Η απάντηση στις πλημμύρες του ποταμού Εβρου

Για έναν κάτοικο του νομού Εβρου, το αξιοσημείωτο δεν είναι οι πλημμύρες του ποταμού που πλήττουν για πολλοστή φορά την περιοχή, αλλά το γεγονός ότι ο ποταμός δεν είχε πλημμυρίσει από τον Φεβρουάριο του 2010 μέχρι τον περασμένο Δεκέμβριο, κάτι πρωτοφανές για τις παρέβριες εκτάσεις. Διότι ζώντας επί 35 συναπτά έτη στον Εβρο και εργαζόμενος τα 31 εξ αυτών σε ένα αντικείμενο που είχε άμεση σχέση με τη συμπεριφορά του ποταμού, εκείνο που θυμάμαι είναι ότι ο ποταμός πλημμύριζε μία, δύο και τρεις φορές τον χρόνο, σχεδόν κάθε χρόνο, με αποτέλεσμα να ερημώνεται ο τόπος και να εγκαταλείπεται σταδιακά από τους κατοίκους.

Ομως, από αρχαιοτάτων χρόνων οι ποταμοί αποτελούσαν πηγή ευημερίας για τους παρόχθιους πληθυσμούς. Γράφει ο Μαρξ στο «Κεφάλαιο» το 1867: «Στην ιστορία της βιομηχανίας παίζει τον πιο αποφασιστικό ρόλο η ανάγκη να ελέγχει ο άνθρωπος κοινωνικά μια φυσική δύναμη, να τη διαχειρίζεται, να την κάνει πρώτα χτήμα του ή να τη δαμάζει... Σαν παράδειγμα μπορούμε να πάρουμε τη ρύθμιση της ροής των υδάτων στην Αίγυπτο, τη Λομβαρδία, την Ολλανδία κ.λπ... Το μυστικό της βιομηχανικής άνθησης της Ισπανίας και της Σικελίας τον καιρό της κυριαρχίας των Αράβων βρίσκεται στην τεχνητή άρδευση». Ο Νίκος Ψυρούκης αναφέρει: «Οπως στην Αίγυπτο και στην Ινδία, έτσι και στη Μεσοποταμία, στην Περσία και αλλού χρησιμοποιήθηκαν οι πλημμύρες για τη γονιμότητα των εδαφών. Η υψηλή στάθμη των υδάτων των ποταμών αξιοποιήθηκε για την τροφοδότηση με νερό των αρδευτικών καναλιών». Για να καταλήξουμε στην εγκυκλοπαίδεια «Νέα Δομή», η οποία στο λήμμα «Εβρος ποταμός» σημειώνει το αυτονόητο: «Η τελική διευθέτηση της κοίτης με παράλληλη δημιουργία συστήματος αρδευτικών δικτύων προβλέπεται να αλλάξει εντελώς τη μορφή και την οικονομία της παρέβριας περιοχής».

Ετσι, ζητήματα αυτονόητα πριν από χιλιάδες χρόνια παραμένουν ακατανόητα στην αυγή του 21ου αιώνα στην Ελλάδα. Βέβαια, όλες αυτές τις δεκαετίες, οι κυβερνώντες, για να δικαιολογήσουν την εγκατάλειψη της περιοχής, επικαλούνται τον διακρατικό χαρακτήρα του προβλήματος, δηλαδή ότι η επίλυσή του προϋποθέτει τη συνεργασία Ελλάδας, Βουλγαρίας και Τουρκίας. Ομως αν λάβουμε υπόψη μας ότι, πρώτον, από τη Βουλγαρία πηγάζουν ο Εβρος και ο Αρδας και επομένως ο ρόλος της γείτονος περιορίζεται στη ρύθμιση της παροχής υδάτων που απελευθερώνονται, δεύτερον, ότι η Ανατολική Θράκη γνωρίζει τεράστια οικονομική ανάπτυξη, γεγονός που αποδεικνύει ότι δεν επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τις πλημμύρες του Εβρου, τότε είναι ολοφάνερο ότι εναπόκειται στην ελληνική πλευρά να δρομολογήσει και να επιμείνει στο θέμα της διευθέτησης της κοίτης του ποταμού ώστε να ακολουθήσει η παραγωγική αξιοποίηση των υδάτων του.

Ζώντας επί δεκαετίες την εγκατάλειψη της περιοχής, πιστεύει κανείς ότι υπήρξε ποτέ κυβερνητικό ενδιαφέρον; Ετσι φτάσαμε στην αντίφαση, όσο, δηλαδή, περισσότερο αναβαθμίζεται μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ (1991) η γεωοικονομική αξία της περιοχής τόσο να επιδεινώνεται η οικονομική της κατάσταση. Με αποτέλεσμα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat για το 2008, η Ανατολική Μακεδονία-Θράκη να είναι η τελευταία περιφέρεια στο κατά κεφαλήν ΑΕΠ σε μονάδες αγοραστικής δύναμης 66% του κοινοτικού μέσου όρου έναντι 73% της Δυτικής Ελλάδας και της Ηπείρου, ποσοστά που έχουν καταστεί πολύ δυσμενέστερα κατά την περίοδο της κρίσης.

Αν θεωρήσουμε λοιπόν, προς διευκόλυνση των συλλογισμών μας, ότι είναι αδύνατη η επίλυση του προβλήματος των πλημμυρών του Εβρου, ποιες δυνατότητες απομένουν για την ταχύρρυθμη ανάπτυξη της περιοχής; Κατ’ αρχάς δεν θα πρέπει να προσδοκάμε στην ανάπτυξη του πρωτογενούς τομέα. Οχι μόνον διότι οι πλημμύρες δρουν αποτρεπτικά αλλά κυρίως διότι, όπως συμπεραίνουμε αξιολογώντας τη συμπεριφορά των κατοίκων που μετανάστευσαν στο εξωτερικό και στο εσωτερικό και αστικοποιήθηκαν εκεί, δεν επιστρέφουν στις ρίζες τους. Πρόσθετα, η επαγγελματική αποκατάσταση της πλειονότητας των νέων της υπαίθρου ως ΕΠΟΠ και η ξέφρενη οικοδομική δραστηριότητα της περασμένης δεκαετίας που αύξησε το κύμα αστυφιλίας ολοκλήρωσαν την ερήμωση της υπαίθρου. Τι απομένει λοιπόν;

Απομένει η άμεση αξιοποίηση του λιμένα της Αλεξανδρούπολης ως κέντρου του διαμετακομιστικού εμπορίου μεταξύ των χωρών της Ανατολικής Μεσογείου αφενός και των χωρών της Ανατολικής και Βόρειας Ευρώπης και της Μαύρης Θάλασσας αφετέρου ως εναλλακτικής πρότασης προς τα Στενά του Βοσπόρου, ενώ η θέση του ενδείκνυται και για τις εμπορευματικές ροές από την Ασία προς την Ευρώπη και αντίστροφα. Πώς θα επιδράσει η αξιοποίηση του λιμένα στην ευρύτερη περιοχή της Θράκης; Πρώτον, ανάπτυξη αλυσίδας δραστηριοτήτων, σύμφωνα με την έκθεση της Εθνικής Τράπεζας για τα λιμάνια, με αποτέλεσμα τη νεκρανάσταση των βιομηχανικών περιοχών Αβαντα, Κομοτηνής και Ξάνθης, δεύτερον, αξιοποίηση των σιδηροδρομικών και των οδικών υποδομών για τις οποίες δαπανήθηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια, τρίτον, τόνωση της ζήτησης και ανάκαμψη της αγοράς και, τέταρτον, αναβάθμιση της αξίας της ακίνητης περιουσίας που θα επιφέρουν όλα αυτά, με όλα τα θετικά επακόλουθα για την αγορά εργασίας και τις δραστηριότητες που σχετίζονται με την οικοδομή.

Η αξιοποίηση του λιμένα της Αλεξανδρούπολης αποτελεί τη μοναδική άμεση απάντηση, στις σημερινές συνθήκες, στις πλημμύρες του ποταμού Εβρου, στην αστυφιλία που ερημοποίησε την ύπαιθρο, ιδιαίτερα στον νομό Εβρου, και στην αποβιομηχάνιση της Θράκης. Ολα αυτά υποδεικνύουν και τους τομείς στους οποίους θα πρέπει να επενδυθούν τα κονδύλια του ΕΣΠΑ: όχι βέβαια στα σιδηροδρομικά έργα βιτρίνας που εξήγγειλε πρόσφατα ο τ. υπουργός Υποδομών και Μεταφορών για τη Θράκη, αλλά σε παραγωγικούς τομείς, όπως το λιμάνι κυρίως, αλλά και ο έλεγχος και η αξιοποίηση των πλημμυρών, που θα οδηγήσουν στην παραγωγική αναβάθμιση της ευρύτερης περιοχής.

*πολιτικός μηχανικός ΑΠΘ, τ. αρχιμηχανικός ΟΣΕ