Στην ιστορία του πνεύματος, οι ίδιοι οι δημιουργοί είτε γράφουν αυτοβιογραφίες (όχι μόνον τη ζωή τους, αλλά προπάντων τη δημιουργική τους εξέλιξη) είτε υπαινικτικά καταθέτουν τη βούλησή τους για τη δημιουργική ταυτότητά τους, παρακαταθήκη για τις μελλοντικές γενιές. Αυτό που φοβούνται οι δημιουργοί (εδώ υπό τον όρο «δημιουργός» εντάσσονται όλα τα είδη τέχνης που αναλύει ο Hegel στην οντολογική αισθητική του) είναι η πραγματολογική αμηχανία που αισθάνονται για το έργο τους που θα γίνει αντικείμενο δεξίωσης και υποδοχής από τους μεταγενέστερους.
Επειτα απ’ αυτή την επιστημολογική εισαγωγή θα αναφερθώ σε τρία σημεία που θίγει ο Νάσος Βαγενάς στο άρθρο του με τον τίτλο: Καβάφης αυτοκρινόμενος (και κρινόμενος) (βλ. εφημερίδα «Το Βήμα» 6 Ιανουαρίου 2024 – ένθετο: «Βιβλία»). Ο Νάσος Βαγενάς με την ιδιαίτερη θεωρητική δεινότητα και τις επιστημονικές ικανότητές του θέτει προς προβληματισμό το ζήτημα των σχέσεων ανάμεσα στη γραμματολογική αυτεπίγνωση του δημιουργού (εδώ του ποιητή Καβάφη) και την κοινότητα των αναγνωστών, η οποία στην ιστορική εξέλιξη διαμορφώνεται και αναδιαμορφώνεται.
Τα τρία σημεία του προβληματισμού του Νάσου Βαγενά σχετικά με τον Καβάφη, την ποίησή του, το ποιητικό έργο του και τις διεργασίες υποδοχής του είναι τα εξής: πρώτον, ο ποιητής Καβάφης «κατασκεύασε» για τον ίδιο ως δημιουργός την αυτοεικόνα του και αυτή τη γραμματολογική αυτογνωσία του (όπως λέω) καταγράφει η συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων το έτος 1935. Το δεύτερο σημείο της ερμηνευτικής του Βαγενά αναφέρεται στην εκδοτική συνθήκη του καβαφικού έργου.
Εδώ ο Βαγενάς ενώ αναγνωρίζει τη θεμελιώδη ερευνητική εργασία του Γ.Π. Σαββίδη (στη νέα εκδοτική αυτοεικόνα του ποιητή κατά τη δεκαετία του ’60) μιλάει για προβλήματα που εκ των πραγμάτων ανακύπτουν (στη δική μου επιστημολογική λογική) όταν ένα δημιούργημα καθίσταται αντικείμενο δεξίωσης ή υποδοχής ή ακόμη και συνειδησιακής ένταξης στη σύγχρονη εποχή μας.
Το τρίτο σημείο του «κρινόμενου Καβάφη» κατά τον Βαγενά είναι αυτό που ονομάζω ιστορικότητα του δημιουργικού έργου. Στην περίπτωση του Κωνσταντίνου Καβάφη, κατά την επιστημολογική άποψή μου (χωρίς να είμαι ειδικός φιλόλογος), με βάση όσα μπορώ να διαβάσω στην ερμηνευτική κριτική του Βαγενά, η «επιστημολογική διαφορά» ανάμεσα στην ποιητική αυτεπίγνωση του Καβάφη και την εκδοτική εκδοχή της ποίησής του είναι μια «διαφορά» που δεν λειτουργεί συμπληρωματικά! Αλλά όπως φαίνεται θα διαιωνίζεται στο μέλλον. Ομως πιστεύω ότι θα υπάρξει κάποια ιστορική στιγμή (Moment) κατά την οποία η βούληση του ποιητή θα ταυτιστεί με τις απαιτήσεις και τις αγωνίες της αναγνωστικής κοινότητας που τον υποδέχεται.
* Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας