Η κόλαση θέλει τον οδηγό της στη Γάζα

Οσα διαβάζουμε, όσα νιώθουμε τούτες τις μέρες δείχνουν να έχουν ξεχάσει όσους συμβούλεψαν τους εχθρούς να αγαπιούνται. Χρόνια τώρα υπήρξαμε κοινωνοί ιδεών που αναπήδησαν από τον κύκλο του αίματος, την απόγνωση, το αδιέξοδο, τον εκτοπισμό και την εξορία. Οσα συμβαίνουν στη Γάζα τούς διαψεύδουν. Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι ωριμάζουν στην κόλαση. Το μίσος προδίδει ξανά αυτούς που προώθησαν την κουλτούρα της ειρηνικής συνύπαρξης· κάνει αόρατη κάθε κριτική στα σενάρια της αλληλοεξόντωσης. Η Γάζα γίνεται ξανά τοπωνύμιο πολέμου, διαρκές παζάρι «εδαφών-ειρήνης», κύκλος βίας, απόγνωσης και πόνου. Αυτές είναι οι θριαμβεύουσες θεότητες του Παλαιστινιακού.

Ας θυμηθούμε: Charles Enderlin με το «Μεσανατολικό 1995-2002» (Scripta, 2003), Yves Marc Ajchenbaum με τη συλλογή άρθρων της Le Monde με τίτλο «Ισραήλ - Παλαιστίνη, Μία Γη, Δύο Εθνη 1948-2002» (Μελάνι, 2004), Tariq Ali με το «Η Σύγκρουση των Φονταμενταλιστών» (Αγρα, 2003), Τσβετάν Τοντόροφ με το υπέροχο «Μνήμη του Κακού, Πειρασμός του Καλού» (Εστία, 2003), Norman G. Finkelstein με το «Εικόνα και Πραγματικότητα της Ισραηλο-παλαιστινιακής Διαμάχης» (Εκδόσεις του 21ου, 2004)· Εντουαρντ Σαΐντ με το «Αναστοχασμοί για την εξορία» (Scripta, 2006)· Stéphane Hessel και Elias Sanbar με το «Ο επιζήσας και ο εξόριστος: Ισραήλ - Παλαιστίνη, ένα αίτημα δικαιοσύνης» (Πατάκης, 2013) κ.ά.

Ας δούμε τις περιπτώσεις του Νταβίντ Γκρόσμαν, του Αμος Οζ ή του Γκίντεον Λέβι που έχουν ταχθεί υπέρ ενός ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους δίπλα στο κράτος του Ισραήλ. Ολοι είχαν τη συμβολή τους προς την κατεύθυνση της καταλαγής, σε αντίθεση με το αφήγημα «ασφαλείας» και ρεαλιστικών «συμφερόντων» που οδήγησε στη διαιώνιση του αδιεξόδου, αποστερώντας τις δύο πλευρές από κάθε δυνατότητα ειρήνευσης.

Εχει λεχθεί ότι αυτό που αποκλείει κάθε modus vivendi με τους Αραβες είναι ο σκληρός πυρήνας της σιωνιστικής ιδεολογίας. Οι στρατηγικές κατοχής ή της de facto προσάρτησης των παλαιστινιακών εδαφών είναι ατελέσφορες με βάση το διεθνές δίκαιο. Το σενάριο του «νοτιοαφρικανικού παραδείγματος», ενός κράτους-απαρτχάιντ, δεν το θέλει κανείς. Το σενάριο ενός ομοιογενούς εβραϊκού κράτους με «αναγκαστική μεταφορά» προς τα έξω των περισσότερων ή όλων των Αράβων, είναι ανέφικτο. Ετσι, ο μετασχηματισμός της Παλαιστίνης σε καθαρό εβραϊκό κράτος ομνύει στην εξόντωση – σε φάση που η εξόντωση ή και η εθνοκάθαρση έχουν πάψει να συνιστούν τρόπο κατάκτησης εδαφών.

Αλλά ας το δούμε αλλιώς. Ας υποθέσουμε ότι η τρομοκρατία κατόρθωνε να εξαφανίσει από τον χάρτη το Ισραήλ και να προκαλέσει την ισραηλινή αποχώρηση. Το παλαιστινιακό κράτος που θα γεννιόταν με τον τρόπο αυτό θα γινόταν ένας τόπος όπου θα ονειρεύονταν να ζουν οι Παλαιστίνιοι; Ας υποθέσουμε, αντίστροφα, ότι το Ισραήλ πετυχαίνει μια καίρια νίκη επί της Χαμάς στη Γάζα. Υπάρχει κάποια εγγύηση ότι, για όσο διάστημα η Γάζα και ο παλαιστινιακός πληθυσμός ασφυκτιούν, θα μπορούσαν οι Ισραηλινοί να αναπνέουν ελεύθερα;

Το παράλογο είναι ότι οι αντιμαχόμενοι έχουν την αίσθηση της νίκης. Ενας πρώην επιτετραμμένος του ΟΗΕ και δημοσιογράφος, ο Philip C. Winslow, κατά τη διάρκεια της δεύτερης Ιντιφάντα είχε γράψει ένα βιβλίο με τον περίεργο τίτλο «Victory for Us Is to See You Suffer – Νίκη για μας είναι να σας βλέπουμε να υποφέρετε» (2007). Ο Winslow είχε εξηγήσει τον τίτλο του με το παρακάτω περιστατικό: Σε μια συνάντηση στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια της Ιντιφάντα, ένας Παλαιστίνιος είχε πλησιάσει τον Αμι Αγιαλόν (ειρηνιστή και μέλος της Κνεσέτ – του Κοινοβουλίου του Ισραήλ), λέγοντάς του: «Αμι, εμείς κερδίσαμε, οι Παλαιστίνιοι κέρδισαν». Οταν ο Αγιαλόν τον ρώτησε: «Καλά, είσαι τρελός; Τι εννοείς “Κερδίσαμε”; Εχετε χάσει τόσους πολλούς και εμείς έχουμε χάσει άλλους τόσους. Πού βλέπεις τη νίκη;», τότε ο Παλαιστίνιος του απάντησε: «Αμι, δεν κατάλαβες! Νίκη για μας είναι να σας βλέπουμε να υποφέρετε. Αυτό είναι που θέλουμε· να μην είμαστε οι μόνοι που υποφέρουμε στη Μέση Ανατολή».

Σίγουρα, υπάρχει μια ανθρώπινη αλυσίδα Παλαιστινίων και Ισραηλινών που μιλάνε γι’ αυτά τα ζητήματα και που χάρη σε αυτούς η απαισιοδοξία δεν σημαίνει, οπωσδήποτε, απελπισία. Υπάρχει το είδος της σκέψης που γράφτηκε από θύματα για τα θύματα, με σκοπό τον αυτοκαθορισμό και την αυτογνωσία ενός αγώνα που δεν έχει ανάλογό του από τον Β' Παγκόσμιο. Αρκεί ν’ αναρωτηθούμε, όπως αναρωτήθηκε ο Ελιά Σανμπάρ: «Υπάρχει ακόμα θέση για μια Χάνα Αρεντ, έναν Μπένγιαμιν και έναν Πιερ Βιντάλ-Νακέ σ’ αυτήν την ιστορία;» Θα μπορούσε να προσεγγιστεί η ιστορία χωρίς επιδράσεις πλαισίωσης, τη μέθη των συμφερόντων και των εικόνων της φρίκης; Μπορούμε να αναμετρηθούμε με ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα του πολιτισμού μας; Εχουν θέση σε τούτο τον κόσμο φωνές όπως του Γκρόσμαν, του Αμος Οζ ή του Γκίντεον Λέβι; Εάν όχι, τι συζητάμε; Νετανιάχου και Χαμάς, ο ένας κατά του άλλου.