Κρύβουν κρίσιμα στοιχεία για την πανδημία

Eλλιπή είναι τα στοιχεία των επιδημιολογικών δεδομένων για την εξέλιξη της επιδημίας Covid-19 στην Ελλάδα και τελείως ανεπαρκής η διάχυση αυτών των δεδομένων στην επιστημονική κοινότητα της χώρας, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα αξιοπιστίας, με αποκορύφωμα την πρόσφατη μελέτη Τσιόδρα-Λύτρα που τίναξε το υποτιθέμενο success story της κυβέρνησης της Ν.Δ. στον αέρα.

Το ζήτημα με τα σοβαρά κενά στα δεδομένα της χώρας έχουν αναδείξει από πολύ νωρίς, από τον Μάρτιο του 2020, οι καθηγητές Δημόσιας Υγείας του ΑΠΘ, Αλέξης Μπένος και Ηλίας Κονδύλης, αλλά και το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης Λοιμώξεων (ECDC) και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας. «Από τις 26 Μαρτίου η κυβέρνηση σταμάτησε να παρέχει τον αριθμό των νοσηλευόμενων ασθενών Covid-19, καθώς και τον συνολικό αριθμό των θεραπευμένων εξελθόντων ασθενών από τα νοσοκομεία», εξηγεί στην «Εφ.Συν» ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας - Πολιτικής της Υγείας στο Τμήμα Ιατρικής του ΑΠΘ.

Σύμφωνα δε με τον ΠΟΥ και το ECDC, η χώρα δεν συλλέγει ή δεν δηλώνει -το σίγουρο είναι ότι δεν δηλώνει- μια σειρά στοιχεία τα οποία συμπεριλαμβάνονται στα υποχρεωτικώς δηλούμενα στοιχεία προς αυτούς τους διεθνείς οργανισμούς. Ενδεικτικά, δεν υπάρχει συστηματική καταγραφή και δήλωση του αριθμού των νοσηλευόμενων και εξελθόντων από τα νοσοκομεία λόγω Covid, των θανάτων ανά γεωγραφικό διαμέρισμα, νομό, πόλη, των κρουσμάτων σε υγειονομικούς, των διαθέσιμων κλινών και της πληρότητας των κλινών και των ΜΕΘ Covid, των συρροών σε εργασιακούς χώρους, σε νοσοκομεία, σε οίκους ευγηρίας, σε φυλακές, γενικά σε έγκλειστους και ευάλωτους πληθυσμούς.

Ο ΕΟΔΥ αρνείται να δώσει τα στοιχεία αυτά στη δημοσιότητα και προτιμά να δίνει επιλεκτικά σε κάποιους επιστήμονες, συνεργάτες του, στοιχεία ακατέργαστα (raw data) στα οποία δεν έχει πρόσβαση το σύνολο της επιστημονικής κοινότητας, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει σε όλες τις χώρες.

Εργαλειοποίηση

Μάλιστα στην Κούβα ο αντίστοιχος ΕΟΔΥ δημοσιεύει στοιχεία ακόμα και σε επίπεδο γειτονιάς, ενώ στη Σκοτίατα στοιχεία είναι προσβάσιμα στον κάθε πολίτη μέσω της ιστοσελίδας του σκοτσέζικου ΕΟΔΥ (Public Health Scotland - publichealthscotland.scot), πόσο μάλλον σε επιστήμονα της δημόσιας υγείας.

Τι σημαίνει αυτό; Οτι η επιστήμη κινδυνεύει να εργαλειοποιείται για να υπηρετεί κάθε φορά το κυβερνητικό αφήγημα, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα ελέγχου. Θυμίζουμε την εξόφθαλμη μελέτη με επικεφαλής τον κ. Τσιόδρα που προσπαθούσε να αποδείξει πως το άνοιγμα του τουρισμού το καλοκαίρι του 2020 δεν συντέλεσε στη ραγδαία αύξηση των κρουσμάτων τους φθινοπωρινούς μήνες πέρσι ούτε στη φονικότερη επέλαση του δεύτερου κύματος (βλ. «Η επιστήμη, υποχείριο της κυβέρνησης», «Εφ.Συν.», 10/2/2021). Και εκεί υπήρχε μια επιστημονική εργασία που στηριζόταν σε αδημοσίευτα στοιχεία του ΕΟΔΥ, που επικαλούνταν έναν αλγόριθμο, τον «EVA», ο οποίος επίσης παραμένει επτασφράγιστο μυστικό της κυβέρνησης μέχρι σήμερα.

Η μεγάλη εικόνα

Τα «κρυφά» στοιχεία υπονομεύουν την επιστήμη, όπως το δείχνει χαρακτηριστικά η αντιπαράθεση για τη μελέτη Τσιόδρα-Λύτρα που μεταφέρθηκε στα τηλεοπτικά παράθυρα, όπου ο καθένας λέει ό,τι θέλει. Προφανώς η επιστήμη παράγει και πολιτικά αποτελέσματα - ακόμα και το ερευνητικό ερώτημα που θέτει κάθε φορά είναι πολιτικό. Ομως δεν μπορεί να υπάρχει παρέμβαση της πολιτικής στην επιστήμη, όταν για παράδειγμα μιλούν υποτιμητικά για μια επιστημονική μελέτη που έχει περάσει τη διαδικασία της κρίσης ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου, ακόμα και ο ίδιος ο πρωθυπουργός, ή η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας Μίνα Γκάγκα, που έφτασε στο σημείο να πει πως «η μελέτη έχει αδυναμίες».

Σύμφωνα με την επιστημονική διαδικασία, οι όποιες αντιρρήσεις αποστέλλονται γραπτώς στο περιοδικό που δημοσιεύει τη μελέτη, προκειμένου να κριθούν και να απαντηθούν. «Η επιστημονική κριτική δεν γίνεται στο καφενείο ή στα τηλεπαράθυρα, αλλά έχει διαδικασίες [...] Σε μπερδεμένα μισόλογα κι αποσπάσματα δεν μπορούμε να απαντήσουμε κάτι. Εχουμε επίσης κατανόηση, όπως κατανοεί και ο κόσμος», αποσαφηνίζει ο Θ. Λύτρας.

Υπάρχουν ωστόσο και ευθύνες της επιστημονικής κοινότητας όταν τίθεται στην υπηρεσία μιας κυβέρνησης. Οταν τα ευρήματα μιας επιστημονικής εργασίας είναι ιδιαιτέρως σημαντικά, όπως στην περίπτωση της μελέτης Τσιόδρα-Λύτρα που μιλά για χιλιάδες ζωές που θα μπορούσαν να είχαν σωθεί, τότε ακολουθείται η πρακτική της προδημοσίευσης των αποτελεσμάτων, καθώς η διαδικασία της κρίσης είναι πολύμηνη. Εχει δικό της τρόπο επομένως η επιστήμη να δημοσιοποιεί τα αποτελέσματά της, ακόμα και υπό τη μορφή γράμματος σε επιστημονικό περιοδικό.

Κοινό κτήμα

Γιατί δεν έγινε αυτό στη μελέτη Τσιόδρα-Λύτρα, ώστε να αποφευχθούν άλλοι θάνατοι; Γιατί οι δύο επιστήμονες ενημέρωσαν «άμεσα και επανειλημμένα όσους μπορούσαν να κάνουν κάτι για το ΕΣΥ», απαντάει ο Θ. Λύτρας και προσθέτει: «Αν δεν είχαμε το “αυτί” εκείνων που λαμβάνουν τις αποφάσεις, αυτονοήτως θα κάναμε προ-δημοσίευση της μελέτης μας, ώστε να γίνει αμέσως κοινό κτήμα όλων, με την ελπίδα κάποιος να τη δει και να την αξιοποιήσει». Παρά την επιλογή να μη γίνει προδημοσίευση, η επιστήμη δεν έχει την υποχρέωση να ενημερώνει μια κυβέρνηση, πόσο μάλλον στη συνέχεια να απολογείται για την εργασία της.

! Χθες ο ΕΟΔΥ κατέγραψε 2.831 νέα κρούσματα, 91 θανάτους και 662 διασωληνωμένους.