Το αδιέξοδο του Ελληνικού Καπιταλισμού

Προ κρίσης , σαν ελληνική κοινωνία είχαμε το 11ο μεγαλύτερο κατά κεφαλήν οικολογικό αποτύπωμα στον κόσμο και το 4ο μεγαλύτερο στην ΕΕ. Καταναλώναμε 181% πάνω από το όριο βιωσιμότητας. Είχαμε π.χ. το 2ο μεγαλύτερο κατά κεφαλήν αποτύπωμα κατανάλωσης νερού στον κόσμο. 

Αυτό οφειλόταν βασικά  στο μεγάλο «ενεργειακό μας αποτύπωμα», δηλαδή στις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες μας σε ενέργεια (ετήσια αύξηση 2,4%  μεταξύ 1990-2004 – πολύ υψηλότερη από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο), και στο πολύ μεγάλο «υδατικό μας αποτύπωμα», το οποίο οφείλεται στην αυξημένη χρήση νερού για τη γεωργία (87%), στις απώλειες που παρουσιάζει το απαρχαιωμένο αρδευτικό και υδρευτικό δίκτυο της χώρας, αλλά και στη συνολική κακοδιαχείριση των υδάτινων πόρων.

Είχαμε υπερμεγέθη τριτογενή τομέα με βάση τις τράπεζες. Χάριν σε αυτόν, στην 10ετία του ευρώ, είχαμε αύξηση του ΑΕΠ κατά 60% περίπου, πράγμα που επέτρεψε την ανοχή στην φοροδιαφυγή και τη μείωση των φορολογικών συντελεστών από τη μία και την αύξηση της αγοραστικής δύναμης της μεσαίας τάξης και  των "απο κάτω"-μέσω και δανείων από την άλλη.

Ο «εκσυγχρονισμός» που πήγε να γίνει- με μεγάλο οικονομικό και περιβαλλοντικό κόστος- στηρίχθηκε σε δάνεια κύρια από το εξωτερικό (Ολυμπιακοί 2004). Η είσοδος στο ευρώ αύξησε τη πιστωτική ικανότητα, τις εισαγωγές, την οικοδομή κ.λπ.

Έτσι ο ελληνικός καπιταλισμός παρέμεινε αυτό που ήταν πάντα, δηλαδή ο αδύνατος κρίκος του καπιταλισμού: οι κινητήρες του όπως η οικοδομή, ο μαζικός τουρισμός και ιδίως ο τραπεζικός τομέας, έχουν καταρρεύσει. Η εμπορική ναυτιλία(τα κινούμενα φουγάρα) που έχει διατηρηθεί δεν προσφέρει τίποτα στο κράτος, αφού κινείται κοσμοπολίτικα. 

Με τα «Μνημόνια σωτηρίας» που ακολούθησαν, είχαμε καινούργια δάνεια, φαστ-τρακ «ανάπτυξη» όπως χρυσός στη Χαλκιδική , πάρκο Ελληνικό κ.λπ. , ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και των συλλογικών αγαθών(όπως το νερό και η ενέργεια ή τα σκουπίδια, τα δάση και οι παραλίες), μεταφορά των συνεπαγόμενων βαρών μόνο στους «από κάτω» για την περίφημη «βιωσιμότητα του χρέους». Να ζούμε για να πληρώνουμε χρέη, και όσο κι αν τα πληρώνουμε τόσο αυτά να μεγαλώνουν. Και το χρηματοοικονομικά και τα οικολογικά. Και να ζούμε οι «από κάτω» έναν «βίο αβίωτο», αφού εκείνο που θέλουν είναι να μας έχουν αλυσοδεμένους στο μαγγανοπήγαδο της κατανάλωσης μέσω νέων δανεισμών και χρέους, που θα ζούμε ίσα-ίσα για να πληρώνουμε για πάντα  στους «από πάνω».

Οι αρνητικές συνέπειες των δήθεν λύσεων για την κρίση που επέβαλαν μέσω των μνημονίων, βύθισαν τους Έλληνες «από κάτω» στη δυστυχία και τους έφεραν στο χείλος της ανθρωπιστικής καταστροφής. Αντίθετα πολλοί πλούσιοι Έλληνες κατάφεραν - με τη βοήθεια της υπόλοιπης Ευρώπης - να βγάλουν τα περισσότερα περιουσιακά τους στοιχεία από τη χώρα. Για να προστατεύσουν τον εαυτό τους από μια ενδεχόμενη πλήρη κατάρρευση της οικονομίας βέβαια, ισχυρίζονται. Αλλά αυτό επιτάχυνε ταυτόχρονα αυτή την κατάρρευση και σε γενικές γραμμές αύξησε την ανισότητα, τις συγκρούσεις κατανομής και τον αποκλεισμό.

Την ίδια στιγμή, η κρίση είχε και έχει ακόμα ένα θετικό: Μας αναγκάζει επίσης να αναζητήσουμε νέες δυνατότητες και τρόπους ζωής, συνύπαρξης και εργασίας, καθώς και διευρυμένους χώρους για να δοκιμάζουμε όλα αυτά. Εγχειρήματα που πριν την κρίση για χρόνια διαχειρίζονταν από μικρές μειοψηφικές πρωτοβουλίες ( από ελευθεριακές, αντιφασιστικές ή ομάδες αλληλεγγύης για παράδειγμα), βρίσκουν τώρα μεγάλη απήχηση και δημιουργούνται καινούργια, με νέες ιδέες. Υπάρχουν αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και εγχειρήματα γειτονιάς, κοινωνικά-αλληλέγγυα ιατρεία, δίκτυα-οάσεις μη χρηματικής οικονομίας και ανταλλαγής, κοινωνικά παντοπωλεία με δωρεάν διάθεση προϊόντων και αντικειμένων κυρίως από «δεύτερο χέρι», νέας μορφής συνεταιρισμοί(χωρίς διοικητικά συμβούλια , με συνέλευση μελών), εργαστήρια και πρότζεκτ αυτοβοήθειας. Μοντέλα συλλογικής εργασίας και συνεργατικές με αποφάσεις στη βάση της συναίνεσης και της άμεσης δημοκρατίας, γίνονται πλατιά γνωστά και οικεία. Μερικοί άνθρωποι λοιπόν στην Ελλάδα αναγκάσθηκαν και αναγκάζονται να συνευρεθούν και να οικοδομήσουν στοιχεία μιας ενωμένης και ειρηνικής κοινωνίας «από τα κάτω».

Αλλά οι προϋποθέσεις για όλα αυτά είναι κατανοητά δύσκολες - η πλειοψηφία της κοινωνίας βιώνει τη συρρίκνωση, όχι ως δημιουργία νέων δυνατοτήτων, αλλά ως καταστροφή. Γιατί παρά αυτά τα φωτεινά σημάδια της ελπίδας, ο ισολογισμός της μέχρι τώρα λιτότητας παραμένει καταστροφική. Η βρεφική θνησιμότητα αυξήθηκε μόνο μεταξύ 2008 και 2010 κατά 43%. Η επίσημη ανεργία βρίσκεται στο 25%, ενώ η ανεργία των νέων φθάνει ακόμη και στο 50%. Ολόκληρες οικογένειες ζουν από την μικρή σύνταξη των παππούδων. Σύμφωνα με δημοσίευμα του ίδιου του ελληνικού κοινοβουλίου σχεδόν 6,5 εκατομμύρια Ελλήνων ζουν μέσα στη φτώχεια - αυτό είναι το 58% του πληθυσμού! Ένα τρίτο του πληθυσμού δεν έχει ασφάλιση υγείας. Οι διαδηλώσεις, οι διαμαρτυρίες και ενέργειες ενάντια σε αυτές τις πολιτικές ήταν και είναι κοινός τόπος – ακριβώς όπως και η βίαιη καταστολή τους από την αστυνομία.

Περισσότερη «λιτότητα» χωρίς περικοπή ή εξάλειψη του χρέους θα επιδεινώνει συνεχώς την κατάσταση, χωρίς να την επιλύει. Η κλασική πολιτική πρόταση-από όλα σχεδόν τα κόμματα- για μια μονόπλευρη εστίαση στην μια από τα ίδια «ανάπτυξη» και στις επενδύσεις με στόχο την αύξηση των κερδών προς επανεπένδυση, δεν μπορεί να είναι η απάντηση. Και αυτό είναι ολοφάνερο. Παραμένουν άλυτες-και σε παγκόσμιο επίπεδο-οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις για ισότιμη και δίκαιη κατανομή των βαρών και των πλεονασμάτων, καθώς και η οικολογική καταστροφή. Χρειαζόμαστε μια εναλλακτική λύση, η οποία θα αντιμετωπίζει μαζί τα οικολογικά και κοινωνικά προβλήματα και τις αιτίες τους. Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα:

-Στο προσωπικό και συλλογικό επίπεδο συνείδησης,

-Στην οργάνωση και αυτοοργάνωση, στο θεσμικό πολιτικό επίπεδο.

-Στην επάνοδο του πνεύματος του κοινοτισμού για να βρούμε συλλογικά τις απαιτούμενες σήμερα ριζοσπαστικές λύσεις.

-Στη δημιουργία, στήριξη και πολλαπλασιασμό των αυτοοργανωμένων εναλλακτικών εγχειρημάτων σε όλους τους ζωτικούς τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας, ώστε να αναπνεύσει ο πληθυσμός και να επανέλθει η ελπίδα για το μέλλον, κόντρα στη δυστοπία των μνημονιακών πολιτικών.

-Στην επιδίωξη βασικά με συνειδητό σχεδιασμό της Τοπικοποίησης-Αποανάπτυξης!