Η Ευρώπη και η «περίπτωση Σόιμπλε»

Το βιβλίο του Σόιμπλε διαιρείται σε έντεκα κεφάλαια (11 τον αριθμό) και χωρίζεται, κατά τη θεωρητικο-πολιτική ανάγνωσή μου, σε δύο ενότητες. Στην πρώτη ενότητα η αφήγηση του συγγραφέα είναι αποκαλυπτική στο ζήτημα της μεθόδου: πώς μπορεί η πολιτική που ασκεί ένας πολιτικός άνδρας (επί του προκειμένου ο Σόιμπλε) να συνδεθεί με την καθολική πολιτική εξέλιξη της χώρας του και τις ιστορικές προοπτικές της κοινωνίας του. Η διαπίστωση του αναγνώστη είναι επ’ αυτού του ζητήματος καταλυτική. Το γερμανικό πολιτικό πνεύμα, όπως διαμορφώθηκε κατά την ιστορική φάση μετά το έτος 1945 μέχρι το έτος 1989, ορίζεται ως θετική διαμεσολάβηση ανάμεσα σε δύο «πράγματα»: ανάμεσα στην πειθαρχία και την ελευθερία. Στη γερμανική κοσμοεικόνα, και αυτό συνιστά το μέγιστο πολιτικό και δημοκρατικό επίτευγμα της μεταπολεμικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας (ΟΔΓ), η ελευθερία είναι πολιτικό δημιούργημα της πραγματολογικής πειθαρχίας.

Στις πολιτικές πρακτικές της μεταπολεμικής δημοκρατικής Γερμανίας θεσμοθετήθηκε αυτή η θετική διαμεσολάβηση ανάμεσα στην πειθαρχία και την ελευθερία. Ο Σόιμπλε, όπως προκύπτει από τη μελέτη του βιβλίου των «Αναμνήσεών» του, δεν ακολούθησε αυτόν τον πολιτικό δρόμο. Γι’ αυτόν η πειθαρχία καθίσταται ο απόλυτος πολιτικός κανόνας.

Η δεύτερη ενότητα καλύπτει και αυτή, όπως και η προηγούμενη, μια μακρά περίοδο: (1990-2021). Σ’ αυτήν την ενότητα οι αφηγήσεις του Σόιμπλε συμπίπτουν με τη νέα ιστορική φάση της Γερμανίας. «Εισάγεται» ως κοινό νόμισμα το ευρώ στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης και δημιουργείται η ευρωζώνη. Ταυτόχρονα η Γερμανία επαναπροσανατολίζεται σε συνειδησιακό και πολιτικό επίπεδο στις συνθήκες της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Αλλά ο Σόιμπλε εξακολουθεί να κουβαλάει ως πολιτικό φορτίο τη φυλετική καταγωγή του. Δεν μπόρεσε ως πολιτικός να ενσωματωθεί στη μεταπολεμική Δημοκρατία της Βόννης. Αλλά στις νέες συνθήκες αισθάνεται ότι μπορεί να δράσει. Οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για να εφαρμόσει το αντι-διαφωτιστικό δόγμα του: η πειθαρχία ως πρώτη αρχή οργάνωσης του ανθρώπινου κόσμου. Και ως λογικό συμπέρασμα, το χρήμα ως μέτρο της ανθρώπινης ζωής.

Στο βιβλίο των Αναμνήσεών του (Erinnerungen) ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε εξιστορεί την πορεία της ζωής του από τα πρώτα ηλικιακά χρόνια του μέχρι την αποχώρησή του από την πολιτική. Ας σημειωθεί ότι ο υπότιτλος είναι χαρακτηριστικός. Ο αφηγούμενος τη ζωή του Σόιμπλε μιλάει για τη «ζωή του στην πολιτική» (Mein Leben in der Politik). Δεν αναφέρεται ούτε και ενδιαφέρεται να μιλήσει για τη ζωή του ως ανθρώπινη συνθήκη ζωής!

Ομολογώ ότι δεν είμαι ειδικός επιστήμων, ο οποίος εστιάζει τα θεωρητικά ενδιαφέροντά του στους τύπους αφήγησης: βιωματικής, λογοτεχνικής ή, εν πάση περιπτώσει, αναπαραστατικής λογικής. Αλλοι συνάδελφοι μπορούν και αυτοί να εντρυφήσουν σε αυτή την πραγματεία, η οποία (αυτό μπορώ να το υποστηρίξω) δεν εντάσσεται σε καμία τυπολογία αφηγηματικής εξιστόρησης. Δεν είναι αυτοβιογραφία. Αλλά και δεν είναι ντοκουμέντο προφορικής Ιστορίας.

Τονίζω και υπογραμμίζω ότι η μεταθανάτια πραγματεία του Σόιμπλε δεν εντάσσεται σε κανένα λογοτεχνικό είδος αφήγησης. Αυτό δεν είναι τυχαία ή ενδεχομενική επιλογή του Σόιμπλε. Ο ίδιος ο Σόιμπλε ως συγγραφέας αυτού του βιβλίου επέλεξε να μιλήσει μ’ αυτόν τον τρόπο επειδή ήθελε και τελικά επιδίωξε να διασώσει τη «φήμη» του. Το συγγραφικό αυτό υβρίδιο, για το οποίο δεν γνωρίζουμε ποιος το γράφει, σε ποιους απευθύνεται και τελικά ποια είναι η εκδοτική του στόχευση, έχει πετύχει τους σκοπούς του. Ποιοι είναι αυτοί; Ο Σόιμπλε από τον τάφο του αναγορεύει τον εαυτό του ως δικαιωμένο πολιτικό άνδρα και οι αναγνώστες της πραγματείας του αισθάνονται και οι ίδιοι δικαιωμένοι! Ωστόσο τα πράγματα δεν έχουν έτσι. Η μορφή ή ο τύπος αφήγησης των εμπειριών και των βιωμάτων του συγγραφέα υπαγορεύουν και το περιεχόμενο της αφήγησης. Αυτό που λέει κάποιος ανάγεται τελικά στη μορφή της αφήγησης.

Οσο διάστημα ο Σόιμπλε αναγνωρίζει τον εαυτό του στο πλαίσιο της κομματικής και πολιτικής του δραστηριότητας ως τον «μικρό ήρωα» για την ενδοχώρα της Γερμανίας κανείς δεν ασχολείται μαζί του. Μετά την επανένωση των δύο γερμανικών κρατών (1990) «καβαλάει το άλογο» της τεχνοκρατικής πολιτικής! Χρειάστηκε να περάσουν 20 ολόκληρα χρόνια (από το έτος 2009), οπότε και ορίστηκε υπουργός των Οικονομικών (Bundesministerder Finanzen). Τότε ξεσπάει και η δημοσιονομική κρίση στην παγκόσμια οικονομία και ο Σόιμπλε «μεταμορφώνεται» σε ανεξέλεγκτο ηγεμόνα. Στις αφηγήσεις του μάς λέει «πράγματα και θαύματα» (τα επιβεβαιώνουν και οι Ελληνες πολιτικοί) για έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη ή, ακόμη χειρότερα, να αναλάβουν πρόγραμμα δημοσιονομικής πειθαρχίας εξω-κοινοβουλευτικά κέντρα στις Βρυξέλλες και πολλά άλλα που χαρακτηρίζονται «μπουρδολογίες»!

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε επωμίστηκε ένα πολιτικό έργο (Aufgabe) όπως κάνουν όλοι και οι εκάστοτε υπουργοί και δημόσιοι υπάλληλοι σε κάθε κοινότητα που ισχύουν τα καθεστώτα δημοκρατικής ισχύος. Για τη δική του οικονομική και πολιτική κοινότητα (δηλ. ως υπουργός της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας μετά την επανένωση των δύο γερμανικών κρατών) υιοθέτησε στο μακροεπίπεδο των οικονομικών δραστηριοτήτων το δόγμα του «μηδενικού δημοσιονομικού ελλείμματος». Αλλο πράγμα όμως είναι η ευέλικτη δημοσιονομική πολιτική προσαρμογής στις απαιτήσεις της πολιτικής συγκυρίας και άλλο πράγμα είναι ο δημοσιονομικός θετικισμός του Σόιμπλε. Η «περίπτωση Σόιμπλε» θα καταγραφεί στην ευρωπαϊκή Ιστορία των λαών μας και των κοινωνιών μας ως «σκοτεινή περίοδος».

Θα διατυπώσω δύο τελικές παρατηρήσεις: Η πρώτη είναι η εξής: Ο ίδιος ο Σόιμπλε στην «αυτοβιογραφία» του παραδέχεται ότι το πολιτικό ενδιαφέρον του (Interesse) συνίσταται στην προσπάθειά του να καταστήσει «ευρωπαϊκό πολιτικό κανόνα» το πνεύμα της φονταμενταλιστικής αυτοδημιουργίας της φυλετικής Γερμανίας. Και η δεύτερη παρατήρησή μου: Ο Σόιμπλε κατέγραψε τη δική του ιμπρεσιονιστική εικόνα για την ευρωπαϊκή και παγκόσμια δημοσιονομική κρίση, αλλά δεν έγραψε τίποτε (δεν μπορούσε, άλλωστε, να κάνει κάτι τέτοιο) για την υπαρξιακή κρίση στην οποία έχει βυθιστεί η Ευρωπαϊκή Ενωση.

 * Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης