Οπως γράφει ο Εντσο Τραβέρσο στην «Επανάστασή» του: «Η εξέγερση στο γκέτο της Βαρσοβίας, τον Απρίλη του 1943, προκάλεσε ασφαλώς στους μαχητές της ένα αίσθημα αυτοπεποίθησης και περηφάνιας, αφού αντιστάθηκαν για έναν μήνα σ’ έναν πανίσχυρο στρατό, δεν είχε όμως τίποτα το χαρμόσυνο και ασφαλώς δεν ξύπνησε τη συλλογική ελπίδα ή τον συλλογικό ενθουσιασμό...».
Στις αρχές του 1943, τα μέλη της Εβραϊκής Οργάνωσης Μάχης μοίρασαν μια προκήρυξη που προανήγγελλε την πράξη τους: «Είμαστε όλοι αποφασισμένοι να πεθάνουμε σαν άνθρωποι». Σαράντα χρόνια μετά την εξέγερση, ένας από τους ηγέτες της, ο Μάρεκ Εντελμαν, τη θυμόταν με τούτα τα λόγια: «Οι περισσότεροι από εμάς ήταν υπέρ της εξέγερσης. Στο κάτω κάτω η ανθρωπότητα είχε συμφωνήσει ότι να πεθαίνεις με το όπλο στο χέρι ήταν πιο όμορφο από το να πεθαίνεις άοπλος... Στην Εβραϊκή Οργάνωση Μάχης είχαμε απομείνει μόνο διακόσιοι είκοσι. Το θέμα ήταν τελικά ότι δεν θα περιμέναμε με σταυρωμένα τα χέρια να μας σφάξουν, όταν θα ερχόταν η σειρά μας. Ηταν απλώς μια επιλογή για τον τρόπο του θανάτου μας».
Πώς χάθηκε όμως η ενσυναίσθηση από όσους Εβραίους κατοικούν στην Παλαιστίνη απέναντι σε αυτούς που βρέθηκαν σε παρόμοια κατάσταση με τους προγόνους τους στη Βαρσοβία; Η ενσυναίσθηση για το θύμα χάθηκε μέσα από την ανάπτυξη της τεχνολογίας, που από τον Β’ Π.Π. στοίχισε τις ζωές εκατομμυρίων αμάχων. Πώς μπορεί ένας άνθρωπος να εξοντώνει μαζικά ανυπεράσπιστους, να το ξεπερνά και να συνεχίζει να ζει ανεπηρέαστος;
Ο Κάρλο Γκίντζμπουργκ, αναφερόμενος στους ολοκληρωτικούς πολέμους που στοχεύουν σε αμάχους, εστίασε στις συνέπειες της απόστασης ως πηγής ηθικής αδιαφορίας. Εγραφε ότι η απόσταση εξαφανίζει τον τρόμο του θανάτου και κάνει τον εγκληματία αδιάφορο εξουδετερώνοντας τις ηθικές αναστολές του. Αυτή η παρατήρηση επιβεβαιώνεται στον πόλεμο από αέρος τον 20ό και τον 21ο αιώνα, όπου ο εχθρός μεταμορφώνεται σε μικροσκοπικό στόχο και οι εκτελεστές των σφαγών γλιτώνουν τη θέα του αίματος.
«Οταν μεγιστοποιείται η απόσταση, μπορεί να χαθεί εντελώς η συμπόνια για τα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα» σημειώνει. Αυτή είναι, μας λέει, η εφιαλτική πρωτοτυπία της νεωτερικότητας. Τα τελευταία χρόνια τα drones διευκολύνουν ακόμη περισσότερο τη διάπραξη του εγκλήματος χωρίς αισθήματα. Γι’ αυτό ο Ολλανδός Χάρι Μούλις διαισθάνθηκε τον κίνδυνο «ταυτόχρονα με τις μηχανές να έλθουν στον κόσμο αλλοιωμένοι άνθρωποι: άνθρωποι σαν μηχανές, που θα υπακούν σε παρορμήσεις, χωρίς τη δυνατότητα να εξετάσουν τη φύση των εν λόγω παρορμήσεων».
Η Χάνα Αρεντ, αναφερόμενη στη μέθοδο δολοφονίας από την καρέκλα ενός γραφείου, σημείωνε ότι «πρόκειται για έναν τύπο ανθρώπου ασύγκριτα τρομακτικότερο από κάθε άλλο δολοφόνο, διότι δεν έχει απολύτως καμία σχέση με τα θύματά του. Σκοτώνει ανθρώπους λες και πρόκειται πραγματικά για μύγες». Για να σημειώσει φωτογραφίζοντας τους πολιτικούς που λαμβάνουν τις αποφάσεις: «Οσο για τον βαθμό στον οποίο ο κάθε εγκληματίας ήταν κοντά στον (ή μακριά απ’ τον) δράστη του εγκλήματος, δεν έχει καμιά σχέση για το μέρος της ατομικής του ευθύνης. Απεναντίας, γενικά, ο βαθμός ατομικής ευθύνης μεγαλώνει όσο απομακρυνόμαστε από τον άνθρωπο που χειρίζεται το εργαλείο της θανάτωσης».
Αυτή είναι η «ψυχρή βία», όπως τη χαρακτηρίζει ο Τραβέρσο, όπου η μαζική δολοφονία αμάχων δεν συνοδεύεται από αισθήματα του εκτελεστή. Πατάς ένα κουμπί και ισοπεδώνεις ένα νοσοκομείο με τους ασθενείς και τους αμάχους που προσέφυγαν εκεί. Ρίχνεις από αεροπλάνο μία βόμβα και ισοπεδώνεις τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι.
Η εισβολή των μαχητών της Χαμάς στο Ισραήλ και η δολοφονία αμάχων χαρακτηρίζεται ως «θερμή βία», διότι συνοδεύεται από αισθήματα μίσους και εκδίκησης, ο εκτελεστής είναι σε άμεση επαφή με το θύμα, σε αντίθεση με την ψυχρή βία όπου ο εκτελεστής περιορίζεται στον ρόλο του θεατή, ο εντολέας μάλιστα του εγκλήματος δεν έχει ούτε οπτική επαφή με τον στόχο. Βάρβαρα αισθήματα που ο γ.γ. του ΟΗΕ, αφού καταδίκασε τις «φρικτές τρομοκρατικές πράξεις της Χαμάς», τα απέδωσε στα 56 χρόνια ασφυκτικής κατοχής.
Η βασικότερη αιτία όλων αυτών είναι η δημιουργία «έθνους-κράτους» του Ισραήλ. Είχε προειδοποιήσει έγκαιρα η Χάνα Αρεντ για όσα ακολούθησαν εκεί, διδαγμένη από τα έθνη-κράτη που βίωσε στην Ευρώπη, είχε προτείνει τη δημιουργία ομόσπονδου δυ-εθνικού κράτους - όχι μόνον αγνοήθηκε αλλά και λοιδορήθηκε. Αποδεικνύεται για άλλη μία φορά ότι η μετάβαση στο έθνος-κράτος από τα πολυεθνικά κράτη υπήρξε πισωγύρισμα για τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του. Παράδειγμα; Οι ΗΠΑ, όπου οι Εβραίοι, όλες οι εθνότητες αλλά και οι αιρέσεις, κυνηγημένες στην Ευρώπη και αλλού, βρήκαν καταφύγιο.
Το χειρότερο όμως που μας αφορά όλους είναι ο εθισμός μας σε εικόνες άκρατης βίας και μαζικών εγκλημάτων μέσα από την καθημερινή προβολή τους από τα ΜΜΕ, σαν να πρόκειται για πολεμική ταινία, που αλλοιώνει την ευαισθησία μας και τις νοητικές μας αντιλήψεις. Δεν χάνεται μόνον η ενσυναίσθηση με τα θύματα αλλά οδηγούμαστε στην απανθρωποποίηση του εγκλήματος. Με αυτόν τον τρόπο γίνονται ευκολότερα ανεκτά, ακόμη και αποδεκτά, τα επιχειρήματα των πολιτικών αποφάσεων, στο όνομα δήθεν της πάταξης της τρομοκρατίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κατά το δοκούν.
*Τ. αρχιμηχανικός ΟΣΕ, πολιτικός μηχανικός ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας