Η ανταλλακτική αξία (exchange value) είναι η ποσοτική σχέση που εκφράζει την αξία ενός εμπορεύματος σε όρους ενός άλλου εμπορεύματος. Είμαστε δηλαδή στον κόσμο των εμπορευμάτων, όπου εμπόρευμα αποτελεί κυριολεκτικά οτιδήποτε μπορεί να πουληθεί (ανταλλαχθεί).
Μια παλιά ταινία του Peter Sellers αποτελεί μια περιήγηση στον κόσμο της ανταλλακτικής αξίας (1). Η ταινία αρχίζει με έναν δάσκαλο, τον Albert Topaze, που τον υποδύεται ο Peter Sellers, σε μια φτωχική τάξη όπου φαίνονται εμφανέστατα και καρφιτσωμένα στον τοίχο τα ρητά «Tο χρήμα αποτελεί τη δοκιμασία της φιλίας» (Money is the trial of friendship) και «Τα χρήματα δεν φέρνουν την ευτυχία» (Money does not bring happiness).
Επιβεβαιώνοντας την παραδοχή ότι αυτοί που προσφέρουν πραγματικό έργο στην κοινωνία αμείβονται ελάχιστα, που ισχύει στις περισσότερες κοινωνίες, ο Topaze είναι ένας φτωχικά αμειβόμενος δάσκαλος και, όπως και ο φίλος του Tamise, αποτελεί υπόδειγμα εντιμότητας. Τον ενδιαφέρει η Ernestine, η κόρη του διευθυντή του σχολείου, ο οποίος ενδιαφέρεται κυρίως για τα έσοδα του σχολείου (και σχεδόν τίποτε άλλο). Σταδιακά, μέσα από μια σειρά επεισοδίων, ο Topaze μπλέκεται με τον απατεώνα και εκβιαστή Castel Benac, που τον θεωρεί εξαιρετικά έντιμο και αφελή για να τον εκπροσωπήσει βάζοντάς τον επικεφαλής σε μια εταιρεία στο όνομα του Topaze που ασχολείται με υπερτιμολογήσεις δημόσιων έργων, έναν άλλο απατεώνα, τον Benville, και την κυρία Courtrois, συνεταίρο του Benac στις αλλεπάλληλες απάτες, καταχρήσεις, εκβιασμούς, αποθέωση της μίζας κ.λπ.
Ο Topaze μαθαίνει πώς κινείται αυτός ο «καλός κόσμος» των διαδοχικών απατών, υπεξαιρέσεων, καταχραστών, εκβιαστών και απατεώνων και τον μεταχειρίζεται για να πλουτίσει μέσα από συναντήσεις σε καφέ της «υψηλής κοινωνίας», δεν παντρεύεται την Ernestine και γίνεται ένας μεγαλόσχημος, «ένας από αυτούς», καταλαβαίνοντας βαθιά πώς κινείται αυτό το σύστημα και εφαρμόζοντας τις «αρχές» του. Η ταινία αποτελεί σφοδρή κριτική στο ρητό του συστήματος ότι «όλοι έχουν την τιμή τους», όμως ακόμη σφοδρότερη κριτική στο σύστημα της ανταλλακτικής αξίας είναι η ταινία του Peter Sellers όπου υποδύεται τον ζάπλουτο Guy Grant, με τον ντραμίστα των Beatles, τον Ringo Starr, να υποδύεται τον υιοθετημένο γιο του Guy Grant, τον Youngman, γυρισμένη το 1969 (2).
Στην ταινία αυτή, που συμμετέχουν πλήθος ονομαστών ηθοποιών, δεσπόζει το τραγούδι των Beatles «Come and get it» (3) (Ελα να τα πάρεις - δηλαδή τα χρήματα). Είναι πολύ αμφίβολο αν θα μπορούσε να γυριστεί τώρα (2023) μια ανάλογη ταινία. Στο τέλος (στο 81 λεπτό και μετά) σε μια κυκλική κατασκευή, ο Grant και ο Youngman ανακατεύουν χαρτονομίσματα μαζί με αίμα, ουρίνη και κόπρανα ζώων και καλούν τον κόσμο για «Λεφτά τζάμπα εδώ» (Free money here). Η ταινία κλείνει με ανθρώπους από το Σίτι που βουτούν μέσα στα σκατά για να μαζέψουν χαρτονομίσματα. Κατευθείαν στο νόημα της σύγχρονης «οικονομίας».
(1): Βλέπε την ταινία «Mr. Topaze» στον σύνδεσμο https://fsharetv.io/watch/i-like-money-episode-1-tt0055201.
(2): Βλέπε την ταινία «The magic Christian» στον σύνδεσμο https://www.youtube.com/watch?v=FE2zTnOJ94I.
(3): Βλέπε https://www.youtube.com/watch?v=QD-07UDOW-Y.
* Ομότιμος καθηγητής Τμήματος ΕΜΜΕ Πανεπιστημίου Αθηνών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας