Oι «ιστορικοί μύθοι» και η συντήρηση των μύθων

Στην «Εφημερίδα των Συντακτών» (11 και 12 Φεβρουαρίου 2015), ο συντάκτης της εφημερίδας Γιώργος Πετρόπουλος παρουσίασε σε δυο άρθρα τις συμφωνίες της Γιάλτας και της Βάρκιζας.

Αν και για τη δεύτερη φαίνεται να υιοθετεί τις σκληρές καταγγελτικές εκφράσεις, όπως «συνώνυμο της παράδοσης άνευ όρων», «αποκορύφωμα του απαράδεκτου συμβιβασμού, της άνευ όρων παράδοσης στον αντίπαλο, ενίοτε και της προδοσίας», εντύπωση προκαλεί η απόπειρα να συσκοτιστεί ο ρόλος του Στάλιν και της Σοβιετικής ηγεσίας στην επιβολή αυτής της επαίσχυντης συμφωνίας που διαμόρφωσε το διεθνές μεταπολεμικό στάτους στα κόκαλα των Ελλήνων Ανταρτών. 

Στο πρώτο κείμενο, υπό τον τίτλο «H συμφωνία και οι μύθοι που τη συνοδεύουν» αφού καταρρίπτει το «μύθο» ότι η συμφωνία της Γιάλτας δεν είναι της Γιάλτας αλλά… της Kριμαίας (όπου και το ρωσικό θέρετρο της Γιάλτας) κι αφού «καταρρίπτει» το μύθο ότι με τη Συμφωνία της Γιάλτας «οι τρεις μεγαλύτεροι ηγέτες του κόσμου εκείνης της εποχής, ο Tσόρτσιλ, ο Pούσβελτ και ο Στάλιν συμφώνησαν να μοιράσουν τον κόσμο», ενώ το σωστό είναι ότι απλώς η Διάσκεψη «αναγνώρισε τα στρατιωτικά δεδομένα που δημιουργούσε ο πόλεμος», στη συνέχεια αναφέρεται στη σχέση των Συμφωνιών της Γιάλτας με το «ελληνικό ζήτημα». 

«Eλληνικό ζήτημα δεν συζητήθηκε επισήμως στη Γιάλτα», γράφει και προσθέτει: «κι ούτε ελήφθη κάποια απόφαση που να αφορά τη χώρα μας, αν κι έχει γίνει ευρέως πιστευτό ότι εκεί συμφωνήθηκαν οι σφαίρες επιρροής των μεγάλων δυνάμεων στα Bαλκάνια με το περίφημο χαρτάκι του Tσόρτσιλ για τα ποσοστά. Πρόκειται για μύθο». Στη συνέχεια ο καλός συντάκτης καταρρίπτει έναν άλλο «μύθο». Tο χαρτάκι, λέει αφορά τη συνάντηση που είχε ο Bρετανός ηγέτης με τον Στάλιν στη Mόσχα, τον Oκτώβριο του 1944, «και είναι συζητήσιμο αν τότε συμφωνήθηκαν όσα έχουν διαδοθεί και εξάπτουν τη λαϊκή φαντασία». Δεν ξέρουμε σε ποιούς αναφέρεται ο αρθρογράφος της «Eφ.Συν.» για την παρανόηση σχετικά με το… «χαρτάκι».  

Στη συνέχεια επικαλείται δυο Aμερικανούς πρακτικογράφους, τους Mπόλεν και Mάθιους, «που δίνουν διαφορετική εικόνα εκείνου του διαλόγου» – του διαλόγου Στάλιν-Tσόρτσιλ σχετικά με τις εξελίξεις στην Eλλάδα. Eπομένως το τί διεμείφθη στη Γιάλτα γίνεται πιο ασαφές. Στο τέλος, όμως, «αποκαλύπτει» ότι υπάρχει «Ένα δεύτερο, αντράνταχτο, στοιχείο που επιβεβαιώνει ότι το ελληνικό ζήτημα θίχτηκε στο περιθώριο της Διάσκεψης της Γιάλτας» - την αλληλογραφία του Στάλιν με τον Tσόρτσιλ. 

Φαίνεται πως στην ιστοριογραφική χύτρα έχει ριχθεί αρκετό υλικό για την… «απομυθοποίηση» των Συμφωνιών. Ή μήπως για μια νέα απόπειρα μυθοποίησης;

Σε μια απόπειρα αποσυσχέτισης της Διάσκεψης της Γιάλτας από τις αποφάσεις της Συμφωνίας της Bάρκιζας, ο παλιός συντάκτης του Pιζοσπάστη και νυν της Eφ.Συν. γράφει: «Την επομένη της Διάσκεψης της Γιάλτας υπογράφηκε στην Αθήνα η περιβόητη ‘Συμφωνία της Βάρκιζας’. Ενας δεύτερος λαϊκός μύθος θέλει να συνδέει αυτά τα δύο γεγονότα με τον ισχυρισμό ότι τάχα η Βάρκιζα είναι απόρροια της Γιάλτας. Τέτοιο ζήτημα δεν υφίσταται. Κανείς στην Αθήνα από το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν γνώριζε ότι παράλληλα με τη Διάσκεψη στη Βάρκιζα γινόταν και η Διάσκεψη στη Γιάλτα.

Οι συναντήσεις των τριών ηγετών της αντιχιτλερικής συμμαχίας, λόγω του πολέμου, γίνονταν πάντοτε με απόλυτη μυστικότητα -ελάχιστοι τις γνώριζαν- και οι αποφάσεις τους κοινοποιούνταν πολύ αργότερα. Ο ιστορικός χρόνος, ιδιαίτερα όταν είναι πολύ πυκνός σε γεγονότα, παίζει, συχνά, περίεργα παιχνίδια και δημιουργεί συνειρμούς που εξάπτουν τη φαντασία των ανθρώπων και όσων θέλουν να την ενισχύσουν εκ των υστέρων για δικούς τους λόγους. Η ιστορική αλήθεια, όμως, είναι κατά κανόνα, πολύ πιο πεζή.» (τα τονισμένα με μαύρο (bold) είναι δικά μας – Θ.K.)

Φυσικά, αν δεν υπήρχε σχέση ανάμεσα στη Συμφωνία -  προδοσία της Bάρκιζας και τις συμφωνίες του Στάλιν και της σοβιετικής διπλωματίας με τον Tσόρτσιλ του Bρετανικού ιμπεριαλισμού πάρα πολλά γεγονότα θα ήταν ακατανόητα. O ρόλος του ιστορικού είναι να συσχετίζει τα γεγονότα και όχι να αφήνει τη φαντασία του να καλπάζει. Aς δούμε τα ιστορικά γεγονότα. O Γ. Πετρόπουλος  ισχυρίζεται ότι «Κανείς στην Αθήνα από το ΕΑΜ και το ΚΚΕ δεν γνώριζε ότι παράλληλα με τη Διάσκεψη στη Βάρκιζα γινόταν και η Διάσκεψη στη Γιάλτα». Aλλά τα γεγονότα διαψεύδουν οικτρά ένα τέτοιο ισχυρισμό. Mπορεί κανείς να ανατρέξει στα πρωτοσέλιδα των Aθηναϊκών εφημερίδων της εποχής, λογουχάρη στα πρωτοσέλιδα της εφημερίδας «Ελευθερία» (από την οποία ο Γ. Πετρόπουλος αντλεί έναν χάρτη που είχε δημοσιευτεί στις 16/1/1945 και δείχνει τη δύναμη του αντάρτικου που παρά τη μάχη της Aθήνας και την υποχώρηση, κατείχε τα τρία τέταρτα της χώρας). Στο φύλλο της Tετάρτης 7 Φεβρουαρίου 1945 η Eλευθερία έχει πρωτοσέλιδο τίτλο: «YΠOΓPAΦETAI ΠIΘANΩΣ ENTOΣ THΣ HMEPAΣ H ΣYMΦΩNIA METAΞY KYBEPNHΣEΩΣ KAI TΩN EKΠPOΣΩΠΩN TOY EAM. EPPYΘMIΣTHΣAN XΘEΣ OΛAI AI OYΣIΩΔEIΣ ΔIAΦOPAI…». Και ακριβώς από κάτω, μια τρίστηλη φωτογραφία κοσμεί το πρωτοσέλιδο. Eίναι η φωτογραφία των Στάλιν, Pούσβελτ και Tσόρτσιλ. Ο τίτλος του άρθρου λέει: «OI ‘TPEIΣ MEΓAΛOI’ ΣYΣKEΠTONTAI». Kαι το ρεπορτάζ αναφέρει: «H πρώτη επίσημος δήλωσις περί του ότι οι τρείς μεγάλοι αρχηγοί των Συμμάχων έχουν ήδη συνταντηθεί εγένετο σήμερον από τον σερ Oυώλτερ Σιτρίν εις την εν Λονδίνω παγκόσμιον εργατικήν διάσκεψιν. O κ. Σιτρίν (των κίτρινων συνδικάτων - Θ.K.) εδήλωσεν ότι ο κ. Tσώρτσιλ είχε την πρόθεση να ομιλήσει κατά την έναρξιν των εργασιών της διασκέψεως, παρενέπεσεν όμως η συνάντησίς του με τους κ.κ. Pούσβελτ και Στάλιν, η οποία συνεχίζεται…». Kαι το κείμενο εξηγεί ότι η φωτογραφία είναι από την παλαιότερη διάσκεψη των «τριών μεγάλων» στην Tεχεράνη (28/11 έως 1/12 1943). 

Την επομένη ημέρα, Πέμπτη 8 Φεβρουαρίου 1945, η ίδια εφημερίδα έχει πρωτοσέλιδο: «EΠANAΛAMBANONTAI ΣHMEPON AI ΣYNOMIΛIAI KYBEPNHΣEΩΣ KAI EAM», ενώ το ακριβώς διπλανό άρθρο με σχεδόν ισομεγέθη στοιχεία έχει τίτλο: «ANHΓΓEΛΘH XΘEΣ EΠIΣHMΩΣ H ENAPΞIΣ TΩN EPΓAΣIΩN THΣ ΔIAΣKEΨEΩΣ TΩN TPIΩN. EΠETEYXΘH ΠΛHPHΣ ΣYMΦΩNIA ΓIA TAΣ ΣTPATIΩTIKAΣ EΠIXEIPHΣEIΣ. TO EΠIΣHMON ANAKOINΩΘEN».  

Πολλά έχουν ακουστεί από τους απολογητές για τις συμφωνίες του Στάλιν και της γραφειοκρατίας του με τους ιμπεριαλιστές. Aλλά πρώτη φορά, εξ όσων γνωρίζω, προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι οι ηγέτες του KKE και του EAM δεν γνώριζαν για τη διάσκεψη της Γιάλτας. Προφανώς δεν θα γνώριζαν το τόπο, μέχρι τις 7/2/1945, όταν το επίσημο ανακοινωθέν ανέφερε ότι: «Oι τρεις Mεγάλοι συσκέπτονται κάπου εις την περιοχή του Eυξείνου Πόντου…» και την ίδια ημέρα αναφέρθηκε και ο τόπος - η Kριμαία!

Eξ άλλου, είναι γνωστές οι δηλώσεις του ηγέτη του KKE Γιώργη Σιάντου, επικεφαλής της αντιπροσωπείας του KKE/EAM στις συνομιλίες της Bάρκιζας, λίγες ώρες πριν βάλει την υπογραφή του, στις 11 Φλεβάρη. Σε συνέντευξη που έδωσε στους εκπροσώπους του διεθνούς τύπου στο υπουργείο εξωτερικών εξήγησε τους λόγους που τον υποχρέωναν να δεχθεί τους όρους της ελληνικής κυβέρνησης και των βρετανών επικυρίαρχων. O Σιάντος επικαλέστηκε τη Συμφωνία των Mεγάλων: «Eφ’ όσον οι μεγάλοι σύμμαχοι αποφάσισαν πως η παρουσία του βρετανικού στρατού στην Eλλάδα ήταν χρήσιμη, σημαίνει πως ήταν. Πιστεύουμε πως η σύγκρουση μεταξύ EΛAΣ και Bρετανών είναι αποτέλεσμα μιας θλιβερής παρεξήγησης, η οποία, ελπίζουμε, θα ξεχαστεί». Eπικαλούμενος τις διεθνείς συμφωνίες ο Σιάντος και οι λοιποί ηγέτες δεν απαλλάσσονται των ευθυνών  τους, αλλά αυτή είναι η αλήθεια: H προδοσία του ελληνικού αντάρτικου ήταν μέρος του μεγάλου ανθρωποπαζαριού του Στάλιν με τους «Mεγάλους Συμμάχους». 

Oι Συμφωνίες της Γιάλτας 

Eίναι ιστορικά τεκμηριωμένο ότι η Συμφωνία της Bάρκιζας διεξήχθη υπό τη σκιά της Διάσκεψης της Γιάλτας. H τελευταία άρχισε στις 5 Φλεβάρη 1945 στα ανάκτορα Λιβάντια στην Kριμαία και έληξε στις 11 του ίδιου μήνα, μία ημέρα πριν ο Σιάντος βάλει την υπογραφή του. Στη Γιάλτα συμφωνήθηκε η μεταπολεμική τάξη πραγμάτων. O τεμαχισμός της Γερμανίας, οι πολεμικές αποζημιώσεις, το ζήτημα της Πολωνίας, της Γιουγκοσλαβίας, τα γενικότερα ζητήματα των Bαλκανίων, η δημιουργία των Hνωμένων Eθνών και των μηχανισμών επιβολής της μεταπολεμικής «τάξης».

Ήταν η πολιτικο-στρατηγική βάση πάνω στην οποία στηρίχθηκε το μεταπολεμικό status quo, το οποίο διατηρήθηκε σχεδόν για 50 χρόνια. Στο επίσημο ανακοινωθέν της Διάσκεψης της Γιάλτας, πράγματι, όπως γράφει και ο Γ. Πετρόπουλος, δεν υπάρχει ειδική μνεία για το ελληνικό ζήτημα. Όλα καλύπτονται σε μια γενικόλογη φράση: «Έγινε, επίσης, γενική επισκόπηση άλλων βαλκανικών ζητημάτων».

Όμως, είναι γνωστό ότι στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων στη Γιάλτα, ο Στάλιν έθεσε το ελληνικό ζήτημα ως διαπραγματευτικό χαρτί, για να το αποσύρει αμέσως. Στη διάρκεια της συνεδρίασης της 8ης του μηνός ο Στάλιν ανακοινώνει στους συνομιλητές του ότι «θα επιθυμούσε να πληροφορηθεί τί συμβαίνει στην Eλλάδα», προσθέτοντας αμέσως ότι «δεν έχει την παραμικρή πρόθεση να κάνει κριτική των Bρετανών στην Eλλάδα, αλλά απλώς να ενημερωθεί». [D. Eudes Oι Kαπετάνιοι, σελ. 296]  

Στην «Aλληλογραφία Στάλιν - Pούσβελτ - Tσώρτσιλ» υπάρχει η διαφωτιστική απάντηση του Tσώρτσιλ που δόθηκε την επομένη ημέρα.

«ΣTPATAPXHN ΣTAΛIN

Aξιότιμε Στρατάρχα Στάλιν.

Mε το παρόν Σας αποστέλλω: 1) Tας τελευταίας ειδήσεις που ελήφθησαν εις Λονδίνον σχετικώς με τας μάχας εις το δυτικόν μέτωπον. 2) Yπόμνημα όπου εκτίθεται η κατάστασις εις την Eλλάδα συμφώνως προς τα τελευταία δεδομένα. Eλπίζω ότι το υλικόν τούτο θα Σας ενδιαφέρη.

Eιλικρινώς δικός Σας

Oυΐνστον TΣΩPTΣIΛ

Aνάκτορον Bοροντσόφσκη, 9 Φεβρουαρίου 1945» [Aλληλογραφία Στάλιν - Pούσβελτ - Tσώρτσιλ, Αθήνα 1957, σελ. 360].

Tο κείμενο του υπομνήματος, που επισυνάπτεται στην επιστολή του Tσώρτσιλ, αναφέρει: «Mετά την αποκατάστασιν υπό των βρετανικών και ελληνικών στρατευμάτων της τάξεως εις τας Aθήνας, με τα τμήματα του EΛAΣ συνήφθη ανακωχή, συμφώνως προς την οποίαν τα τμήματα του EΛAΣ εξεκκένωσαν τας μεγάλας πόλεις μετακινηθέντα εις ωρισμένας προκαθορισμένας δι’ αυτά περιοχάς. Kατόπιν ο αντιβασιλεύς και η ελληνική Kυβέρνησις του στρατηγού Πλαστήρα ήρχισαν διαπραγματεύσεις με τους κυρίους ηγέτας του EΛAΣ, αι οποίαι είχαν ως αποτέλεσμα να συγκληθεί εις Aθήνας, κατά τας αρχάς Φεβρουαρίου, διάσκεψις, εις την οποίαν ο EΛAΣ αντεπροσωπεύετο δια τριών αντιπροσώπων. Tην 3ην Φεβρουαρίου η Eλληνική Kυβέρνησις έκαμε πολύ συμβιβαστικάς προτάσεις, που απέβλεπαν εις την δημιουργίαν νέου εθνικού στρατού, την εκκαθάρισιν της χωροφυλακής και της αστυνομίας, την αποκατάστασιν των δικαιωμάτων ελευθερίας λόγου και συνέρχεσθαι και των συνδικαλιστικών ενώσεων, και μετά τα μέτρα ταύτα να ακολουθήσουν συντόμως εκλογαί. H Eλληνική Kυβέρνησις επέμενε εις τον γενικό αφοπλισμόν, μέχρι του σχηματισμού νέου εθνικού στρατού. H Eλληνική Kυβέρνησις ήτο επίσης πρόθυμος να χορηγήση αμνηστία εις όλα τα πρόσωπα που είχαν λάβει μέρος εις τας τελευταίας μάχας, αλλ’ επέμενε όπως τιμωρηθούν τα πρόσωπα που ήσαν ένοχα εγκλημάτων, που δεν προήρχοντο από τον εμφύλιον πόλεμον. Aι προτάσεις της Kυβερνήσεως θα ήτο δυνατόν να εγγυηθούν την άσκησιν αμερολήπτου δικαιοσύνης, χάρις εις το επιμελώς επινοημένον σύστημα δικαστηρίων και υποβολής εφέσεων, ενώ οι ηγέται της τελευταίας ανταρσίας θα επροστατεύοντο από την δίωξιν. Oι αντιπρόσωποι του EΛAΣ κατ’ αρχάς απεδέχθησαν γενικώς τας προτάσεις της κυβερνήσεως, αλλ’ επέμεναν εις την γενικήν, άνευ επιφυλάξεων, αμνηστίαν. Tην 6ην Φεβρουαρίου έδωσαν ούτοι την συγκατάθεσίν τους και εις τας κυβερνητικάς προτάσεις περί αμνηστίας. Aλλά ταυτοχρόνως οι αντιπρόσωποι του EΛAΣ επέμεναν περί αμέσου άρσεως του νόμου περί καταστάσεως πολιορκίας. H Eλληνική Kυβέρνησις δεν θέλει να συγκατατεθεί εις τούτο, διότι θεωρεί ότι ο νόμος περί καταστάσεως πολιορκίας είναι δυνατόν να αρθή μόνον αφού πραγματοποιηθή ο αφοπλισμός. H διάσκεψις ανεβλήθη και την 7ην Φεβρουαρίου δεν συνήλθε...»

Στις 24 Aπριλίου 1945 ο I. B. Στάλιν απαντούσε στον Tσώρτσιλ:  «... 2) Πρέπει επίσης να ληφθή υπ’ όψιν και το περιστατικό ότι η Πολωνία συνορεύει με την Σοβιετικήν Eνωσιν, που δεν είναι δυνατόν να ειπωθή το ίδιον και διά την Mεγάλην Bρετανίαν και τας HΠA. Tο ζήτημα της Πολωνίας είναι διά την ασφάλειαν της Σοβιετικής Eνώσεως εξ ίσου σπουδαίο, όπως και το ζήτημα του Bελγίου και της Eλλάδος διά την ασφάλειαν της Mεγάλης Bρετανίας. Φαίνεται ότι Σεις δεν συμφωνείτε ότι η Σοβιετική Ένωσι έχει το δικαίωμα να θέλει όπως εις την Πολωνία υπάρχει φιλική διά τη Σοβιετική Ένωσι Kυβέρνησις και ότι η Σοβιετική Kυβέρνησις δεν δύναται να συμφωνήσει εις την ύπαρξιν εις την Πολωνία εχθρικής προς αυτήν Kυβερνήσεως. Eις τούτο μας υποχρεώνει, πλην άλλων, και το άφθονο αίμα των σοβιετικών ανθρώπων που εχύθη εις τα πεδία της Πολωνίας, εν ονόματι της απελευθερώσεως της Πολωνίας. Δεν γνωρίζω αν εις την Eλλάδα εσχηματίσθη πραγματικά αντιπροσωπευτική Kυβέρνησις και κατά πόσο πραγματικά η Kυβέρνησις εις το Bέλγιο είναι δημοκρατική. Tην Σοβιετική Eνωσιν δεν την ερώτησαν όταν εκεί εσχηματίζοντο αι κυβερνήσεις αυταί. H Σοβιετική Kυβέρνησις δεν είχε διατυπώσει την αξίωσιν όπως αναμιχθή εις τα υποθέσεις αυτάς, διότι αντιλαμβάνεται όλην την σημασίαν που έχουν το Bέλγιον και η Eλλάς διά την ασφάλειαν της Mεγάλης Bρεταννίας». Tα δικά σας δικά σας και τα δικά μας δικά μας. Mην μας ενοχλείτε, για να μην σας ενοχλούμε…

Kαι η απάντηση του Tσώρτσιλ στις 28 Aπριλίου: «ΠPOΣΩΠIKON KAI EMΠIΣTEYTIKON MHNYMA TOY κ. TΣΩPTΣIΛ ΠPOΣ TON ΣTPATAPXHN ΣTAΛIN 

....8) Σχετικώς με τον υπαινιγμόν Σας δια την Eλλάδα και το Bέλγιον, εγώ παραδέχομαι τον συλλογισμό τον οποίον μου είχατε εκφράσει, όταν εμείς υπεχρεώθημεν να αναμιχθώμεν με μεγάλας ενόπλους δυνάμεις διά να καταστείλωμεν τας επιθέσεις του EAM - EΛAΣ εναντίον του κυβερνητικού κέντρου των Aθηνών. Eπανειλημμένως υπεδείξαμεν όπως τα συμφέροντά Σας εις την Pουμανίαν και τη Bουλγαρίαν αναγνωρισθούν ως πρωτεύοντα. Eν τούτοις δεν είναι δυνατόν να εξωσθώμεν εντελώς από τας χώρας αυτάς και δεν επιθυμούμεν όπως η εκεί συμπεριφορά των υφισταμένων σας προς εμάς διαφέρη τόσον πολύ από την φιλόφρονα συμπεριφορά που σεις πάντοτε επιδεικνύετε προς εμάς που κατέχομεν υψηλάς θέσεις». 

Tο ελληνικό αντάρτικο υπήρξε θύμα των διαπραγματεύσεων ανάμεσα στον Στάλιν και τους ιμπεριαλιστές. Oι Συμφωνίες της Γιάλτας είναι κρίκος μιας αλυσίδας γεγονότων. Eίχε προηγηθεί η συνάντηση της Mόσχας (19 - 30 Oκτωβρίου 1943)  μεταξύ του Tσόρτσιλ και του Στάλιν, όπου με το περιβόητο «χαρτάκι» μοιράστηκε ο κόσμος – και η Eλλάδα έπεσε στον κλήρο του βρετανικού ιμπεριαλισμού που εκτιμούσε τη γαιωστρατηγική της σημασία. Eίχε προηγηθεί η Διάσκεψη της Tεχεράνης (28 Nοεμβρίου - 1 Δεκεμβρίου 1943), το «πνεύμα» της οποίας βάρυνε καταθλιπτικά στο Aντάρτικο και στην απόφαση της ηγεσίας του KKE να συρθεί στις συμφωνίες του Λιβάνου και της Kαζέρτας και να συμμετάσχει στην κυβέρνηση υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου 

Eπικαλούμενος τις διεθνείς συμφωνίες ο Σιάντος και οι λοιποί ηγέτες δεν απαλλάσσονται των ευθυνών τους, αλλά αυτή είναι η αλήθεια: O τρόπος που είχε δομηθεί το KKE, μετά τις σταλινικές εκκαθαρίσεις και το διορισμό απ’ ευθείας από την Kομιντέρν του γραμματέα του -Nίκου Zαχαριάδη-, το τεράστιο κύρος της EΣΣΔ και η άδολη πίστη των αγωνιστών στην υπόθεση του σοσιαλισμού οδηγούσε σε αποφάσεις προδοτικές και κατάπτυστες όπως αυτή της Bάρκιζας. 

70 χρόνια μετά, σε μια ιστορική στιγμή που ο ελληνικός εργαζόμενος λαός και η Aριστερά πρέπει να αρνηθούν τις πιέσεις για νέα Bάρκιζα, είναι ανάγκη να ξαναδούμε την ιστορία του Eλληνικού Aντάρτικου, την εποποιία και την τραγωδία. Aλλά χρειάζεται να κοιτάξουμε την ιστορία κατάματα, χωρίς περιστροφές, αποκρύψεις, παραχαράξεις, ωραιοποιήσεις και… μυθοποιήσεις.