Σε μερικές μέρες συμπληρώνονται 152 χρόνια από τη γέννηση της Κομμούνας του Παρισιού. Στις 18 Μαρτίου 1871, το Παρίσι βγήκε στους δρόμους, αιφνιδιάζοντας τους πάντες. Τους προηγούμενους μήνες, οι Πρώσοι εισβολείς είχαν κάνει βίαιη πολιορκία στο Παρίσι, οδηγώντας το Βοναπαρτικό καθεστώς στην κατάρρευση και την προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση της Γαλλίας να υπογράφει μια ταπεινωτική ειρηνευτική συνθήκη. Οι εξοργισμένοι Παριζιάνοι, ιδίως εκείνοι από γειτονιές της εργατικής τάξης, απέρριψαν τη συνθήκη, επαναστάτησαν εναντίον της κεντρικής κυβέρνησης και αναγνώρισαν τη νομιμότητα μόνο της δημοτικής κυβέρνησης -ή αλλιώς της κομμούνας.
Στη διάρκεια των 72 ημερών της ύπαρξής της, η Κομμούνα κατάφερε να θεσπίσει πολιτικές στηριγμένες σε υποσχέσεις προηγούμενων επαναστάσεων και προβλεπτικές των σημερινών προοδευτικών. Ορισμένες από τις προτεινόμενες μεταρρυθμίσεις ήταν δονκιχωτικές -όπως η απαγόρευση του φουρνίσματος το βράδυ-, αλλά οι περισσότερες ήταν και πρακτικές και προοδευτικές, καθώς αφορούσαν καίριους τομείς της καθημερινότητας, όπως η στέγαση, η εκπαίδευση, η πρόνοια και οι κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Η Κομμούνα επέβαλε μορατόριουμ στις πληρωμές χρέους και στα ενοίκια, για εκείνους τους Παριζιάνους που έμειναν χωρίς δουλειά από τότε που έγινε η γερμανική εισβολή. Επίσης, επιτάχθηκαν άδεια διαμερίσματα, για να εγκατασταθούν όσοι έμειναν άστεγοι από... τα γαλλικά και τα πρωσικά κανόνια. Ταυτόχρονα, αναγνώρισε το δικαίωμα ίσης αμοιβής ανδρών και γυναικών και την ανάγκη διαχωρισμού κράτους και εκκλησίας.
Η Κομμούνα υποστήριξε την καλύτερη εκπαίδευση των παιδιών και την ένταξη των γυναικών τόσο στο σχολείο όσο και στο εργατικό δυναμικό. «Σε μια καλή δημοκρατία», δήλωνε ένα έγγραφο, «ίσως πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στην εκπαίδευση των κοριτσιών από εκείνη των αγοριών». Η εκπαίδευση έγινε υποχρεωτική, κοσμική και μικτή -επιπλέον, σχεδιάστηκε για να είναι πνευματική και επαγγελματική. Ο ειδικευμένος εργαζόμενος -επιβεβαίωνε η εκπαιδευτική επιτροπή- «πρέπει να είναι σε θέση να χαλαρώσει από την καθημερινή εργασία, απολαμβάνοντας τις τέχνες, τα γράμματα και τις επιστήμες». Μια επιτροπή γυναικών, η Union des Femmes, που ιδρύθηκε από τη γεννημένη στη Ρωσία, Elizabeth Dmitrieff, οργάνωσε βρεφονηπιακούς σταθμούς, συχνά τοποθετώντας τους κοντά σε εργοστάσια της πόλης, των οποίων οι εργαζόμενοι ήταν κυρίως γυναίκες.
Αυτό το πείραμα στη ριζοσπαστική δημοκρατία κατέρρευσε στα τέλη Μαΐου, όταν ο γαλλικός εθνικός στρατός παραβίασε τα τείχη της πόλης και ξαναπήρε το Παρίσι. Οσοι επαναστατημένοι επέζησαν από τις μάχες του δρόμου και τις συνοπτικές εκτελέσεις, φυλακίστηκαν, απελάθηκαν στη γαλλική αποικία της Νέας Καληδονίας και αυτοεξορίστηκαν.
Οπως παρατήρησε ο ιστορικός Roger Martelli, η Κομμούνα ήταν το πρώτο παράδειγμα μιας αυθεντικά «λαϊκής και ακόμα και της εργατικής τάξης, διακυβέρνησης» στη γαλλική ιστορία.
Υπό το πρίσμα αυτό, αξίζει κανείς να αντιπαραβάλει τις πολιτικές τού τότε με τις πολιτικές τού σήμερα και τις αγωνίες των επαναστατημένων τού τότε με τις αγωνίες των «παραμελημένων» τού σήμερα. Κάποιοι θα αναρωτηθούν για τη σκοπιμότητα τέτοιων αντιπαραβολών, αλλά μάλλον έχουν άδικο. Το να αξιοποιείς το παρελθόν είναι πολλαπλώς χρήσιμο. Μετρώντας από απόσταση την απόσταση από το χθες, μπορείς να αξιολογείς το παρόν, εκείνους που εμφανίζονται ως «κληρονόμοι» και όσους αποτελούν «απειλές» για τις κοινωνικές κατακτήσεις που έχουν πραγματοποιηθεί στα χρόνια που μεσολάβησαν.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι σήμερα πολλά από τα αιτήματα των επαναστατημένων παριζιάνων, όπως για παράδειγμα η καθιέρωση της υποχρεωτικής και δωρεάν δημόσιας εκπαίδευσης, η ισοτιμία των αμοιβών και της πολιτικής εκπροσώπησης ανδρών και γυναικών, έχουν γίνει... νόμοι. Επίσης, οι συνταγματικές επιταγές για τη λαϊκή κυριαρχία, την προστασία της ελευθερίας του λόγου, του Τύπου, του συνεταιρίζεσθαι και του συνέρχεσθαι εξίσου για όλες τις κοινωνικές ομάδες και το κράτος δικαίου, προβάλλονται ως «κολόνες» που στηρίζουν τη σύγχρονη δημοκρατία.
Αλλά υπάρχει και η άλλη όψη. Η έλλειψη προσιτής στέγης, οι δικαστικοί κλητήρες που αρπάζουν για λογαριασμό των τραπεζών και των funds περιουσίες, επικαλούμενοι χρέη, η επίμονη ανεργία, η συστηματική αισχροκέρδεια σε βάρος των αδύναμων, το βάρος της φορολογίας που υφίστανται οι πολλοί, η αδιαφορία του κράτους, το αίσθημα της εγκατάλειψης, οι τεράστιες ανισότητες, που με τη συμβολή των αρχόντων κάθε χρόνο διευρύνονται... εξακολουθούν, όπως και τότε, να συνθλίβουν τους πιο ευάλωτους. Αλλά ακόμα πιο σοβαρή είναι η συστηματική υπονόμευση των θεμελίων της δημοκρατίας από αυτούς που έχουν αναλάβει να την υπερασπιστούν.
Με δεδομένο ότι οι εκλογές είναι υπόθεση εβδομάδων, μια αποτίμηση είναι από πολλές πλευρές χρήσιμη. Αποκαλύπτει ανεκπλήρωτες ανάγκες και ζυγίζει την ειλικρίνεια και την ανιδιοτέλεια όλων όσοι ενδύονται τον μανδύα του... σωτήρα.
* Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας