Πολυτεχνείο: 51 χρόνια Φωτεινός Φάρος για Δημοκρατία, Ελευθερία και Μόρφωση

Η ιστορική μνήμη αποκτά ιδιαίτερο νόημα, όταν συνδεθεί με τη ζωή και την πράξη, όταν βαπτιστεί στο όνομα της επικαιρότητας. Πενήντα ένα (51) χρόνια από την εξέγερση του Νοέμβρη και η επέτειος μιας από τις πιο μεγάλες στιγμές στη νεοελληνική ιστορία συνεχίζει να φωτίζει, στις δύσκολες μέρες, την πορεία της νεολαίας και του λαού μας. Το Πολυτεχνείο συνεχίζει να εμπνέει, άσβεστη και φωτεινή μνήμη, ακόμα και όταν λοιδορείται, και όταν συκοφαντείται από τους εχθρούς του, περικυκλωμένο σαν Μεσολόγγι περήφανο μέσα στο χρόνο, ακριβώς, όπως αρμόζει στις εξεγέρσεις των λαών της γης.

Ο Νοέμβρης του 1973 λειτούργησε σαν καταλύτης στην καρδιά της φασιστικής δικτατορίας. Έδειξε πως η φασιστική Χούντα δεν είναι αήττητη, έδωσε κουράγιο στους καταδιωγμένους και έμπνευση στη νέα γενιά της πατρίδας μας, ακύρωσε τα σχέδια του δήθεν «εκδημοκρατισμού» του στρατοκρατικού καθεστώτος. Ένωσε το κομμένο νήμα με τον αντικατοχικό, αντιφασιστικό αγώνα, πήρε την σκυτάλη από τον αγώνα για δημοκρατία, ελευθερία, εθνική ανεξαρτησία και κοινωνική προκοπή των μετεμφυλιοπολεμικών χρόνων, χρωματίστηκε από τα σκιρτήματα, κυρίως των νέων, σε όλο τον κόσμο για Ειρήνη, ενάντια στις επεμβάσεις των ΗΠΑ, και παραμένει η μεγαλύτερη επέτειος για την νέα γενιά.

Πενήντα ένα (51) χρόνια μετά την ηρωική εξέγερση του λαού, με πρωτοπόρα τη νεολαία, το Νοέμβρη του 1973 στο Πολυτεχνείο, και την αιματηρή καταστολή της από τα τανκς της αμερικανοκίνητης χούντας των συνταγματαρχών, και θα αντηχήσει πάλι στους δρόμους το σύνθημα:

Το Πολυτεχνείο δεν ήτανε γιορτή. Ήτανε εξέγερση και πάλη λαϊκή. Γιορτές με απαγγελίες, χρονικά, τραγούδια και προσκλητήριο νεκρών για πολλά χρόνια πραγματοποιούνται στους χώρους των σχολείων και έξω απ’ αυτά. Οι γιορτές, βέβαια, είναι απαραίτητες και έχουν νόημα, όταν λειτουργούν σε σωστή βάση, για την ενίσχυση της ιστορικής συνείδησης και μνήμης. Υπάρχει όμως πάντα ο κίνδυνος να μετασχηματιστούν σε τυποποιημένες τελετές, που δεν «λειτουργούν» στη συνείδηση των ανθρώπων. Όπως θα έλεγε ο ποιητής και για την ατίθαση μνήμη του Πολυτεχνείου, «κινδυνεύει να καταστραφεί το πρόσωπό της από τα πολλά μαλάματα».

Είναι φυσικό πολλοί από τους σημερινούς φοιτητές, φοιτήτριες, μαθητές και μαθήτριες που δεν έζησαν τις ξεχωριστές αυτές στιγμές της νεότερης ιστορίας μας είτε να αγνοούν σημαντικές πτυχές τους είτε να έχουν μια αποσπασματική και συγκεχυμένη εικόνα για την ηρωική εξέγερση του Νοέμβρη. Γι’ αυτό και οι εκδηλώσεις μνήμης και τιμής αποκτούν ιδιαίτερη σημασία, στο βαθμό που προσεγγίζουν την ουσία των γεγονότων και δεν αρκούνται σε μια επετειακή αναφορά.

Ας μιλήσουν τα γεγονότα

Η εξέγερση του Πολυτεχνείου έγινε ενάντια σ’ αυτούς που συνωμότησαν και κατέλυσαν το καθεστώς που οικοδομήθηκε μετά τη φασιστική κατοχή και τον εμφύλιο πόλεμο. Ένα καθεστώς, με πολλά κενά ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, που στην ουσία άφησε την πόρτα ανοιχτή στους επίορκους συνταγματάρχες έτσι ώστε να βάλουν στο «γύψο» την σχετική εκείνη Δημοκρατία.

Τη φασιστική Χούντα την αποτελούσαν στρατιωτικοί που κατείχαν θέσεις-κλειδιά στο στρατό και είχαν τις «πλάτες» τόσο των Αμερικανών «συμμάχων» όσο και τη συναίνεση του Παλατιού, που αποτελούσε το άντρο όλων των συνωμοσιών και των αντιδημοκρατικών επεμβάσεων στην πολιτική ζωή της χώρας, ιδιαίτερα όταν γίνονταν προσπάθειες για τον εκδημοκρατισμό της.

Το Πολυτεχνείο όμως έχει τις ρίζες του πίσω στο παρελθόν, ξεκινάει μετά τον εμφύλιο σπαραγμό, και φθάνει μέχρι την 17η Νοέμβρη 1973 και συνεχίζεται ως τις ημέρες μας.

Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος ξεκινάει τη δράση του από το 1952 ως στρατοδίκης (βασιλικός επίτροπος) στη δίκη παρωδία του Νίκου Μπελογιάννη. Μετά η δράση του είναι πλούσια. Συνωμοτεί και κατευθύνει το σαμποτάζ του Έβρου. Ιδρύει μέσα στο στράτευμα με την ανοχή των τότε κυβερνήσεων και τη συναίνεση των ανακτόρων την παράνομη οργάνωση ΙΔΕΑ. Συνωμοτεί και κατευθύνει το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου το 1967 και το Νοέμβρη του 1973 πνίγει στο αίμα την εξέγερση των φοιτητών με την εισβολή του άρματος μάχης στο Πολυτεχνείο.

Η εξέγερση των φοιτητών το Νοέμβρη του 1973 «δεν ήταν σπορά της τύχης, αλλά ώριμο τέκνο της ανάγκης και της οργής» του λαού μας (Κώστας Βάρναλης). Υπήρξε το αποκορύφωμα των κινητοποιήσεων φοιτητών, νεολαίας, αγροτών και άλλων εργαζομένων κατά της φασιστικής χούντας, με προάγγελο την κατάληψη της Νομικής Σχολής στην Αθήνα το Φλεβάρη του 1973. Υπήρξε το αποκορύφωμα του αντιδικτατορικού αγώνα που είχε προηγηθεί και εξελισσόταν, με τεράστιο ανθρώπινο κόστος και θυσίες για όσους αγωνιστές έπεσαν στα χέρια της δικτατορίας (ασφάλεια της οδού Μπουμπουλίνας & ΕΑΤ-ΕΣΑ, Γυάρος, Λέρος, Ωρωπός, Κορυδαλλός, Μπογιάτι, Γεντί Κουλέ, κ.λπ.).

Οι αντιδικτατορικές οργανώσεις είχαν χαράξει βαθιά τα συνθήματα της πάλης στις συνειδήσεις των πολιτών, ιδιαίτερα της φοιτητικής νεολαίας, που ήταν τότε στην πρωτοπορία των κοινωνικών και πολιτικών δημοκρατικών διεκδικήσεων στον τόπο μας.

Η κατάληψη του Πολυτεχνείου ήταν η μεγάλη έκρηξη που αφύπνισε τη λαϊκή συνείδηση, γι’ αυτό έγινε πηγή έμπνευσης και πόλος έλξης – συσπείρωσης για πολλούς εργαζομένους. Γρήγορα η φλόγα της εξέγερσης μεταδόθηκε και σε άλλα πανεπιστήμια, της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, των Ιωαννίνων, της Κρήτης.

Η φασιστική Χούντα, μπροστά στον κίνδυνο μιας λαϊκής χιονοστιβάδας, έπνιξε στο αίμα την εξέγερση. Κάπου εκατό ήταν οι νεκροί και χιλιάδες οι τραυματίες τις μέρες του Νοέμβρη, ενώ οι συλλήψεις και οι βασανισμοί εντάθηκαν. Ανάμεσά στους νεκρούς και οι ηρωικές μορφές των μαθητών Διομήδη Κομνηνού, ετών 17, και Αλέξανδρου Σπαρτίδη, ετών 16. Κι ας λένε κάποιοι ότι τάχα «δε σκοτώθηκε κανείς». Αλλά και ο εκπαιδευτικός κόσμος πλήρωσε βαρύ τίμημα για τη συμμετοχή του στον αντιδικτατορικό αγώνα με συλλήψεις καθηγητών, μπροστά στα έντρομα μάτια των φοιτητών τους μέσα σε αίθουσες διδασκαλίας και αμφιθέατρα, με βασανιστήρια, απολύσεις, διώξεις, φυλακίσεις και εξευτελισμούς.

Ο ξεσηκωμός της νεολαίας στο Πολυτεχνείο ενσωμάτωσε τις καλύτερες αγωνιστικές παραδόσεις του λαού μας, όπως της Εθνικής Αντίστασης στη διάρκεια της ΝΑΖΙστικής φασιστικής κατοχής, των διεκδικήσεων της γενιάς του 1-1-4, αλλά και των ριζοσπαστικών κινημάτων που είχαν ξεσπάσει στην Ευρώπη και σε άλλα μέρη του κόσμου, όπως του Μάη του ’68 στη Γαλλία, του κινήματος κατά του πολέμου των ΗΠΑ ενάντια στο Βιετνάμ κ.λπ.

Η αυθόρμητη δυναμική της εξέγερσης ξεπέρασε δισταγμούς, αντιρρήσεις και πολιτικούς ενδοιασμούς και μικρο-σκοπιμότητες. Γι’ αυτό κανένας σήμερα δεν δικαιούται να εμφανίζεται ως ο μόνος ή ο αυθεντικός «κληρονόμος» του νοήματος και των οραμάτων του Πολυτεχνείου ή να καπηλεύεται τη μνήμη του για ιδιοτελείς σκοπούς.

Το Πολυτεχνείο υπήρξε έργο του αντιδικτατορικού αγώνα, ανήκει σε όλους εκείνους που αγωνίστηκαν και αγωνίζονται για τα ίδια οράματα, για εθνική ανεξαρτησία, λαϊκή κυριαρχία, δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη. Συμπυκνώνει, εν τέλει, διαχρονικά και οικουμενικά στοιχεία με αγωνιστικά χαρακτηριστικά.

Ο Νοέμβρης του ‘73 έδωσε κουράγιο και αυτοπεποίθηση στο λαό μας. Έδωσε φτερά στους αγωνιστές, απαντοχές στους διστακτικούς και όραμα σε όλους.

Τότε και τώρα

Οι εξεγερμένοι φοιτητές αγωνίζονταν για ιδανικά, για εργασία, παιδεία, λευτεριά κοινωνική δικαιοσύνη και ειρήνη. Για τα αγαθά αυτά έδωσαν τη ζωή τους.

Μπορούσαν να διαλέξουν έναν ποιο εύκολο δρόμο, αυτόν της καριέρας και του βολέματος, προτίμησαν όμως έναν άλλο δυσκολότερο, ένα δρόμο γεμάτο αγώνες, θυσίες, πόνους, πίκρες και δάκρυα. Πήγαν κόντρα στο ρεύμα της εποχής, που είχε τα χαρακτηριστικά μιας υπνωτισμένης, ανεκτικής και συνένοχης κοινωνίας, γράφοντας με το αίμα τους ανεξίτηλα δυο λέξεις, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ και ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ.

Όσοι αναπολούν εκείνες τις μεγάλες στιγμές της ανιδιοτέλειας και της αυτοθυσίας, όσοι φέρνουν στη μνήμη τους την ορμητικότητα ενός δυναμικού κινήματος που συνδύαζε το αυθόρμητο στοιχείο με την πολιτική ωριμότητα και το οργανωμένο, είναι φυσικό να μελαγχολούν μπροστά στη σημερινή κρίση αξιών και οραμάτων.

Αυτή η σύγκριση όμως δεν μπορεί να αποτελεί άλλοθι για ιδιώτευση και παραίτηση από την αγωνιστική στάση ζωής. Ούτε μπορεί να δικαιολογήσει την αδράνεια και την αδιαφορία το γεγονός ότι ορισμένοι από τους πρωταγωνιστές εκείνης της περιόδου έγιναν αργότερα «κατεστημένο» ή εξαργύρωσαν τις αγωνιστικές περγαμηνές τους στο «χρηματιστήριο» της εξουσίας.

Το Πολυτεχνείο παρόλο που έγινε αργία και επέτειος και παρά το σφιχταγκάλιασμα από το σύστημα της τηλεδημοκρατίας, αντιστέκεται από μόνο του, είναι ανατρεπτικό προτρέπει στην ανυπακοή, είναι αγκάθι στα μαλακά της υπνωτισμένης κοινωνίας μας, ανήκει σ’ όλους εκείνους που στέκονται ακόμα όρθιοι και ονειρεύονται. Δείχνει δρόμους και τρόπους ζωής ασυμβίβαστους με την υποταγή, το βόλεμα, και τον ατομικισμό που είναι η χειρότερη μορφή φασισμού.

Τα συνθήματα που βροντοφώναξε ο λαός στο Πολυτεχνείο το Νοέμβρη του 1973 ήταν:

• «Απόψε πεθαίνει ο φασισμός»,
• «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές»,
• «Έξω οι Αμερικάνοι»,
• «Έξω από το ΝΑΤΟ»,
• «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία».

Με αυτά τα συνθήματα ζητούσε ένα παλλαϊκό ξεσηκωμό.

Συνθήματα με πολιτικό περιεχόμενο και στόχους, για ανατροπή του φασιστικού καθεστώτος, για απεξάρτηση της χώρας από ξένους ιμπεριαλιστικούς στρατιωτικούς και πολιτικούς οργανισμούς, για εθνική ανεξαρτησία, για δημοκρατία και λαϊκή κυριαρχία, για το δικαίωμα στην εργασία, στη μόρφωση.

Αυτά ήταν τα οράματα της νεολαίας του Νοέμβρη. Έδειχνε, ακόμη, και το δρόμο που έπρεπε να ακολουθήσει το κίνημα στη συνέχεια: κοινοί και συντονισμένοι αγώνες εργατών, φοιτητών, μαθητών, αγροτών και των άλλων εργαζομένων, για να πάρουν σάρκα και οστά τα οράματα του Νοέμβρη.

Πενήντα ένα (51) χρόνια μετά, οι εργαζόμενοι στη χώρα μας και σε όλο τον κόσμο αντιμετωπίζουμε ολομέτωπη επίθεση στα εργασιακά, κοινωνικά, δημοκρατικά και ατομικά μας δικαιώματα. Δικαιώματα που έχουμε κατακτήσει με αγώνες και θυσίες των προηγούμενων γενεών, έχουν ήδη καταργηθεί. Δικαιώματα που αποτελούν στην ουσία τους καρπό των ιδεών και της δράσης που μας κληροδότησαν ο διαφωτισμός και τα απελευθερωτικά κινήματα του 19ου και του 20ου αιώνα, αλλά και αποτέλεσμα της μεγάλης αντιφασιστικής νίκης των λαών, που τιμούσαμε κάθε χρόνο εκτός των τελευταίων χρόνων που δυστυχώς αντιτίθενται, στον εορτασμό της αντιφασιστικής νίκης όλες οι χώρες της Ε.Ε. με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ.

Πενήντα ένα (51) χρόνια μετά, το Πολυτεχνείο μπορεί να λειτουργήσει και πάλι ως καταλύτης για τις διεκδικήσεις μας στη συνέχεια. Οι στόχοι και οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας ξεπερνούν τα εθνικά σύνορα, καθώς έχουμε να αντιμετωπίσουμε την παγκοσμιοποίηση της βαρβαρότητας, που θέλει να υποτάξει τη δημοκρατία και κάθε εστία αντίστασης, στη νεοφιλελεύθερη πολιτική λαίλαπα.
Δεν δεχόμαστε σε καμιά περίπτωση πως ο πόλεμος, η φτώχεια, η εργασιακή ομηρία και η ανεργία, η καταπάτηση των δικαιωμάτων, η «κοινωνία και το σχολείο της αγοράς» αποτελούν «μονόδρομο» για την ανθρωπότητα.

Απορρίπτουμε την κοινωνία των «εξολοθρευτών» και την «πολιτική» των προληπτικών πολέμων. Εκφράζουμε την αλληλεγγύη μας στον αγώνα όλων των λαών της γης για δημοκρατία και ανεξαρτησία χωρίς ξένους προστάτες και στρατεύματα.
Απαιτούμε την άμεση απομάκρυνση των κατοχικών στρατευμάτων σε όποιες χώρες κι αν βρίσκονται και τη δικαίωση των αγώνων όλων των λαών της γης.

Αγωνιζόμαστε, ως εκπαιδευτικοί όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης αλλά και ως πολίτες, για ένα δωδεκάχρονο, υποχρεωτικό δημόσιο σχολείο, που θα αγκαλιάζει όλα τα παιδιά και όλη τη γνώση, χωρίς διακρίσεις και ανεξάρτητα από φυλή, εθνικότητα, θρησκεία, φύλο ή άλλα χαρακτηριστικά. Για ένα σχολείο - κύτταρο δημιουργίας και πολιτισμού, που θα αντιμετωπίζει καθετί το διαφορετικό ως πλούτο και όχι ως απειλή. Για μια δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση στην υπηρεσία των αναγκών της κοινωνίας και όχι της οικονομικής ολιγαρχίας.

Έτσι μόνο μπορούν «να πάρουν τα όνειρά μας εκδίκηση».

Πενήντα ένα (51) χρόνια μετά τον ανεπανάληπτο ξεσηκωμό της νεότητας μέσα στο σκοτάδι της στυγνής τυραννίας ο καθένας χωριστά και κυρίως όλοι μαζί έχουμε χρέος να υπερασπίσουμε το ανυπότακτο πνεύμα της εξέγερσης των φοιτητών το Νοέμβρη του '73. Να αναβαθμίσουμε τη συμμετοχή μας στους αγώνες ξεπερνώντας την αδιαφορία και την παραίτηση, στον πλάι όσων αγωνίζονται για αλληλεγγύη και δημοκρατικά δικαιώματα.

Το πραγματικό περιεχόμενο του Νοέμβρη και η οφειλόμενη τιμή στους αφανείς και σεμνούς δημιουργούς του επιβάλλουν την υπεράσπιση του.
Ο αντιφασιστικός αντιδικτατορικός αγώνας του τότε δεν αποτελεί μια παγωμένη μουσειακή στιγμή, αλλά έναν ασφαλή οδηγό για το σήμερα και το αύριο.

Τιμή στον Νοέμβρη του 1973
Το Πολυτεχνείο ζει μέσα στην καρδιά μας και τη σκέψη μας.
Το Πολυτεχνείο ζει στους αγώνες του σήμερα και του αύριο για Δημοκρατία, Ελευθερία, Κοινωνική Προκοπή και Μόρφωση.

Είναι πολύ σημαντικό, είναι χρέος και καθήκον όλων μας, του κάθε δημοκρατικού και συνετού ανθρώπου να αναφέρουμε με τη σειρά τα γεγονότα οπουδήποτε, σε οποιονδήποτε έτσι ώστε να φωτιστούν μερικές σκοτεινές πτυχές της νεοελληνικής ιστορίας μας, οπού απ’ το προσκήνιό της υποχωρούν οι μεγάλες ώρες για να μπουν οι λαμπρές ώρες. Υποχωρούν οι μεγάλοι για να μπουν οι πιο μεγάλοι. Οι εποχές ανακατεύονται και η Ελληνική Ιστορία υψώνει μια καινούργια κολόνα και ανοίγει μια σελίδα από φωτιά.

* Διδάκτωρ Μηχανικός ΕΜΠ. Γιος του αγρότη, ΕΠΟΝίτη, αντάρτη του ΕΛΑΣ, αντιστασιακού του αντιδικτατορικού αγώνα, Κωσταντή Ιωακειμίδη. Φυλακίστηκε και εξορίστηκε στο κολαστήριο της Γυάρου ή Γυούρα από τη φασιστική δικτατορία των συνταγματαρχών τον Απρίλη του 1967.