Επανάσταση;

Λέγεται και ξαναλέγεται ότι το παλιό δίλημμα, «μεταρρύθμιση ή επανάσταση», είναι παρωχημένο. Αλλωστε, εδώ και καιρό, όλα τα «παλιά» είναι παρωχημένα. Η Αριστερά, δόξα τω Θεώ, είναι μια «σύγχρονη» συνιστώσα του πολιτικού συστήματος, που εκπροσωπεί εργαζόμενους –όχι εργάτες, που κι αυτή είναι παρωχημένη έννοια–, «μεσαίους» και την «υγιή επιχειρηματικότητα». Ολοι αυτοί θα τα βάλουν με τη διαπλοκή, η οποία, ευτυχώς, είναι μερικές εκατοντάδες αχώνευτοι τύποι και ο Μητσοτάκης μόνο, οπότε η υπόθεση της «Αλλαγής» είναι «στο χέρι μας».

Κούνια που μας κούναγε.

Η εθελοτυφλία μπροστά στο γεγονός ότι ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας όχι απλώς εκπροσωπείται από τη Δεξιά, αλλά είναι με το μαχαίρι στα δόντια απέναντι σε οποιαδήποτε πολιτική ευνοεί τις κατώτερες τάξεις είναι απίστευτη, πραγματικά. Οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, νομίζω, στη θεωρητική καχεξία της κοινοβουλευτικής Αριστεράς. Η προσαρμογή της είναι τέτοια, που κάνει την παλιά συνήθεια των αριστερών να συζητούν και να ψάχνονται θεωρητικά και στρατηγικά, επίσης, «παρωχημένη».

Δεν πρόκειται για οκνηρία, κυρίως. Αλλά για προσχώρηση σε ένα στυλ πολιτικής σε απόσταση από την πραγματική κοινωνική κίνηση, πλήρως αποκομμένη από οτιδήποτε κινηματικό, για μια πολιτική του τύπου business as usual. Επαγγελματιών πολιτικών, που στόχο έχουν την αναπαραγωγή της θέσης τους, η οποία σημαίνει συγκεκριμένα, καθόλου αμελητέα, υλικά και συμβολικά οφέλη.

Επιτρέψτε μου να χρησιμοποιήσω το παράδειγμα της Νέας Αριστεράς. Αυτό το πολιτικό προσωπικό ξέρω καλύτερα, μια και έχω συνυπάρξει στην ίδια πλευρά του παλιού –άντε πάλι!– ΣΥΡΙΖΑ. Ενα μεγάλο τμήμα τής τότε αριστερής τάσης αισθανόταν ως διαχωριστικό του στοιχείο από τις «δεξιές» τάσεις την προσήλωση στην εναλλαγή στις θέσεις ευθύνης και στα κομματικά όργανα. Αν εκλέγονταν 10 στην Κεντρική Επιτροπή, εναλλάσσονταν 20 ή και 30. Ο λόγος ήταν η αντίσταση σε αυτό που ο Μίχελς ονόμαζε «σιδηρού νόμο της ολιγαρχίας», δηλαδή, στη συσσώρευση εξουσιαστικών προνομίων και στη δημιουργία πάγιας γραφειοκρατίας, με δικά της ξεχωριστά συμφέροντα από αυτά του όλου κόμματος, της βάσης του και, φυσικά, ακόμα περισσότερο, της εργατικής τάξης.

Εδώ και πολύ καιρό, αφότου η διακυβέρνηση έγινε ο θεμελιώδης λόγος για την ύπαρξη του κόμματος, αυτά, κυριολεκτικά, ξεφτιλίστηκαν. Οι βουλευτές –και οι βουλεύτριες– είναι κολλημένοι στις καρέκλες τους τόσο που, για την αποκόλληση, θα απαιτηθεί επώδυνη εγχείρηση.

Αλλά, ας επιστρέψω στην αρχή.

Η αλήθεια είναι πως το δίλημμα «μεταρρύθμιση ή επανάσταση» είναι πραγματικά έωλο, στο μέτρο που μεταρρυθμίσεις, εδώ και μισό αιώνα, κάνουν μόνο οι δεξιοί και οι σοσιαλφιλελεύθεροι του ακραίου κέντρου.

Αλήθεια, όταν βρισκόμαστε σε μια συνθήκη, όπου ο καπιταλισμός καταστρέφει τις ζωές της μεγάλης πλειονότητας της ανθρωπότητας, ενώ έχει φέρει στο χείλος της κλιματικής κατάρρευσης τον πλανήτη, είναι παράξενο να ισχυριστούμε ότι μόνο επαναστατικές αλλαγές μπορούν να σώσουν την παρτίδα; Είναι παράξενο να αμφισβητούμε τη δυνατότητα «παραμετρικών αλλαγών», που θα «βελτιώσουν τα πράγματα»; Δεν είναι εύλογο –το μόνο εύλογο– να υποστηρίζουμε ότι χωρίς επαναστατικές τομές και θεσμικές ανατροπές πλανητικής κλίμακας, χωρίς παγκόσμιο δημοκρατικό και εκτεταμένο σχεδιασμό μόνο η εσχατολογία θα μας απομείνει ως πνευματική ενασχόληση;

Συχνά, διάφοροι της «σύγχρονης» Αριστεράς κακίζουν όσους επιμένουν στα «παλιά επαναστατικά» ως ουτοπιστές. Και δεν κατανοούν ότι, μπροστά στη δυστοπία, τα «κοστολογημένα προγράμματα» δεν είναι παρά κοινωνικά ακοστολόγητες αρλούμπες.

Διευκρινίζω πως επαναστατικές αλλαγές δεν σημαίνει «μπαμ και μπουμ οι κουμπουριές». Κυρίως, σημαίνει εμπλοκή της μεγάλης πλειοψηφίας των «μικρών ανθρώπων» στον ριζικό δημοκρατικό μετασχηματισμό της ζωής. Σημαίνει μια ανατρεπτική θεσμική δημιουργικότητα, που «συντρίβει», για να θυμηθούμε μια ακόμη παλιά λέξη, τους καπιταλιστικούς εξουσιαστικούς μηχανισμούς. Αυτή είναι μια καταστατικά «βίαιη» διαδικασία, μια και είναι αναγκασμένη να συγκρουστεί με τη διαρκή παροξυσμική βία του συστήματος.

Γίνονται αυτά; Δεν ξέρω. Μπορεί και να μη γίνεται. Μπορεί οι χειραφετητικές ευκαιρίες να χάθηκαν κάποτε «παλιότερα». Μου φαίνεται, όμως, ότι το επιχείρημα υπέρ ενός τέτοιου στρατηγικού «δόγματος» είναι πολύ πιο εύλογο και ορθολογικό σε σχέση με την άνευρη ρεφορμιστική περιπτωσιολογία.

Μια σχετική συζήτηση βγάζει νόημα. Η μεταρρυθμιστική όχι. Κυρίως γιατί, αν και μεταρρυθμιστική, δεν προτείνει την παραμικρή μεταρρύθμιση.

Σε πρόσφατη έρευνα του ινστιτούτου ΕΝΑ, από το 54% του γενικού πληθυσμού οι επαναστάσεις αντιμετωπίζονται ως επιθυμητές, ενώ το 20% τις θεωρεί ως τον μοναδικό τρόπο για ουσιαστικές αλλαγές. Το 75% υποστηρίζει τον «κεντρικό σχεδιασμό», το 80% θεωρεί πως το κοινωνικό ζήτημα απαιτεί «να πληρώσουν οι πλούσιοι», ενώ το 70% ότι το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι η εκμετάλλευση. Σε όσους αυτοτοποθετούνται στην Αριστερά, τα ποσοστά είναι συντριπτικά, σε κάποιες περιπτώσεις αγγίζουν το 100%.

Η αναντιστοιχία της «σύγχρονης» Αριστεράς με αυτά τα δεδομένα είναι κραυγαλέα. Η τοποθέτησή της εντελώς εκτός πραγματικότητας.

Η ευθύνη της «μη σύγχρονης» Αριστεράς είναι –και γι’ αυτό– πολύ μεγάλη. Η ενωτική της πορεία, στη βάση ενός ριζοσπαστικού προγράμματος, είναι υποχρέωση.

* Από τις εκδόσεις «Τόπος», κυκλοφορεί το βιβλίο του Χρήστου Λάσκου «Να ξαναμιλήσουμε για την εκμετάλλευση: Απλοϊκά μαθήματα πολιτικής οικονομίας» | xristoslaskos.wordpress.com