Νέος χρόνος, ίδιος κόσμος

Τα Φώτα δεν φώτισαν περισσότερο τα πράγματα. Στο άρθρο του 2021, πριν από έναν χρόνο, έλεγα ότι «από την εποχή του Ρουσό οι παρεμβατικές ρυθμίσεις συνεχίζουν να είναι επιθετικό όπλο και ταυτόχρονα ασπίδα προστασίας των ισχυρών ενάντια στους αδύναμους. Το δημόσιο αγαθό παραμένει προσχηματικό. Η υγεία, η απασχόληση ή η παιδεία κ.ά. γίνονται άλλοτε καρότο και άλλοτε μαστίγιο ενός δεδομένου τρόπου επιλογών και δράσης, όπου το γενικώς και αενάως ζητούμενο είναι η εγγύηση της ανοσίας και της επιβίωσης αυτού που λέγεται ανθρώπινο σ’ έναν κόσμο όπου το παιχνίδι μοιάζει να είναι απάνθρωπο». Αν δεν έχει αλλάξει τίποτα, δεν έχουν νόημα οι ευχές – που στο κάτω κάτω είναι προσδοκίες που μας απομακρύνουν από αυτό που πραγματικά ευχόμαστε.

Κι όμως πρέπει να λογαριάσουμε πώς προχωρούμε.

[…] γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά. | Γ. Σεφέρης, Ενας γέροντας στην ακροποταμιά, 1942.

Η πολιτική στη χώρα ασκείται, βοηθούσης της ολιγοπωλιακής αγοράς των μίντια –με μετρημένες εξαιρέσεις– από έναν εκτός τόπου και χρόνου κληρονομικό εμπειρισμό. Οι ίδιοι εμπειρισμοί μάς είχαν οδηγήσει στη χρεοκοπία και την εθνική περιπέτεια της προηγούμενης δεκαετίας. Αυτό που δεν έχει γίνει κατανοητό είναι ότι η περιπέτεια αυτή δεν έχει τελειώσει. Από τη χρεοκοπία οι λιγότερο υπεύθυνοι, τα θύματα, είχαν χαρακτηριστεί «λαός διεφθαρμένων», «συβαρίτες» που ζούσαν πάνω από τις δυνάμεις τους κ.λπ. Οι κυρίως υπεύθυνοι, που ευνοήθηκαν από την ανευθυνότητά τους, απενοχοποιήθηκαν ταχύτατα και ενδύθηκαν τη λεοντή του «σωτήρα». Το παραπάνω σχήμα ταιριάζει στην παρούσα κατάσταση: «Εμείς θα σας σώσουμε αυξάνοντας τα ποσοστά της δικής μας διαφθοράς, αλλά η ευθύνη δική σας γιατί είστε ηρωικοί». Το παραπάνω σχήμα συνεχίζει την πορεία του βαθιά ριζωμένο σε προκαταλήψεις και στερεότυπα για την καταγωγή του εθνικού κράτους, την ιστορία του αιώνιου ελληνικού πολιτισμού και την αναλλοίωτη αρετή μιας θαμπής συλλογικότητας ή του «ανάδελφου έθνους», που σταθερά ευχόμενο «καλή χρονιά», εργάζεται πυρετωδώς και κάνει τα πάντα για να είναι η χρονιά χειρότερη από την προηγούμενη.

Η κυβέρνηση προωθεί αμόρφωτες αυταρχικές, αντιορθολογικές ειδωλοποιήσεις. Κατασκευάζει μυθοποιήσεις. Καλλιεργεί τη συμμόρφωση στις πιο αποκρουστικές και αναποτελεσματικές πρακτικές. Κυρίως, διδάσκει την ακηδία· την αδιαφορία για τα πάντα. Η κραυγαλέα αποτυχία στην αντιμετώπιση της πανδημικής κρίσης εξωραΐζεται· κρύβεται και κουκουλώνεται. Και αυτό εμποδίζει τις πραγματικές δυνατότητες διερεύνησης νέων δυνατοτήτων και αντιδράσεων, ανατρέπει προγενέστερες μαθητείες και τον κοινό νου.

Η κραυγαλέα αποτυχία στην παιδεία προοικονομεί ένα αύριο πολιτών, δίχως αυτογνωσία, χωρίς κριτική σκέψη, χωρίς σχέση με την εποχή και τον κόσμο τους, δεκτικό σε κάθε μορφής καταναγκασμό που θα επινοηθεί από μια κληρονομική και ιδιοτελή ελίτ που –για πολλοστή φορά– θα διανύσει την πασαρέλα για να βρεθεί στην εξουσία, απλά και μόνο για την κατοχή της και τη νομή των προνομίων με τα οποία συνδέεται. Αλλωστε γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα υποταγμένα και κοιμισμένα πνεύματα είναι προτιμότερα από τα ανεξάρτητα και τα ανήσυχα. Ποιος από τους επαγγελματίες της εξουσίας θα ήθελε να σκοτώσει την κότα που κάνει το χρυσό αυγό; Ποιος θα ήθελε να ξυπνήσει τις Ρουβίτσες;

Προφανώς, δεν ήρθε απλά ένας νέος χρόνος. Ηρθε κάτι που αξιώνει τη συνέχειά του. Ηρθε ένας νέος κόσμος που κρύβεται γιατί είναι αποκρουστικός ακόμα και στους επινοητές του. Και θα συνεχίσει δυστοπικός. Το χειρότερο όλων είναι ότι οι νέες ενσυνείδητες αντιδράσεις, οι στόχοι, οι νέες ταυτότητες και, κυρίως, οι νέες αναγνώσεις της πραγματικότητας θα γίνουν εντός της δυστοπίας του. Και αυτό θα επαναλαμβάνεται για όσο διάστημα η τέταρτη εξουσία θα παρέχει ασυλία και χώρους αυτοθαυμασμού στην κυβέρνηση Μητσοτάκη.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη αρνείται πεισματικά οτιδήποτε θα έθιγε το παντεσπάνι της. Πλασάρει στο «εθνικό φαντασιακό» το χειρότερο παράδειγμα ενός λειψού, μονοδιάστατου, παλιομοδίτικου και μεταφυσικού μαρτυρίου και το πουλάει ως επιτυχία. Το μόνο αισιόδοξο, αλλά διόλου παρήγορο για τη νέα χρονιά ή για τον νέο κόσμο, είναι ότι σε όλη αυτή την παράλογη πορεία, ο αυτοθαυμασμός και η παραμόρφωση της πραγματικότητας γίνονται ολοένα και πιο ορατά – κάτι που θα οδηγήσει στον αφανισμό τους.

Σίγουρα ο χρόνος είναι πολιτικά πυκνός, όσο και πανδημικός. Και, εδώ, υπάρχουν πολλοί που πιστεύουν –πάλι εκτός τόπου και χρόνου– ότι είμαστε το κυρίως θέμα της Ιστορίας ή, έστω, της πανουργίας της. Αν η κυβέρνηση αυτοθαυμάζεται, η αντιπολίτευση αυτοακυρώνεται, υποκύπτοντας στον κόσμο που –υποτίθεται– αντιμάχεται. Προβάλλει ένα όνειρο που μένει όνειρο· μια αθωότητα την οποία στερείται και μια αλήθεια που εννοεί να κρατά την απόδειξή της σε συνεχή εκκρεμότητα. Τι να πει κανείς; Κόσμος, που δεν λογαριάζει πώς προχωράει.