Παράξενο καλοκαίρι. Πασχίζει να μοιάζει με τα προηγούμενα αλλά δεν τα καταφέρνει. Και όσο πασχίζει τόσο κάνει ορατές τις διαφορές. Η αλήθεια είναι ότι για πρώτη φορά από τη δεκαετία του '70, η κοινωνία εμφορείται από τόσο ισχυρά αρνητικά συναισθήματα. Η ανησυχία που προκαλεί η ανασφάλεια είναι διάχυτη. Ο φόβος που πηγάζει από την έκδηλη πλέον αδυναμία διαχείρισης των πολλαπλών κρίσεων είναι εύκολα ανιχνεύσιμος. Η απογοήτευση που εκπορεύεται από τη σύγκριση του «αναστήματος» των πολιτικών με τα προβλήματα που έχουν να αντιμετωπίσουν εκδηλώνεται με κάθε ευκαιρία. Ο θυμός που γεννά η αποκάλυψη του χάσματος που υπάρχει μεταξύ των αναγκών που έχουν οι απλοί άνθρωποι και των προτεραιοτήτων των πολιτικών ελίτ δεν μπορεί να κρυφτεί. Η οργή που προκαλεί η σκέψη ότι μια γενιά μεγαλώνει με μια μίζερη, αγχώδη, θλιβερή, στερημένη και -το κυριότερο- ανέλπιδη κανονικότητα, που δεν έχει καμία σχέση με αυτήν όσων ήταν νέοι τις προηγούμενες δεκαετίες, είναι διάχυτη.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν ισχυριζόταν κανείς ότι για τους περισσότερους ανθρώπους το φετινό καλοκαίρι είναι το πιο «παγωμένο» από την εποχή των μνημονίων. Μια σύγκριση που όσο ακραία και αν φαίνεται με την πρώτη ματιά τόσο πραγματική μπορεί να είναι, αν κάποιος μελετήσει τα δεδομένα. Η μεγάλη διαφορά των «μνημονιακών καλοκαιριών» με το τωρινό είναι ότι τότε οι περισσότεροι πάσχιζαν για να κρατήσουν τη φλόγα της ελπίδας αναμμένη, ενώ σήμερα μόνο οι αθεράπευτα αισιόδοξοι ελπίζουν σε ένα καλύτερο αύριο και οι υπόλοιποι, που δεν συγκαταλέγονται σε κάποια ελίτ, για το μόνο που παρακαλούν είναι το αύριο να μην είναι ακόμα πιο δύσκολο από το σήμερα.
Πεσιμισμός; Λάθος. Ολα αυτά δεν εκφράζουν την πεποίθηση ότι ο πόνος και το κακό κυριαρχούν πάνω στο καλό και στην ευδαιμονία. Αποτελούν αποτύπωση της πραγματικότητας που όλο και περισσότεροι ανακαλύπτουν αλλά παραμένουν σιωπηλοί μέχρι που κάποιος να ρωτήσει: «Πώς βλέπεις τα πράγματα;».
Την ερώτηση αυτή έθεσα στον Κώστα, ταβερνιάρη που περιμένει το καλοκαίρι για να δουλέψει. Ξέρετε τι απάντησε; «Χάλια. Ολα είναι χειρότερα. Οι άνθρωποι φοβούνται. Οι αισιόδοξοι ξοδεύουν λιγότερα. Οι πραγματιστές κάθονται σπίτι. Ακόμα και αυτοί που άφηναν την οικογένεια το καλοκαίρι στο εξοχικό και πηγαινοέρχονταν δεν ήλθαν φέτος. Είκοσι ευρώ σε βενζίνη για το καθημερινό ανέβα-κατέβα είναι πολλά. Πρόσθεσε και τους λογαριασμούς. Την Κυριακή μια παρέα τεσσάρων ανθρώπων παρήγγειλε δυο πατάτες τηγανιτές και καρπούζι!». Επέμεινα: «Και τι λένε;». Σκέφτηκε λίγο. «Βρίζουν και αλλάζουν συζήτηση».
«Και τι ήθελες να γίνει όταν το πραγματικό κόστος διαβίωσης κοντεύει να διπλασιαστεί;» θα παρατηρούσαν κάποιοι. Και άλλες φορές έχουμε ζήσει με το βάρος της ακρίβειας. Ο πληθωρισμός στα δεκατέσσερα από τα είκοσι χρόνια της περιόδου 1973-1993 ήταν πάνω από 14%, ενώ από το 1980 μέχρι το 1983 και το 1990 ξεπερνούσε το 20% (το 1980 και το 1981 ξεπέρασε το 24%). Εκείνα τα καλοκαίρια όμως, σε αντίθεση με το φετινό, ήταν ζωντανά, σφριγηλά και αισιόδοξα. Η μεγάλη διαφορά μεταξύ του τότε με το τώρα περιγράφεται με μια λέξη: εμπιστοσύνη. Τότε οι πολιτικές ελίτ είχαν καταφέρει να εμπνέουν σεβασμό και να εξασφαλίζουν την αποδοχή.
Δυο προϋποθέσεις για την εμπιστοσύνη. Σήμερα ο σεβασμός χάνεται, η αποδοχή εξανεμίζεται και η εμπιστοσύνη εξαϋλώνεται. Δεν φταίνε οι άνθρωποι. Αν θέλουμε να βρούμε κάτι για να τους ψέξουμε είναι ότι προσδοκούσαν πράγματα από ανθρώπους απρόθυμους να τα δώσουν. Χρειάστηκε να περάσουν δώδεκα χρόνια διαχείρισης της μιζέριας για να αποκαλυφθεί η αιτία της απροθυμίας. Δεν φταίνε τα μνημόνια, η πανδημία και το Ουκρανικό για την ανέχεια, την πείνα, την ανασφάλεια, την εξάλειψη του κοινωνικού και την εξύψωση του ατομικισμού. Αυτό που φταίει είναι οι σκόπιμες, ιδιοτελείς και -ενίοτε- υστερόβουλες πολιτικές που εφαρμόζονται στο όνομά τους.
Σε περιόδους σχετικής ευμάρειας, όπως στην εικοσαετία 1973-1993, οι άνθρωποι... παραβλέπουν. Σε περιόδους παρατεταμένης κρίσης όμως, το χάσμα ανάμεσα στις ελπίδες των απλών ανθρώπων και τις επιδιώξεις των ανθρώπων της εξουσίας δεν μπορεί να κρυφτεί.
Η αποφορά από τα σκάνδαλα που αποκαλύπτονται γίνεται αφόρητη και οι συγκρίσεις, οι αναδρομές και οι διαπιστώσεις που αποκαθηλώνουν τις πολιτικές ελίτ και τις κατεβάζουν από το βάθρο που οι ίδιες είχαν στήσει για να εξασφαλίσουν το απυρόβλητο είναι αναπόφευκτες. Και τότε, όταν πέφτουν οι μάσκες και χάνονται τα προσχήματα, η ενόχληση του πρωθυπουργού από τα παράπονα των πολιτών και το «φτηνό» και χωρίς κόστος ενδιαφέρον των υπολοίπων αποκτούν άλλες διαστάσεις που αργά ή γρήγορα οδηγούν σε απρόβλεπτες αντιδράσεις.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας