Η Ιστορία εμφανίζεται κάποτε ως προϊόν τυχαίων συνειρμών. Καταγράφει συλλήβδην ήρωες, ενόχους, αθώους, τιμωρούς. Σήμερα εξελίσσεται μια απεργία πείνας. Δεν είναι καθόλου πρωτόγνωρο, υπήρξαν προηγούμενες στη χώρα μας, σε άλλες χώρες, σε άλλες ηπείρους. Στη θέση του απεργού πείνας έχουν βρεθεί πολύ διαφορετικοί άνθρωποι, από αγωνιστές-ήρωες με εθνικοαπελευθερωτικά αιτήματα μέχρι κατάδικοι για στυγερά εγκλήματα. Η διαφορά στις ιδιότητες των προσώπων δυσκολεύει, αλλά δεν απαλλάσσει από την ευθύνη να συζητούμε με όρους δικαιοσύνης το ίδιο το φαινόμενο.
Η σύγκρουση της ανάγκης για επιβίωση με την ανάγκη για ένα υπαρξιακό «όχι» του απεργού είναι αργόσυρτη, αλλά σφοδρή. Σαν ένα ηλεκτροσόκ που αρχίζει σιγά σιγά αλλά στο τέλος καταργεί την ύπαρξη. Τραντάζει πρώτα και κύρια το σώμα και την ψυχή του ίδιου του απεργού, αλλά σταδιακά και την κοινωνία. Το δίλημμα του απεργού είναι: εγκατάλειψη του αιτήματος και λήψη τροφής ή αργός θάνατος. Το δίλημμα της οργανωμένης κοινωνίας είναι: αναγκαστική σίτισή του ή σεβασμός της επιλογής και αδρανής παρατήρηση ενός θανάτου. Αν πρόκειται βέβαια για μια αυταρχική εξουσία δεν έχει καν διλήμματα, της χρειάζεται μια όποια νίκη με μορφή επιβολής. Αν όμως είναι μια δημοκρατία;
Προφανώς η δημοκρατία δεν εκδικείται, η εκδίκηση είναι πράξη εγκληματία. Η ευθύνη είναι τεράστια, αφού ακόμη και η αναγκαστική σίτιση ενέχει κινδύνους. Επίσης η επόμενη μέρα ενός απευκταίου θανάτου μπορεί να τραυματίσει σε βάθος χρόνου το κράτος δικαίου, ιδίως αν το αίτημα του απεργού είναι νομικά βάσιμο ή έστω υποστηρίξιμο. Το «λάθος» μπορεί να υποδαυλίσει μια ηρωοποίηση, τη βία ή τον κοινωνικό εκφασισμό. Λοιπόν τι;
Η απεργία πείνας είναι μια αυτοπροσβολή, ως εκ τούτου ένα «σημείο μηδέν» για το δίκαιο (βλ. άρθρο μου πριν από 30 χρόνια στην «Ελληνική Επιθεώρηση Εγκληματολογίας», 1991 σελ. 58 κ.ε.). Οι αυτοπροσβολές φέρνουν σε αμηχανία την έννομη τάξη, αφού η πρώτη ύλη της είναι οι κοινωνικές σχέσεις κι όχι η σχέση προς εαυτόν. Επομένως, όσες κρίσεις κι αν μεσολαβήσουν, το κράτος δικαίου στέκει πάντοτε μπρος στον γρίφο του ταυτόχρονου σεβασμού της ζωής αλλά και του ανθρώπινου αυτοπροσδιορισμού, δηλαδή της αξιοπρέπειας.
Τόσο ο νομοθέτης (Σωφρονιστικός Κώδικας, άρθρα 29 και 31) όσο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχουν προσπαθήσει να εισφέρουν θεραπευτικές και διαδικαστικές εγγυήσεις. Συνταγή για συγκεκριμένη λύση όμως δεν προκύπτει. Αν η συνείδηση του απεργού έχει πια διαταραχτεί, τότε η θεραπεία-σίτιση προέχει, αν πάλι βρίσκεται σε ενάργεια, προτάσσεται ο αυτοπροσδιορισμός. Ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις ο θάνατος μπορεί να προλάβει τη διαταραχή της συνείδησης.
Φυσικά συνετή είναι η πολιτεία που έγκαιρα φροντίζει τον σεβασμό του κράτους δικαίου, προλαβαίνοντας γρίφους, διλήμματα και εν τέλει αδιέξοδα.
* ομ. καθηγητής ΑΠΘ
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας