Η σιωπή των τραπεζιτών

ΣΤΟΥΣ ΜΗΝΕΣ της πανδημίας πολλοί από τους ισχυρούς επέλεξαν να γίνουν... αόρατοι και να παρατηρούν από απόσταση και με τη σιγουριά που προσφέρει ο πλούτος την αγωνιώδη προσπάθεια των υπολοίπων να επιβιώσουν. Ανάμεσα στους ισχυρούς που επιλέγουν την ασφάλεια της σιωπής περίοπτη θέση έχουν οι επικεφαλής των τραπεζών. Στην πραγματικότητα, τις μέρες της πανδημίας αντιλαμβανόμαστε την παρουσία τους από τις τηλεοπτικές διαφημίσεις των «υπηρεσιών» με τις οποίες προσφέρουν λύσεις με... τόκο και προμήθεια, από τις ουρές που δημιουργούνται καθημερινά έξω από τα καταστήματα των τραπεζών τους και από κάποιες σκόρπιες ειδήσεις που αφορούν τα «κόκκινα» δάνεια και τη διαχείρισή τους, δηλαδή την πώλησή τους και τους πλειστηριασμούς.

Είναι σίγουρο ότι οι προσπάθειές τους να μείνουν στη σκιά θα είχαν αποτύχει αν δεν είχαν «σύμμαχο» την κυβέρνηση, η οποία με κάθε τρόπο προσπαθεί να μην αναφέρεται σε προβλήματα που θα προκύψουν σε εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες όταν η ισχύς της πανδημίας αρχίσει να υποχωρεί και οι τράπεζες ξεκινήσουν το μεγάλο ξεκαθάρισμα. Το σίγουρο είναι πως η ιστορία διδάσκει ότι η σιωπή των τραπεζιτών είναι κάτι σαν το ηφαίστειο που παραμένει σιωπηλό μέχρι να αρχίσει να ξερνά θειάφι και λάβα.

ΤΙ ΚΕΡΔΙΖΟΥΝ με τη σιωπή; θα αναρωτηθείτε. Χρόνο. Αποσύρονται από το προσκήνιο για να αποφύγουν τις απαντήσεις σε ερωτήματα που επηρεάζουν τη ζωή εκατοντάδων χιλιάδων οικογενειών. Για παράδειγμα, δεν ξεκαθαρίζουν τις προσθέσεις, τα σχέδια και το χρονοδιάγραμμα για τον τρόπο που θα διαχειριστούν το συνεχώς διογκούμενο επισφαλές ιδιωτικό χρέος - τόσο το παλιό όσο και αυτό που προκάλεσε η πανδημία. Η τυποποιημένη απάντηση: «Θα προσαρμοστούμε στο πλαίσιο που θα ορίσει η ΕΚΤ και θα υλοποιήσει η Τράπεζα της Ελλάδος», είναι πολύ βολική γι’ αυτούς, αλλά καθόλου διαφωτιστική για τους υπόλοιπους. Η σιωπή, όμως, αποτρέπει και άλλες δυσάρεστες -γι’ αυτούς και την κυβέρνηση- ερωτήσεις και απορίες όπως:

«Πόσο ασφαλείς είναι οι τοποθετήσεις που έκαναν τα τελευταία χρόνια;» «Πώς μπορεί να επηρεάσει την κεφαλαιακή επάρκειά τους μια νέα πιστωτική κρίση, που θα προκληθεί από τοξικά επιχειρηματικά δάνεια;» «Πόσο εκτεθειμένες είναι σε τοξικό χρέος;» Μετά τα δισεκατομμύρια που δόθηκαν με τις ανακεφαλαιοποιήσεις, οι απαντήσεις στα ερωτήματα για την ποιότητα του χαρτοφυλακίου και για την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζών δεν είναι μια υπόθεση που αφορά μόνο τους μετόχους, τις διοικήσεις των τραπεζών, την κεντρική τράπεζα και την κυβέρνηση, αλλά όλους τους Ελληνες. Αν επαναληφθούν τα προηγούμενα, όταν τα «σπασμένα» φορτώθηκαν στις πλάτες μας, τότε η τωρινή σιωπή τους μάλλον είναι ανησυχητική, καθώς «τα σύννεφα» από το εξωτερικό πυκνώνουν.

ΤΟΥΣ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΥΣ μήνες όλο και πιο συχνά αναφέρεται στον διεθνή Τύπο το ενδεχόμενο να βρισκόμαστε στο χείλος μιας νέας κατάρρευσης του πιστωτικού συστήματος. Εγκυροι οικονομολόγοι και νομικοί αποκαλύπτουν ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες στον κόσμο, αν και «κάηκαν» από τα τοξικά στεγαστικά, δεν εγκατέλειψαν τη φιλοσοφία τους. Κατασκεύασαν με τους ίδιους τοξικούς κανόνες νέα προϊόντα, τα οποία αντί για ετοιμόρροπα στεγαστικά δάνεια είχαν σαν βάση επισφαλή επιχειρηματικά δάνεια.

Τα βάφτισαν «CLO» και τα «προίκισαν» με δάνεια εταιρειών που δεν πληρούσαν τα κριτήρια του τραπεζικού δανεισμού. Η έκθεση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος σε αμφισβητούμενης ποιότητας δάνεια είναι πλέον ανησυχητική. Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών διατύπωσε την εκτίμηση ότι το συνολικό μέγεθος της αγοράς CLO το 2018 έφτανε σε 750 δισεκατομμύρια δολάρια. Από τότε και μέχρι να εμφανιστεί ο Covid, οι τράπεζες εξακολούθησαν να εκδίδουν τέτοια προϊόντα με αποτέλεσμα σε όλο τον κόσμο οι κεντρικές τράπεζες να ανησυχούν για το μέλλον.

Η αλήθεια είναι ότι για το θέμα αυτό οι πολυεθνικές τράπεζες είναι εξαιρετικά φειδωλές, στο να δίνουν πληροφορίες. Μία πληροφορία (www.fsb.org) που δεν έχει διαψευστεί αναφέρει ότι οι 30 «παγκόσμιες συστημικά σημαντικές τράπεζες» έχουν μέση έκθεση σε μοχλευμένα δάνεια και CLOs που αντιστοιχούν στο 60% του διαθέσιμου κεφαλαίου τους. Τι σημαίνει αυτό; Σε μία κρίση ανάλογη του 2008 είναι πολύ πιθανόν οι τράπεζες να χρειαστούν κεφάλαια για να καλύψουν τις ζημιές και να αποφύγουν τα λουκέτα. Με απλά λόγια, οι πολιτικοί για να τις διασώσουν να φορτώσουν το βάρος της απληστίας στη μεσαία τάξη και στους ευάλωτους.

ΔΥΣΤΥΧΩΣ η ιστορία μπορεί να επαναληφθεί, καθώς όλοι οι εμπλεκόμενοι έχοντας εξασφαλίσει την ασυλία επανέλαβαν τα λάθη του παρελθόντος. Οι οργανισμοί αξιολόγησης επανέλαβαν τις πρακτικές που ακολούθησαν πριν από το 2008 και έκαναν τις αξιολογήσεις τους με βάση τον κίνδυνο να σκάσουν ταυτόχρονα όλα τα μοχλευμένα δάνεια. Αλλά και οι κεντρικές τράπεζες, οι θεματοφύλακες της χρηματοοικονομικής ευστάθειας, έδρασαν με τον τρόπο που περιέγραφε ο Αλαν Γκρίνσπαν στο άρθρο «Never Saw It Coming» που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο 2013 στο Foreign Affairs.

Αποδέχτηκαν και επιδοκίμασαν τις ακροβασίες των τραπεζιτών, αποδίδοντάς τους εύσημα για τις καινοτόμους πρακτικές τους που τροφοδότησαν την ανάπτυξη. Η αρθρογραφία των τελευταίων μηνών δεν αφορά κάποια ιστορία τρόμου, αλλά μια πραγματικότητα. Στο πλαίσιο αυτό, οι επαναλαμβανόμενες αναφορές μεγάλων οικονομικών οργανισμών (ΔΝΤ, ΟΟΣΑ, Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο κ.ά.) στους κινδύνους από το επισφαλές επιχειρηματικό χρέος ερμηνεύονται ως απόπειρα να αποσείσουν τις ευθύνες τους. Οσον αφορά τη σιωπή, αυτή έχει αποδειχτεί ότι είναι το έσχατο καταφύγιο των τραπεζιτών λίγο πριν αποκαλυφθούν οι ολέθριες επιπτώσεις της απληστίας τους.

Υπό το πρίσμα αυτό, η προσπάθεια των δικών μας να αποσυρθούν στο παρασκήνιο είναι και εύλογη και αναμενόμενη. Ομως το βάρος που έχουν σηκώσει οι άνθρωποι αυτού του τόπου εξαιτίας της σιωπής, της ανευθυνότητας και της απληστίας είναι τόσο μεγάλο ώστε να απαιτούν από τους τραπεζίτες, τον επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος και την κυβέρνηση να εγκαταλείψουν τη σιωπή και να αποκαλύψουν τα σχέδια και τους κινδύνους που προσπαθούν να κρύψουν πίσω από τη μαύρη κουρτίνα της αλαλίας.

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας