ΕΝΑΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ στο Γυμνάσιο -εξατάξιο τότε- είχε πει: «Για να καταλάβεις τις αλλαγές ταξίδεψε με τα λεξικά. Οι λέξεις περιγράφουν τη ζωή και την εποχή». Η φράση αυτή μου εντυπώθηκε και έτσι σήμερα καταφεύγω σε λεξικά και σε κείμενα παλιά, για να αξιολογήσω πράγματα και καταστάσεις.
Παρατηρώντας για δεύτερο συνεχόμενο χρόνο την κυβέρνηση να θυσιάζει στην ποδιά των πολυεθνικών του τουρισμού την υγειονομική ασφάλεια του τόπου, βεβαιώθηκα ότι τελικά η λατρεία του τουρισμού έχει γυρίσει τις κοινωνίες χιλιάδες χρόνια πίσω. Στην εποχή των ομηρικών χρόνων και στα χρόνια της Βίβλου.
Μπορεί κάποιοι διαβάζοντας αυτές τις αράδες να σκεφτούν ότι πρόκειται για υπερβολές, αλλά δεν έχουν παρά να ανατρέξουν έναν χρόνο πίσω, στη Σαντορίνη και στους εκβιασμούς της TUI και των άλλων πολυεθνικών του τουρισμού που ανέτρεψαν όλο το πρόγραμμα της κυβέρνησης για την είσοδο τουριστών στη χώρα.
Οι μετέπειτα επιλογές της κυβέρνησης, όπως για παράδειγμα το Ελληνικό και οι παρεμβάσεις της υπέρ των άλλων μεγαλοεπενδυτών του τουρισμού, δείχνουν ότι ο τόπος οδηγείται -με σχεδόν διακομματική συναίνεση- σε έναν βίαιο μετασχηματισμό της οικονομικής και κατ’ επέκταση της κοινωνικής του ταυτότητας με απώτερο στόχο να γίνει η Ταϊλάνδη της Ευρώπης.
Ολα δείχνουν ότι στα χρόνια που έρχονται η επιβίωση του τόπου και των ανθρώπων του θα είναι άμεσα συνδεδεμένη με τα τσάρτερ που θα ξεφορτώνουν στα υπό γερμανικό έλεγχο αεροδρόμια κάθε λογής ευρωπαϊκό «λουλούδι». Θα πρέπει να εθελοτυφλεί κανείς για να μην αντιλαμβάνεται ότι η εξάρτηση από τον τουρισμό τείνει να γίνει εξίσου ισχυρή με αυτήν του χρέους. Η ομαλή εξυπηρέτηση του ενός θα εξαρτάται σχεδόν ολοκληρωτικά από τα έσοδα του άλλου. Φαύλος κύκλος.
Ο ΤΟΠΟΣ ανέκαθεν ήταν περιηγητικός προορισμός. Από τα μέσα του 19ου αιώνα τον επισκέπτονταν σπουδαίοι άνθρωποι οι οποίοι ήθελαν να περπατήσουν στα χώματα που έζησαν και μεγαλούργησαν τα πρόσωπα που επηρέασαν την κλασική τους παιδεία. Στο βιβλίο «The Innocents Abroad» o Μαρκ Τουέιν, που ταξίδευε με υπερωκεάνιο ως ταξιδιωτικός ανταποκριτής μιας καλιφορνέζικης εφημερίδας, γράφει για την αττική εμπειρία του το 1867:
«Ο διοικητής του Πειραιά έφτασε με τη βάρκα του και είπε ότι έπρεπε είτε να φύγουμε, είτε να βγούμε από το λιμάνι και να παραμείνουμε επί έντεκα μέρες φυλακισμένοι στο πλοίο μας σε αυστηρή καραντίνα! Σηκώσαμε την άγκυρα και βγήκαμε... όλοι οι επιβάτες βρίσκονταν στο κατάστρωμα με κιάλια προσπαθώντας να εντοπίσουν πού ήταν ο Αρειος Πάγος... Στις έντεκα τη νύκτα τέσσερις από εμάς κατεβήκαμε κρυφά και αθόρυβα στη στεριά με μια μικρή βάρκα... Η πύλη [του Παρθενώνα] ήταν μια εύθραυστη ξύλινη κατασκευή... Είχαν βγει έξω οι φρουροί. Βάλαμε τις φωνές και μας άφησαν να μπούμε (Δωροδοκία και διαφθορά)».
ΣΤΟ ΛΕΞΙΚΟ του Βυζάντιου η παρουσία των ξένων επισκεπτών περιγράφτηκε με τις λέξεις «περιήγηση» και «περιηγητής» (σ.σ. η λέξη «τουρισμός» δεν περιλαμβάνεται στα λήμματα).
Την Τετάρτη 9 Μαρτίου 1923 η εφημερίδα «Αθηναϊκή» έγραφε: «Εις τα Φαληρικά ύδατα κατέπλευσε σήμερον την πρωΐαν προερχόμενο εκ Νέας Υόρκης το αγγλικόν υπερωκεάνειον «Καρόνια» με αρκετούς Αγγλους και Αμερικανούς περιηγητάς. Το εσπέρας αποπλέει εκ του Φαληρικού όρμου το έτερον υπερωκεάνειον με περιηγητάς «Μαυριτανία» διά Γιάφαν, Αλεξάνδρειαν, Νεάπολιν, Λίβερπουλ, Σαουθάμπτον και Ν. Υόρκη...».
Το 1930 το εγκυκλοπαιδικό λεξικό Ελευθερουδάκη εξακολουθεί να αναφέρεται στη λέξη «περιηγητής», καθώς στο λήμμα «τουρισμός» υπήρχε μια γενικόλογη αναφορά εννοιολογικού περιεχομένου.
Το 1937 η λέξη «περιηγητής» εξακολουθεί να κυριαρχεί. «Επισκέφθησαν τη χώρα ατομικώς μεν ταξειδεύοντες 77.912 περιηγητές, ομαδικώς δε ταξειδεύοντες 31.242» γράφει ένα περιοδικό της εποχής.
Το 1953 στο Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλιος διαβάζουμε: «Ο αριθμός των περιηγητών του 1953 ανήλθε εις 94.408...».
ΠΟΛΛΟΙ θέλουν να πιστεύουν ότι οι λέξεις «περιηγητής» και «τουρίστας» είναι ταυτόσημες. Κάνουν λάθος. Μέχρι και πριν από 50 χρόνια, όταν η λέξη «περιηγητής» δεν είχε εγκλωβιστεί στα στενά όρια των αρχαιολογικών μνημείων και των φυσικών καλλονών, ο κεντρικός προσανατολισμός της ελληνικής οικονομίας ήταν η αυτάρκεια. Οταν όμως ο «τουρίστας» εκτόπισε τον «περιηγητή», η πολιτική της αυτάρκειας άρχισε σταδιακά να υποχωρεί και ο χώρος που απελευθέρωσαν τα «τούβλα», οι «σωλήνες», τα «πορτοκάλια» και οι «πατάτες» καλύφθηκε από ξενοδοχεία που είχαν σωλήνες εισαγωγής, από μαγέρικα που τηγάνιζαν εισαγόμενες πατάτες και από καφενεία που σερβίριζαν χυμούς εξωτερικού.
Το οξύμωρο είναι ότι όσο παραγκωνιζόταν ο «περιηγητής» τόσο μειωνόταν η κατά κεφαλή δαπάνη (σε σταθερές τιμές) των «τουριστών». Ετσι φτάσαμε στο σήμερα που το γινόμενο των τουριστικών εσόδων δεν εξαρτάται από το «πόσα» αλλά από το «πόσοι». Οταν όμως φτάσεις στο «πόσοι» έχεις ήδη διανύσει το μεγαλύτερο κομμάτι της απόστασης μεταξύ της -σχετικής-αυτοτέλειας και της -ολοκληρωτικής- εξάρτησης.
Αν και οι περισσότεροι δεν θέλουν να το παραδεχτούν, η άνευ όρων παράδοση της ελληνικής οικονομίας στον τουρισμό ήταν η πιο σημαντική επίπτωση των μνημονίων. Το αντιλαμβάνεται κάποιος μελετώντας τη συμμετοχή του τουριστικού προϊόντος στην εξέλιξη του ΑΕΠ, στην απασχόληση και στα δημοσιονομικά έσοδα. Και σε αυτήν τη βίαιη αναδιάρθρωση της ελληνικής οικονομίας όχι μόνο συμμετείχαν όλα τα κόμματα, αλλά χρησιμοποίησαν τον τουρισμό των 400 ευρώ κατά κεφαλήν δαπάνης ως τεκμήριο επιτυχίας της πολιτικής τους.
ΚΑΝΕΙΣ σήμερα δεν μπορεί να παραμερίσει τον «τουρίστα» για να επιστρέψει στον «περιηγητή», ούτε να προβάλει την αυτάρκεια ως αντίδοτο στην τουριστικοποίηση. Στην εποχή της ψηφιακής οικονομίας, των ρομπότ και της τεχνητής νοημοσύνης η επιστροφή στον «περιηγητή» και στην αυτάρκεια δεν διαφέρει και πολύ με το σπάσιμο των μηχανών από τους λουδίτες στα πρώτα χρόνια της βιομηχανικής επανάστασης.
Ομως οι πολιτικές ελίτ έχουν υποχρέωση να χαράζουν και να υλοποιούν μακροπρόθεσμες πολιτικές έχοντας κατά νου αναλογίες, όρους και κανόνες. Δυστυχώς σήμερα οι πολιτικές ηγεσίες, αγνοώντας τις αναλογίες και απορρίπτοντας τους όρους και τους κανόνες, επιβάλλουν σιωπηλά και μεθοδικά την τουριστικοποίηση του τόπου και τον οδηγούν σε μια άνευ όρων παράδοση. Τις συνέπειες τις ζήσαμε πέρσι, θα τις ξαναζήσουμε και φέτος και θα τις ζούμε κάθε φορά που θα είμαστε αναγκασμένοι να λέμε... ΝΑΙ.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας