Το κεντρώο καμουφλάζ της νεοφιλελεύθερης πολιτικής

Η Ν.Δ. για παράδειγμα. Κατά τον κ. Μητσοτάκη, είναι ένα κεντρώο κόμμα. Για κάποιους περιώνυμους υπουργούς του η παράταξη εκπροσωπεί τη γνήσια Δεξιά, που αν κρίνουμε από την παρουσία κάποιων -εξίσου ονομαστών- στην κηδεία του τέως, είναι τόσο δεξιά όσο αυτή των δημοψηφισμάτων του 1920, του 1935 και του 1946. Τελικά τι είναι η Ν.Δ. και η κυβέρνησή της; Για να δώσει κάποιος τη σωστή απάντηση, ένας τρόπος υπάρχει: Η αξιολόγηση της πολιτικής που εφάρμοσε από το 2019 μέχρι σήμερα, με σημείο αναφοράς γνωστά ιδεολογικά, φιλοσοφικά, οικονομικά και πολιτικά πρότυπα.

«Η επιτυχία να ανταμείβεται και να δημιουργηθούν πραγματικές νέες θέσεις εργασίας σε μια αναπτυσσόμενη οικονομία. [...] Να αποκαταστήσουμε την υγεία της οικονομικής και κοινωνικής μας ζωής ελέγχοντας τον πληθωρισμό και επιτυγχάνοντας μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων του συνδικαλιστικού κινήματος. [...] Να υποστηρίξουμε το Κοινοβούλιο και το κράτος δικαίου. [...] Να στηρίξουμε την οικογενειακή ζωή, ανεβάζοντας τα πρότυπα της εκπαίδευσης των παιδιών και [υποστηρίζοντας] υπηρεσίες πρόνοιας σε εκείνους που έχουν πραγματική ανάγκη. [...] Να ενισχύσουμε την άμυνα και να συνεργαστούμε με τους συμμάχους μας για την προστασία των συμφερόντων μας σε έναν όλο και πιο απειλητικό κόσμο...».

Σας θυμίζει κάτι; Ομιλία του πρωθυπουργού, θα σκεφτούν οι περισσότεροι. Κάποιοι, διαπιστώνοντας οικείο περιεχόμενο και ύφος, θα εμφανίζονται βέβαιοι για την πατρότητά της. Για τους «βέβαιους» οι μόνες αβεβαιότητες θα αφορούν το πότε, πού και σε ποιους την εκφώνησε: Στο Κοινοβούλιο; Σε κάποια εκδήλωση; Οι πιο μετριοπαθείς θα περιοριστούν σε μια αόριστη διαπίστωση όπως: «Δεν υπάρχει αμφιβολία. Είναι ο πρωθυπουργός».

Ε, λοιπόν, δεν είναι ομιλία του Μητσοτάκη, αλλά της Θάτσερ. Για την ακρίβεια, αποσπάσματα από την προεκλογική ομιλία της στο δημαρχείο του Κάρντιφ στις 16 Απριλίου 1979. «Δεν τη λες κεντρώα τη μακαρίτισσα. Νεοφιλελεύθερη ήταν, με μέντορα τον κορυφαίο της Αυστριακής Σχολής. Τον Χάγιεκ», θα σχολίαζαν αυτοί που βρίσκονται στην απέναντι όχθη. «Οσο κεντρώο ήταν το κόμμα των Συντηρητικών της θατσερικής περιόδου, άλλο τόσο είναι και η σημερινή Ν.Δ.», θα μουρμούριζαν κάποιοι άλλοι.

Σήμερα ο «νεοφιλελευθερισμός» εκφέρεται από την αντιπολίτευση ως «κατηγόρια». Δεν είναι η πρώτη φορά. Από το 1922 (σ.σ. τότε επινοήθηκε το «Neoliberalismus» για να υποτιμήσει όσα υποστήριζε ο πρύτανης της Αυστριακής Σχολής, Ludwig Mises) μέχρι σήμερα, ο όρος ταυτίζεται με την απανθρωπιά, τη μεροληψία υπέρ του πλούτου, τις νομιμοποιημένες ανισότητες. Τελικά τι είναι η τωρινή Ν.Δ.; Απόγονος του Τσαλδάρη (σ.σ. η κυβέρνησή του διενήργησε τον Σεπτέμβριο του ’46 το δημοψήφισμα για την επάνοδο του Γεωργίου Β’) ή κλώνος της Θάτσερ;

Ενας τρόπος υπάρχει για να δοθεί απάντηση: Η πολιτική που εφαρμόζει σε καίριους τομείς. Για παράδειγμα στον πληθωρισμό. Η κυβέρνηση αντιμετώπισε την ακρίβεια χορηγώντας στους οικονομικά ευπρόσβλητους αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας επιδόματα και αφήνοντας ανεξέλεγκτους τους μεγάλους παίκτες της αγοράς να αυξάνουν κατά το δοκούν τις τιμές στην ενέργεια, στα τρόφιμα, στα φάρμακα... Κανένας έλεγχος για τις συνθήκες ανταγωνισμού. Αδιαφορία για το αν οι ανατιμήσεις είναι δικαιολογημένες ή αυθαίρετες. Απροθυμία να αντιμετωπίσει τα ολιγοπώλια που έχουν μετατρέψει την αγορά σε ξέφραγο αμπέλι. Εκδηλη εχθρότητα για πολιτικές αναπλήρωσης των απωλειών στους μισθούς.

«...Οι προσπάθειες των ατόμων να προστατεύσουν τον εαυτό τους από τον πληθωρισμό, όπως συμβάσεις με τιμαριθμική αναπροσαρμογή των μισθών, όχι μόνο έχουν την τάση να καθιστούν τη διαδικασία αυτο-επιταχυνόμενη, αλλά αυξάνουν τον ρυθμό του πληθωρισμού. [...] Στη γεωργία δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον έλεγχο των τιμών ή της παραγωγής ή για οποιουδήποτε είδους συνολικό σχεδιασμό. [...] Είναι [μέτρα] οικονομικά άφρονα και απειλή για την ατομική ελευθερία».

Τα έγραφε ο Χάγιεκ στο «Σύνταγμα της Ελευθερίας» για να περιγράψει τον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης σκέψης για τον πληθωρισμό, τους μισθούς και τα γεωργικά προϊόντα. Αναπόφευκτες οι συγκρίσεις με την πολιτική που ακολουθεί η κυβέρνηση για να αποτρέψει αδικαιολόγητες ανατιμήσεις και να προστατέψει αυτούς που ζουν από τον μισθό τους.

Η πανδημία και η κατάσταση του συστήματος υγείας είναι ακόμα ένα παράδειγμα. Η κυβέρνηση αντιμετώπισε τις πιέσεις στο σύστημα υγείας με... περικοπές. Αντί να το ενισχύσει με γιατρούς, νοσηλευτικό προσωπικό και υλικοτεχνικές υποδομές, το αποδυνάμωσε. Προφανής -αλλά ανομολόγητος- στόχος της πολιτικής της ήταν -και είναι- όσοι έχουν τη δυνατότητα να στραφούν σε ιδιώτες παρόχους υπηρεσιών υγείας και οι υπόλοιποι να στριμώχνονται στα εξωτερικά ιατρεία των νοσοκομείων, σε ράντζα και να διασωληνώνονται στους διαδρόμους.

«Η εθνικοποίηση της υγείας δημιουργεί τόσα πολλά σοβαρά προβλήματα, που δεν μπορούμε να αναφέρουμε ούτε καν όλα τα πιο σημαντικά. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα του οποίου τη βαρύτητα δεν αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη. [...] Η αναπόφευκτη μετατροπή των γιατρών [...] σε αμειβόμενους υπαλλήλους του κράτους» έγραφε ο Χάγιεκ στο ίδιο βιβλίο για την πολιτική υγείας. Οι ανατριχιαστικές ομοιότητες των κυβερνητικών μέτρων με τις «υποδείξεις» του Αυστριακού δεν αφήνουν περιθώρια παρερμηνείας.

Ο περιορισμένος χώρος δεν επιτρέπει αντιπαραβολές των μέτρων για την παιδεία, τα συνδικαλιστικά δικαιώματα, την κοινωνική ασφάλιση, τους μισθούς... με τις κατευθύνσεις που έδινε ο Χάγιεκ. Αλλά και αυτά τα λίγα αρκούν: Η κυβέρνηση του κ. Μητσοτάκη είναι γνήσιο τέκνο της νεοφιλελεύθερης σκέψης, η οποία απορρίπτει τη μετριοπάθεια του new deal που πολιτικά εκφράζεται από το Κέντρο.

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας