Σήμερα, με τα δεδομένα ύπαρξης των 13 ασφαλιστικών ταμείων (Ν.3655/2008), των αντικειμενικών δυνατοτήτων της κοινωνικο-ασφαλιστικής διοίκησης καθώς και των δυσμενών χαρακτηριστικών του ΣΚΑ, επιβάλλεται η ορθολογική, από οργανωτικο-λειτουργική, διοικητική, συνταγματική και κοινωνικοασφαλιστική άποψη, και συνεπής με τις θεμελιώδεις αρχές της κοινωνικής ασφάλισης, μετάβαση σε τρία ασφαλιστικά ταμεία κύριας ασφάλισης (Μισθωτών-Αγροτών-Ελεύθερων Επαγγελματιών).
Ομως την πορεία αυτή μετάβασης επιβάλλεται να διαπερνά η αρχή της ισότητας και η αρχή της αλληλεγγύης μεταξύ των μελών της παρούσας γενεάς ασφαλισμένων, αλλά και μεταξύ των γενεών. Με την αρχή της ισότητας εξασφαλίζεται η ισότιμη αντιμετώπιση κάθε γενεάς ασφαλισμένων αλλά και κάθε ασφαλισμένου της παρούσας γενεάς. Ενα μέτρο για τον προσδιορισμό της έννοιας της ισότητας είναι η εσωτερική απόδοση του συστήματος εισφορών και παροχών.
Η εσωτερική απόδοση και κατ’ επέκταση η αρχή της ισότητας διασφαλίζεται με την εξίσωση της παρούσας αξίας των εισφορών και με την παρούσα αξία των παροχών μιας γενεάς ασφαλισμένων. Tα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης από την καθιέρωσή τους χρησιμοποιούν τη διανεμητική αναλογιστική μέθοδο χρηματοδότησης.
Δηλαδή, δεν συντελείται συσσώρευση κεφαλαίου αλλά κάθε έτος οι εισφορές των ενεργών μελών χρηματοδοτούν πλήρως τις παροχές που καταβάλλονται στους συνταξιούχους. Δηλαδή, σε μία χρονική μονάδα (π.χ. έτος) ισχύει η μαθηματική σχέση:
- Παροχές = εισφορές,
- Παροχές = (εισφορές εργαζομένων) + (εισφορές εργοδοτών) + (τριμερής χρηματοδότηση) + (κρατική επιχορήγηση) + (αποδόσεις αποθεματικών)
Από τη βασική αυτή εξίσωση του διανεμητικού συστήματος προκύπτει ότι υπάρχουν τρεις διανεμητικοί μέθοδοι χρηματοδότησης. Η πρώτη είναι αυτή που διατηρεί την εισφορά του ασφαλισμένου σταθερή (καθορισμένης εισφοράς), η δεύτερη είναι αυτή που διατηρεί την παροχή σταθερή (καθορισμένης παροχής), δηλ. καθορισμένος μαθηματικός τύπος, και η τρίτη που συνδυάζει τις δύο προηγούμενες.
Από την παραπάνω εξίσωση συμπεραίνεται ότι σε ένα σύστημα καθορισμένης παροχής (μαθηματικός τύπος και όχι απλή συσσώρευση των ατομικών εισφορών) οι γενεές που έχουν μεγάλο πλήθος ασφαλισμένων που εισφέρουν (περιπτώσεις οικονομικής ανάπτυξης, χαμηλής ανεργίας, αύξηση γεννήσεων) (εργαζόμενοι), θα εισφέρουν μικρές εισφορές ή στην περίπτωση που είναι καθορισμένη και η εισφορά (δηλ. σταθερό ποσοστό επί του μισθού ή σταθερό χρηματικό ποσόν) θα μπορούν να δημιουργηθούν αποθεματικά για τη χρηματοδότηση των μελλοντικών γενεών.
Αντίστοιχα σε περιπτώσεις με μικρό πλήθος ασφαλισμένων που εισφέρουν στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης (π.χ. σε περιόδους ύφεσης, υψηλής ανεργίας, χαμηλού δείκτη γονιμότητας), όπως η περίοδος που διανύουμε σήμερα, το ύψος των ατομικών εισφορών αυξάνει. Αντίστοιχα συμπεράσματα ισχύουν και για τα συστήματα καθορισμένης εισφοράς.
Οι Lapkoff (1991) και Keyfitz (1985) σύγκριναν τα συστήματα καθορισμένης εισφοράς και παροχής στο πλαίσιο του διανεμητικού συστήματος αποδεικνύοντας ότι η αρχή της ισότητας εξυπηρετείται καλύτερα από τα συστήματα καθορισμένης παροχής.
Το σύστημα που ισχύει σήμερα στην Ελλάδα είναι ένα διανεμητικό σύστημα καθορισμένης παροχής. Μέχρι το 2009 ίσχυε ότι για κάθε έτος κύριας ασφάλισης με ανώτερο τα 35 έτη χορηγούνταν 2% (1,5% σταδιακά από 1/1/2015 κατά μέσον όρο στα 35 έτη ασφάλισης) του μέσου όρου των πέντε καλύτερων ετών των τελευταίων 10 ετών των αποδοχών, δηλαδή ο συντελεστής αναπλήρωσης ήταν 70%, γεγονός που σημαίνει σύνταξη ίση με το 70% (52,5% σταδιακά από 1/1/2015 κατά μέσον όρο στα 35 έτη ασφάλισης) των αποδοχών του κατά την περίοδο εργασίας του.
Από αυτό γίνεται κατανοητό ότι ένας ασφαλισμένος που εργάστηκε πολλά έτη και λάμβανε υψηλές αποδοχές θα λάβει και το αντίστοιχο ύψος σύνταξης. Για παράδειγμα, σήμερα ένας ασφαλισμένος κατά την περίοδο της συνταξιοδότησής του λαμβάνει κατά μέσον όρο συνταξιοδοτική παροχή (παρούσα αξία σύνταξης) η οποία αντιστοιχεί σε 1,23% (Γερμανία 1,25%) της παρούσας αξίας των εισφορών που κατέβαλε κατά τη διάρκεια του εργασιακού του βίου, γεγονός που καλύπτει πλήρως ακόμη και τη μνημονιακή υποχρέωση για μεγαλύτερη σύνδεση εισφορών-παροχών.
Ως εκ τούτου, η συζήτηση για μείωση του ποσοστού αναπλήρωσης κύριας και επικουρικής ασφάλισης από το 65% (2015) κατά μέσον όρο σε 55%, καθίσταται ακόμη και στο πλαίσιο των μνημονιακών υποχρεώσεων ανεπίκαιρη, δεδομένου ότι στη μελέτη των δανειστών (σενάριο με τις πιο δυσμενείς παραδοχές της ελληνικής οικονομίας 2013-2060) και στην ασκούμενη πολιτική (2010-2015) προβλέπεται η σταδιακή μείωσή του στο επίπεδο του 56% και η συνταξιοδοτική δαπάνη στο 15,5% του ΑΕΠ.
Αντίθετα στο σενάριο των ευνοϊκότερων και κατά τη γνώμη μας εφικτών παραδοχών για τις εξελίξεις της ελληνικής οικονομίας (2015-2050), αναδεικνύεται ότι η χρηματοοικονομική ισορροπία του ΣΚΑ (16% ΑΕΠ συνταξιοδοτική δαπάνη) επιτυγχάνεται με ποσοστό αναπλήρωσης 65%.
Παράλληλα, σε ένα διανεμητικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης μπορεί να ληφθεί η πρόνοια (αρχή της επιχορήγησης μεταξύ των γενεών) θέσπισης ενός ανωτάτου ορίου ή χρησιμοποιώντας ένα μαθηματικό μηχανισμό που να αναδιανέμει χρηματικά ποσά από τους υψηλά λαμβάνοντες σύνταξη προς τους χαμηλοσυνταξιούχους.
Η παρατήρηση αυτή σημαίνει ότι οι αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης χαρακτηρίζουν το κοινωνικο-ασφαλιστικό σύστημα με τη διατήρηση του διανεμητικού συστήματος με καθορισμένη παροχή ως μεθοδολογία χρηματοδότησης και προσδιορισμού του επιπέδου των παροχών.
Ομως στην περίπτωση που οι ενοποιήσεις των ταμείων στη χώρα μας έχουν ως όχημα τους ενιαίους κανόνες στο πλαίσιο των δημοσιονομικών στόχων (Μνημόνιο 3) και όχι στο πλαίσιο αντιμετώπισης των συσσωρευμένων παθογενειών και εξυπηρέτησης των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων, μέσω του αναγκαίου οργανωτικο-λειτουργικού και κοινωνικοασφαλιστικού εξορθολογισμού, τότε, όπως αποδεικνύεται, ελλοχεύει σοβαρά ο κίνδυνος ουσιαστικής ανατροπής του διανεμητικού συστήματος με καθορισμένες παροχές, μέσω της κατάργησης των τεσσάρων αρχών του ΣΚΑ - της ισότητας, της διαγενεακής αλληλεγγύης, της αναλογικότητας των εισφορών-παροχών και της επιχορήγησης.
*Ομοτ. καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου
**Υποψήφιος διδάκτωρ Παντείου Πανεπιστημίου
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας