Οι οικονομικο-πολιτικές συνθήκες στον πλανήτη μας εδώ και χρόνια διαμορφώνονται στο πλαίσιο ριζικών αλλαγών σε σχέση και σε αναφορά προς το δυτικοευρωπαϊκό μοντέλο οργάνωσης των κοινωνιών μας. Αναφέρω ενδεικτικά την οικονομικο-πολιτική «μεταφόρτωση» (ο όρος ανήκει στον Ούλριχ Μπεκ) που υπέστη το χρήμα από μέσο ανταλλαγής σε εμπόρευμα. Η «μεταμόρφωση» αυτή του χρήματος υπήρξε η αιτία για την οικονομικο-δημοσιονομική κρίση της περασμένης δεκαετίας.
Δεν έχω σκοπό να αναλύσω και πολύ περισσότερο να ερμηνεύσω τα παγκόσμια συμβάντα των τελευταίων ετών. Θέλω να εξηγήσω πώς και γιατί η επί δεκαέξι χρόνια (2005-2021) καγκελάριος της Γερμανίας Ανγκελα Μέρκελ απέτυχε στην πολιτική της. Επιπλέον επειδή αφήνει πίσω της μια πολιτική και πολιτισμική κληρονομιά, την οποία ονομάζω μερκελισμό, θα ήθελα να σκεφτούμε τις μελλοντικές προοπτικές του κόσμου μας.
H Ανγκελα Μέρκελ απέτυχε και στους τρεις τομείς (πολιτικά κεφάλαια) άσκησης της εξουσίας της. Απέτυχε στο εσωτερικό της χώρας της. Απέτυχε στην «υπόθεση της Ευρώπης». Και απέτυχε στο πολιτικο-οικονομικό κεφάλαιο (τομέα) της παγκοσμιοποίησης. Μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι στην εποχή που η ίδια η πολιτική έχει τεθεί στο περιθώριο της ζωής μας ή όπως λέει ο Ντεριντά έχει «υποχωρήσει», δεν περιμένουμε ακόμη και από πολιτικούς με το κύρος του Γερμανού καγκελαρίου να πρωτοστατήσουν στα παγκόσμια πράγματα. Εδώ θα διαφωνήσω και θα υποστηρίξω ότι ο πολιτικός επιβεβαιώνει την κυριαρχία του και την ηγεμονία του σε στιγμές κρίσεων. Κάτι τέτοιο δεν συνέβη επί δεκαέξι χρόνια με τη Μέρκελ.
Η απερχόμενη καγκελάριος απέτυχε στο εσωτερικό της χώρας της, επειδή δεν μπόρεσε να συγκεράσει, να επιτύχει τελικά τη θετική διαμεσολάβηση ανάμεσα σε δύο διαφορετικά μεταξύ τους μεταπολεμικά συστήματα οργάνωσης της κοινωνίας εν γένει. Πρόκειται για δύο διαφορετικές ιδεολογικές και πολιτικές παραδόσεις ανάμεσα στα δύο συστήματα της Δυτικής τότε Γερμανίας το ένα (DBR) και της Ανατολικής Γερμανίας το άλλο (DDR). Η Μέρκελ έζησε την παιδική ηλικία της και την εφηβική κοινωνικοποίησή της υπό ανατολικογερμανικό καθεστώς. Και τη νύχτα της «πτώσης του Τείχους» (9 Νοεμβρίου 1989) διασκέδαζε στο μπαρ!
Η καγκελάριος Μέρκελ στην εσωτερική πολιτική της υιοθέτησε και έθεσε σε εφαρμογή το νεοφιλελεύθερο δόγμα του «τέλους της Ιστορίας». Επί δεκαέξι χρόνια, δεν έκανε τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο. Ο κορυφαίος φιλόσοφος και διανοούμενος Γιούργκεν Χάμπερμας στο βιβλίο του με τον τίτλο:«Η δεύτερη ευκαιρία» (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Σάκκουλα) συνοψίζει σε θεωρητικο-πολιτικό επίπεδο την πολιτική της Μέρκελ με άξονα το νεοφιλελεύθερο δόγμα «το τέλος της Ιστορίας».
Ας εξετάσουμε τώρα γιατί απέτυχε η Μέρκελ στην «υπόθεση της Ευρώπης». Στον τομέα αυτό ακολούθησε την πρακτική της λιτότητας και της δημοσιονομικής σταθερότητας. Αυτή η πολιτική είναι απόρροια του άλλου δόγματος με την επωνυμία ΤΙΝΑ. Και στον τομέα (πολιτικό κεφάλαιο) Ευρώπη, η Μέρκελ δεν υιοθέτησε απλώς την πολιτική της δημοσιονομικής πειθαρχίας, αλλά επέβαλε όσο κανένας άλλος πολιτικός ηγέτης σε παγκόσμιο επίπεδο το δόγμα ΤΙΝΑ.
Εάν έχουμε όλοι μας καταλάβει καλά: η Ελλάδα κατά την περασμένη δεκαετία (2010-2020) έζησε και ζει υπό το καθεστώς του νεοφιλελεύθερου δόγματος ΤΙΝΑ. Ακολουθώντας τα πολιτικά βήματα της Μέρκελ από τον Νοέμβριο του 2005 (τότε έγινε καγκελάριος) διαπιστώνουμε ότι αυτό το δόγμα ήταν τελικά και το θεμέλιο του εκτροχιασμού του προγράμματος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Το 2002 η Μέρκελ δεν ήθελε, ως αντιπολίτευση τότε, το ευρωπαϊκό νόμισμα. Μετά συμβιβάστηκε με τη νομισματική ένωση, ενώ οι ευρωπαϊκές συνθήκες μιλούσαν για οικονομική και πολιτική ένωση. Και όταν τελικά κατά το 2017 οι Χάμπερμας και Μακρόν ανέλαβαν τις πρωτοβουλίες για την πολιτική ένωση της Ευρώπης, η Μέρκελ σιώπησε!
Τέλος, δυο λόγια για τη διεθνή παρουσία της καγκελαρίου Μέρκελ: σημειώνω απλά ότι όταν κανείς εγκλωβίζεται στα δύο δόγματα του νεοφιλελευθερισμού της εποχής μας, δηλαδή στο δόγμα του «τέλους της Ιστορίας» και στο δόγμα ΤΙΝΑ, τα περιθώρια του πολιτικού ηγέτη στενεύουν. Οταν τον Νοέμβριο του 2005 έγινε καγκελάριος η Μέρκελ, η παγκοσμιοποίηση ως μέθοδος διαχείρισης των «ανθρωπίνων πραγμάτων» (χρήμα, άτομα, πολίτες, πρόσφυγες κ.λπ.) βρισκόταν σε νηπιακό στάδιο. Η Μέρκελ και σ’ αυτόν τον τομέα (το πολιτικό κεφάλαιο) απέτυχε. Η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης είναι ανάγλυφο παράδειγμα αντι-ανθρωπισμού.
Συνοψίζω: Η Μέρκελ αποχωρεί και αφήνει πίσω της «πολιτικά ερείπια». Από την πλευρά μας, εμείς στην Ευρώπη θα πρέπει να επεξεργαστούμε «οδούς διαφυγής» από τον μερκελισμό. Δηλαδή από μια σύγχρονη εκδοχή του νεοφιλελευθερισμού η οποία μας ισοπεδώνει όλους ως κοινωνίες, ως άτομα, ως δημιουργικά όντα. Οπως η Θάτσερ θάφτηκε στα «πολιτικά ερείπιά» της, το ίδιο θα συμβεί με την απερχόμενη καγκελάριο της Γερμανίας Μέρκελ!
* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας