Χρόνια πριν, τότε που κατέρρευσε το καθεστώς της Αλβανίας κι έσπασε το σύνορο, περιπλανιόμουν στα μέρη της ελληνικής μειονότητας, ιδιωτικά αλλά και επαγγελματικά. Βούρκο, Δρόπολη, Πωγώνι... Εκεί πρωτάκουσα την παροιμία «Χωράφι δίπλα σε ποτάμι και χωριό δίπλα σε σύνορο προκοπή δεν κάνουν». Εκεί επίσης αντίκρισα ιερά πουρνάρια κι άκουσα και κατάρες του Πατροκοσμά. «Να μη λαλήσει πέτος (πετεινός)»... Οπως επίσης άκουσα τη φράση «Κι ο λόγγος έχει αυτιά». Είχε αυτιά ο λόγγος, όταν υπήρχαν άνθρωποι. Καθώς άρχισε να ρημάζει με το που έπεσε το σύνορο, ποιον ν’ ακούσει;
Για να πας στο Πωγώνι απέκει, εκείνο τον καιρό, έπρεπε να περάσεις από τη Δρόπολη και να διασχίσεις τη φοβερή χαράδρα του Σούχα, μέσω ενός κακοτράχαλου δρόμου, που κινούνταν φορτηγά της εποχής του Χότζα και μεταχειρισμένες μερσεντές από τη Γερμανία. Πολύτσιανη, Χλωμό, Σχωριάδες, Τσιάτιστα... Σωπική στο τέλος, μια ανάσα απ’ το σύνορο. Οι Δρυμάδες απέκει, δηλαδή απέδω. Στο Πωγώνι της ελληνικής επικράτειας.
Τα σημάδια της εξόδου έντονα. Η απερήμωση στο ξεκίνημά της. Στην Τσιάτιστα μονάχα ένιωθες ότι υπάρχει κοινότητα. Είχε σχολείο ανοιχτό. Ζητούμενο όλων η βίζα για την Ελλάδα. Η φυγή.
Αυτό που συνέβη στο Πωγώνι απέδω, σαράντα χρόνια πριν. Αυτό και έγινε. Σήμερα κι απέδω κι απέκει ερημιά. Αυτό που άλλαξε είναι το σύνορο και η επικοινωνία. Εχουμε πια όχι μόνο από την Κακαβιά είσοδο, αλλά, πρόσφατα, και από τους Δρυμάδες. Περνάς στη Σωπική δίχως να καταλάβεις. Κι αναρωτιέσαι: Πώς και γιατί μπήκε το σύνορο εδώ; Πώς και γιατί έχουμε Πωγώνι απέδω και Πωγώνι απέκει; Η τραγικότητα των συνόρων και η ειρωνεία της Ιστορίας.
Πριν από λίγες μέρες βρέθηκα στην Πωγωνιανή, στο Δολό, στο Σταυροσκιάδι, στους Δρυμάδες. Στο Πωγώνι απέδω. Δυσκολεύτηκα να βρω ανθρώπους. Ο πρώτος που συνάντησα ήταν ένας Αλβανός ρογιασμένος τσομπάνος σε στάνη μετακινούμενων Βλάχων κτηνοτρόφων. Εκεί που εθελοντές από την Αθήνα με την καθοδήγηση κάποιων ντόπιων κατασκεύασαν μια αχυροκαλύβα. Οι κτηνοτρόφοι αυτοί ετοιμάζονται για το διάβα τους. Ξεχειμάζουν στη Σαγιάδα της Θεσπρωτίας, κοντά στο σύνορο κι εκεί.
Τα πράγματα το έφεραν έτσι, ώστε σε λίγες μέρες να βρεθώ σ’ αυτόν τον γοητευτικό της χαρμολύπης τόπο με τους μεταπτυχιακούς μας φοιτητές για άσκηση στην επιτόπια εθνογραφική έρευνα.
Θα επανέλθω....
*Kαθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας