Η Ελλάδα σε πολιτική περιδίνηση

Αλλά ας εξετάσουμε τα πράγματα με τη σειρά. Αυτή τη φορά δεν έχουμε να κάνουμε με την τεχνοκρατική δημοσιονομική κρίση του δημόσιου χρέους. Εκείνη η κρίση με όλες τις κοινωνικές συνέπειές της αντιμετωπίστηκε όπως αντιμετωπίστηκε! Πολλοί ισχυρίζονται επιτυχώς. Τώρα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η Ελλάδα ως κράτος, ως πολιτικό σύστημα, ως συνειδησιακή οντότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με δύο μείζονες φυσικές καταστροφές: τις πυρκαγιές στα δάση μας και τα φαινόμενα πλημμύρας που πλήττουν την οικονομία, τον κοινωνικό βιόκοσμο, αλλά προπάντων τις ζωές μας και τις περιουσίες μας.

Η άσκηση πολιτικής σε βραχυπρόθεσμη βάση περιορίζεται σε τεχνικές μεθόδους και λύσεις. Εάν όμως κοιτάξουμε τα πράγματα σε μακροπρόθεσμη προοπτική, θα διαπιστώσουμε ότι τα πολιτικά υποκείμενα στην Ελλάδα (κράτος, πολιτικά κόμματα, επιμέρους θεσμοί κ.λπ.) έχουν εξαντλήσει τον λειτουργικό ρόλο τους σχετικά με την πολιτική αντιμετώπιση των φαινομένων της κλιματικής αλλαγής.

Η Ελλάδα έχει εισέλθει σε μια νέα ιστορική φάση εξέλιξης, της οποίας τρία είναι τα δομικά θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Το πολιτικό σύστημα δεν ορίζεται ως κομματική δημοκρατία. Ζούμε σε συνθήκες «ρευστοποίησης» των πολιτικών κομμάτων. Το δεύτερο χαρακτηριστικό αναφέρεται στις δυσλειτουργίες της «δημοκρατικής αρχής» σ’ ένα τυπικό δημοκρατικό πολίτευμα. Και το τρίτο προκύπτει από τον συνειδησιακό αναστοχασμό της κοινωνίας μας, σύμφωνα με τον οποίο η Ελλάδα μπροστά στις ριζικές αλλαγές που συντελούνται παγκοσμίως παραμένει προσκολλημένη σε μια πρώιμη φάση νεωτερικής και αστικής εξέλιξης.

Για το πρώτο χαρακτηριστικό, δηλ. για την «ρευστοποίηση» των πολιτικών κομμάτων, θα μπορούσε να γράψει κανείς ολόκληρη πραγματεία. Αλλά θα περιοριστούμε σε μια σύντομη ανάλυση. Η τωρινή Βουλή αποτελείται από οκτώ κόμματα (8 τον αριθμό). Τα τέσσερα εξ αυτών είναι υπο-πολιτικές ομάδες κοινωνικών συμφερόντων. Επί του ζητήματος έχω γράψει σχετικό άρθρο.

Η «ρευστοποίηση», δηλ. η διαδικασία εκείνη σύμφωνα με την οποία ενώ έχουμε να κάνουμε με τυπικά κοινοβουλευτικά κόμματα δεν επωμίζονται τον ρόλο και την αποστολή των πολιτικών κομμάτων. Η Νέα Δημοκρατία, ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., το ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και το ΚΚΕ, το καθένα τους ορίζεται τυπικώς ως πολιτικό κόμμα, αλλά η κοινοβουλευτική λειτουργία τους όπως και ο πολιτικός ρόλος τους ιχνογραφείται από τις σχέσεις τους με εξω-πολιτικούς παράγοντες. Είναι οι αόρατες μηχανές στο πολιτικό «θέατρο σκιών». Το δημοκρατικό πολίτευμα δεν λειτουργεί μέσω της επικοινωνίας και του ανταγωνισμού μεταξύ των κομμάτων, αλλά καθίσταται υπόθεση υπο-πολιτικών συσχετισμών και μετα-πολιτικών δεσμεύσεων.

Η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. όπως και η περίπτωση της Νέας Δημοκρατίας (αν και είναι διαφορετικές στη μεταπολιτική στόχευσή τους) είναι χαρακτηριστικές: ο ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. ανασυγκροτείται μέσω προβληματικών (;) νομιμοποιητικών διαδικασιών και η Νέα Δημοκρατία δεν έχει αρχηγό σε δημοκρατικό κοινοβουλευτικό επίπεδο. Ο Μητσοτάκης στις νέες συνθήκες της μεταπολιτικής δημοκρατίας μας κατέχει κεντρική θέση στο αυτοεπονομαζόμενο «Κέντρο» το οποίο αναζητεί τις συστοιχίσεις του με το κοινωνικό σύνολο.

Κοντολογίς μετά τις πρόσφατες κοινοβουλευτικές εκλογές το πολιτικό σκηνικό που γνωρίσαμε κατά το τελευταίο χρονικό διάστημα της μεταπολίτευσης αποδιοργανώθηκε. Μπορεί να βρίσκεται σε φάση μετασχηματισμού, αλλά αυτό θα το εξετάσουμε σε μια άλλη ευκαιρία.

Το φαινόμενο της «ρευστοποίησης» των πολιτικών κομμάτων έχει επιπτώσεις στην οργάνωση και τη λειτουργία της «δημοκρατικής αρχής», δηλ. στην οργάνωση και τη λειτουργία των θεσμών. Οι δυσλειτουργίες που εντοπίζονται παντού (όπως π.χ. στις τεχνικές υπηρεσίες για να ελεγχθούν οι πυρκαγιές και αλλού) ανάγονται στη συνθήκη της κατάρρευσης των πολιτικών υποκειμένων. Οταν το ίδιο το κράτος ως υποκειμενική οντότητα σχεδιάζει τον πολιτικό ρόλο του υπό το καθεστώς: κράτος-λάφυρο στα χέρια του κυβερνώντος κόμματος, τότε κάθε έννοια πολιτικής προστασίας έχει υπονομευθεί.

Δεν θα πω περισσότερα γι’ αυτό το «πράγμα» που ονομάζω δυσλειτουργίες στην οργανωτική δομή της «δημοκρατικής αρχής». Οτιδήποτε διαβάζουμε στην καθημερινή πολιτική επικαιρότητα είναι εκδηλώσεις παθογένειας ενός κράτους που δεν μπορεί να εκσυγχρονιστεί. Και εννοείται πως μία είναι η λύση: να πάψει το κράτος ως πολιτική δομή να είναι ιδιοκτησία και λάφυρο του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος.

Τέλος θα αναφέρω δύο σκέψεις μου για το τρίτο χαρακτηριστικό: η ελληνική πολιτική κοινωνία βρίσκεται σε πολιτική περιδίνηση (με βάση όλα όσα εκθέτω), επειδή δεν αντιλαμβάνεται ότι ενώ στην εποχή της παγκοσμιοποίησης τα πάντα (πολιτική, οικονομία, τέχνη, εμπόριο κ.λπ.) έχουν υποστεί ριζικές αλλαγές, δεν μπορεί η ίδια να «σφυρίζει αδιάφορα»!

Η φυσική καταστροφή στον Θεσσαλικό Κάμπο είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα για μια κοινωνία, η οποία, ενώ βρισκόμαστε στον εικοστό πρώτο αιώνα, δομείται και λειτουργεί πολιτικά κατά τα πρότυπα του εικοστού αιώνα. Η υστέρηση της Ελλάδας έναντι των σύγχρονων διαφωτιστικών αιτημάτων και αξιώσεων της παγκοσμιοποιημένης εποχής μας είναι η πηγή όλων των δεινών μας.

*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης