί ισχυρισμοί του άρθρου αποδείχθηκαν ψευδείς. Συγκεκριμένα, ο κ. Κοτζιάς είχε σπουδάσει στην Ελλάδα και στη συνέχεια στη Δυτική και όχι στην Ανατολική Γερμανία, αυτό άλλωστε το βεβαίωσε και ο νυν πρόεδρος της Γερμανίας με τον οποίο ήταν συμφοιτητές στην πόλη Giesen. Επιπλέον, δεν υπήρχε καμία απόδειξη που να συνδέει τον κ. Κοτζιά με το καθεστώς Χόνεκερ ή τις ακραίες μεθόδους του.
Το Δικαστήριο έκρινε πως, παρότι ορισμένοι χαρακτηρισμοί αποτελούσαν αξιολογικές κρίσεις, αυτές δεν είχαν επαρκή πραγματική βάση. Ορθά τα ελληνικά δικαστήρια αναγνώρισαν ότι ο κ. Κοτζιάς υπήρξε ήδη επί χούντας ηγετική μορφή της Κομμουνιστικής Νεολαίας και του ΚΚΕ και συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της Αριστεράς, σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορούσε να στοιχειοθετηθεί σύνδεση με το καθεστώς Χόνεκερ ή τις ακραίες μεθόδους του.
Το ΕΔΔΑ επικύρωσε την κρίση των ελληνικών δικαστηρίων ότι οι συντελεστές του περιοδικού είχαν υπερβεί τα όρια της υπεύθυνης δημοσιογραφίας. Η απόφαση του ΕΔΔΑ υπογραμμίζει ότι, παρά την υψηλή προστασία που πρέπει να απολαμβάνει η ελευθερία της έκφρασης, ιδιαίτερα σε θέματα δημόσιου ενδιαφέροντος και για δημόσια πρόσωπα, οι δημοσιογράφοι οφείλουν να ενεργούν με καλή πίστη και να παρέχουν ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες σύμφωνα με τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Στην προκειμένη περίπτωση, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα ελληνικά δικαστήρια πέτυχαν τη δίκαιη εξισορρόπηση μεταξύ του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης και της προστασίας της προσωπικότητας του κ. Κοτζιά, παρέχοντας επαρκή και σχετική αιτιολογία για την αναγκαιότητα του περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης των προσφευγόντων.
Ο κ. Κοτζιάς, ως δημόσιο πρόσωπο, έχει μεγαλύτερη αντοχή στην κριτική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι μπορεί να υφίσταται αβάσιμες κατηγορίες που θίγουν την προσωπική του αξιοπρέπεια. Η απόφαση του ΕΔΔΑ αναδεικνύει τη συκοφαντία που υπήρξε εις βάρος του Κοτζιά. Οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο δεν είναι απλώς σκληρές κριτικές, αλλά συνιστούν συκοφαντικές επιθέσεις κατά της προσωπικότητας και της πολιτικής του ταυτότητας. Ο Κοτζιάς είχε συμμετάσχει ενεργά στην πολιτική ζωή της χώρας και οι επιθέσεις αυτές φαίνεται να αποσκοπούσαν όχι μόνο στην αποδόμηση της φήμης του αλλά και στην πολιτική απομόνωσή του.
Η χρήση όρων όπως «Γκαουλάιτερ», κατά την εκτίμηση του Δικαστηρίου, παραπέμπει σε ιστορικές μνήμες και συνδέεται με τη ναζιστική εποχή, κάτι που καθιστά την επίθεση ιδιαίτερα προσβλητική, δεδομένου ότι η οικογένεια του κ. Κοτζιά θρήνησε πολλά θύματα από τη ναζιστική θηριωδία. Αυτή η στρατηγική των προσωπικών επιθέσεων ενάντια σε πολιτικούς αντιπάλους, κατά την κρίση του Δικαστηρίου, είναι επικίνδυνη για τη δημοκρατία και τη δημόσια συζήτηση.
Η απόφαση του ΕΔΔΑ επικύρωσε με το σκεπτικό της ότι η ελευθερία της έκφρασης είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα, αλλά ταυτόχρονα συνοδεύεται από ευθύνες. Οι χαρακτηρισμοί που χρησιμοποιούνται πρέπει να βασίζονται σε γεγονότα και όχι σε φήμες ή προκαταλήψεις και στοχεύσεις. Η κοινωνία μας χρειάζεται έναν υγιή διάλογο, ο οποίος θα βασίζεται στην αλήθεια και στον σεβασμό προς τα πρόσωπα που συμμετέχουν στη δημόσια ζωή.
*Δικηγόρος παρ’ Αρείω Πάγω
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας