«Ο κορονοϊός θέτει σε αμφισβήτηση το μέλλον της Ενωμένης Ευρώπης»

Ακόμη κι αν ο Ενρίκο Λέτα δεν βρίσκεται σήμερα στην κεντρική πολιτική σκηνή, εξακολουθεί να παρακολουθεί με κριτική ματιά τι συμβαίνει στη χώρα του και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Στη συνέντευξή του στην «Εφ.Συν.» περιγράφει την Ιταλία ως «δύο χώρες» εξαιτίας του Cοvid-19. Σε μια ελεύθερη «μετάφραση», η περιγραφή του απηχεί και την Ευρώπη, για την οποία άλλωστε κάνει τη διάκριση μεταξύ Βορρά και Νότου.

Ο Λέτα λέει πως δεν είναι ο Βορράς το μυρμήγκι και ο Νότος το τζιτζίκι, ο δουλευταράς και ο τεμπέλης. Η ύφεση, που πλέον φτάνει τουλάχιστον το 25%, οφείλεται στις επιπτώσεις της πανδημίας, επισημαίνει.

Επιβεβαιώνει ότι ο ευρωσκεπτικισμός αυξάνεται στην Ιταλία και περιμένει τις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της ερχόμενης Τετάρτης. Αλλά τονίζει προκαταβολικά: Για να προχωρήσουμε όλοι μαζί και να ξεπεράσουμε την κρίση, θα πρέπει οι μεγαλύτερες χώρες να μην επιβάλλουν τις πολιτικές τους στις μικρότερες.

• Ποια είναι η κατάσταση στην Ιταλία σήμερα, καθώς σταδιακά βγαίνετε από την απαγόρευση κυκλοφορίας (lockdown);

Τις τελευταίες μέρες εξαιτίας της σταδιακής εξόδου έχουμε πολιτική αναταραχή στην Ιταλία. Οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης για το επιλεκτικό άνοιγμα της αγοράς τον Μάιο και τον Ιούνιο αναμένονταν. Αλλά όπως είχα πει από την αρχή της κρίσης, το κλείσιμο είναι ευκολότερο από το άνοιγμα. Υπάρχει ψυχολογική κούραση, επικαλύψεις μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των περιφερειών, αναταραχή μεταξύ της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης, για την οποία ανησυχώ.

Νομίζω ότι το άνοιγμα θα είναι περίπλοκο και ελπίζω ότι θα επιδείξουμε αλληλεγγύη, αίσθημα ευθύνης, αλλά και ότι θα είμαστε συνετοί. Είμαστε σε πολύ κρίσιμη περίοδο. Υπάρχει μεγάλος φόβος στην Ιταλία καθώς ο αριθμός των νεκρών είναι ήδη πολύ υψηλός, για την οικονομική ύφεση και για το πώς η χώρα θα ανακάμψει οικονομικά και κοινωνικά.

Ελπίζω ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα έχει την αρμόζουσα αντίδραση κατά τη συνεδρίασή του την ερχόμενη Τετάρτη.

• Πώς θα χαρακτηρίζατε την αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ενωσης ώς τώρα;

Θα μπορούσε να είναι καλύτερη. Υπάρχουν όμως δύο ειδών αντιδράσεις ώς τώρα, των ευρωπαϊκών θεσμών και του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Στο επίπεδο των θεσμών (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κ.λπ.) η αντίδραση ήταν θετική. Η ΕΚΤ έκανε πολύ καλή δουλειά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπήρξε αποτελεσματική.

Αλλά το ερώτημα είναι η συνεργασία μεταξύ των κυβερνήσεων. Θα πρέπει να αναβάλουμε την κρίση μας ώς την ερχόμενη Τετάρτη. Αλλά θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι, ώς τώρα, στο επίπεδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, η συνεργασία δεν ήταν ικανοποιητική.

Αποδεικνύεται ότι η διακυβερνητική συνεργασία στην Ευρώπη δεν αποδίδει όταν χρειαζόμαστε ηγεσία και λήψη επειγουσών αποφάσεων. Ελπίζω πάντως ότι οι αποφάσεις της ερχόμενης Τετάρτης θα είναι θετικές.

• Στην περίπτωση που οι αποφάσεις δεν είναι θετικές, φοβάστε ότι θα αυξηθεί το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού, όπως διαφαίνεται;

Είναι αλήθεια ότι υπάρχει ρεύμα ευρωσκεπτικισμού και ιδιαίτερα στη χώρα μου. Και οφείλεται κυρίως στην αντιμετώπιση της Ε.Ε. στις δύο κρίσεις που προηγήθηκαν, την οικονομική μεταξύ 2008-2012 και την κρίση του προσφυγικού από το 2015. Ενα μέρος της κρίσης οφειλόταν στην έλλειψη αλληλεγγύης και στις δύο περιπτώσεις. Οι κυβερνήσεις δεν μπορούσαν να πάρουν γρήγορες αποφάσεις. Χάσαμε πολύ χρόνο τότε και πρέπει να πάρουμε το μάθημά μας από το γεγονός αυτό. Φοβάμαι ότι τώρα πρέπει να αντιδράσουμε με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα.

• Τι προτείνετε λοιπόν;

Στις προηγούμενες κρίσεις αντιμετωπίσαμε τις καταστάσεις μεμονωμένα και αυτό θεωρώ πως ήταν μεγάλο λάθος. Θα πρέπει τώρα να δράσουμε σε τρία επίπεδα ταυτόχρονα, θα πρέπει να βάλουμε τις απαντήσεις μας στο ίδιο καλάθι.

Το πρώτο επίπεδο είναι η οικονομική κρίση, το δεύτερο είναι η κρίση στην πραγματική οικονομία και το τρίτο είναι η κοινωνική και υγειονομική κρίση.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα πρέπει να επικεντρωθεί στην οικονομική κρίση, το φόντο της ανάκαμψης είναι πολύ σημαντικό εργαλείο, και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα πρέπει να απαντήσει πολύ αποτελεσματικά - δραστικά. Αυτές της οι απαντήσεις θα πρέπει να απευθύνονται απευθείας στους πολίτες, αυτοί πρέπει να δρέψουν τους καρπούς της ρευστότητας.

Σε ό,τι αφορά την κοινωνική και υγειονομική κρίση, θα πρέπει να έχουμε κοινή παγκόσμια απάντηση. Πρέπει να υπογραμμίσω πως για πρώτη φορά η Ευρώπη κατάφερε να έχει κοινωνικό πρόσωπο από κοινού εφαρμόζοντας δύο προγράμματα. Ενα για την ανεργία (SURE) και ένα για το υγειονομικό σύστημα.

Αν όλα αυτά «δουλέψουν» μαζί, τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα ξεπεράσουμε την κρίση.

• Θεωρείτε ότι η κρίση του κορονοϊού θα μπορούσε να οδηγήσει στη διάλυση της Ε.Ε.;

Η Ε.Ε. βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή σε μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις της ιστορίας της. Σίγουρα υπάρχει διάσπαση μεταξύ Βορρά και Νότου. Και δεν είναι ο Βορράς το μυρμήγκι και ο Νότος το τζιτζίκι που προκαλούν την ύφεση. Η ύφεση οφείλεται στον κορονοϊό.

Η κρίση είναι τόσο βίαιη ώστε η ιδέα να προχωρήσει η κάθε ευρωπαϊκή χώρα μόνη της θα πρέπει να μην περνάει καν από το μυαλό μας. Χρειαζόμαστε ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.

Αυτή τη στιγμή το θέμα για την Ε.Ε. δεν είναι να διασπαστεί αλλά να βρει τρόπους να συνεχίσει ενωμένη. Αλλά για να επιτευχθεί αυτό οι μεγάλες χώρες θα πρέπει να μην επιβάλλουν τις πολιτικές τους στις μικρότερες.

• Και το δημόσιο χρέος;

Το χρέος θα αυξηθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη, τουλάχιστον κατά 25%, όχι λόγω κακοδιαχείρισης των κυβερνήσεων ή λανθασμένων οικονομικών επιλογών αλλά λόγω του Covid-19. Κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί ποτέ ώς τώρα στην Ε.Ε. Ως τώρα σκεπτόμασταν πώς θα σταματήσουμε την αύξηση των χρεών. Την επόμενη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο θα πρέπει να συζητήσει και για την περικοπή των χρεών των ευρωπαϊκών κρατών. Δεν μιλώ βεβαίως για διαγραφή, μιλώ όμως τουλάχιστον για σταθεροποίηση.

Θα πρέπει να δημιουργήσουμε νέα εργαλεία, διαφορετικά, θα υποστούμε τις συνέπειες. Δεν είναι τυχαίο που ο οργανισμός αξιολόγησης Fitch υποβάθμισε την Ιταλία και αν δεν ήταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που αγόρασε εκατομμύρια χρεόγραφά μας θα είχαμε ήδη βυθιστεί. Ο φόβος μου είναι πως τρέχουμε προς μια κατάσταση όπου η μια χώρα θα επιτίθεται οικονομικά στην άλλη.

• Θα ήταν ένα από τα εργαλεία η στροφή μέρους της βιομηχανικής παραγωγής της Ευρώπης σε προϊόντα απαραίτητα τώρα, όπως π.χ. οι μάσκες; Και μήπως αυτό θα έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα;

Είναι αλήθεια ότι θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο πώς θα μπορέσουμε να επανεκκινήσουμε την ευρωπαϊκή βιομηχανία. Ταυτόχρονα όμως θα πρέπει να προσέξουμε τον ανταγωνισμό μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό είναι ένα από τα ζητήματα στην Ευρωπαϊκή Κοινή Αγορά. Θα πρέπει όμως να σκεφτούμε και για μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της υγείας. Θα ξοδεύουμε λιγότερα αν υπάρξει συνεργασία και σε αυτό το πεδίο. Πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η ύφεση θα είναι τεράστια.

• Αν, όπως λέγεται, υπάρξει και δεύτερο κύμα του κορονοϊού, η Ιταλία θα μπορούσε να το αντιμετωπίσει;

Μέρος του προβλήματος είναι ότι πολλοί στην Ιταλία ρωτούν γιατί θα πρέπει να απαγορευτεί σε όλους μας η κυκλοφορία όταν η κυρίως πληττόμενη είναι η Λομβαρδία. Στην πραγματικότητα βλέπουμε δύο Ιταλίες: τη Λομβαρδία και την υπόλοιπη χώρα. Η υπόλοιπη χώρα έχει χαμηλό ποσοστό νοσούντων από τον ιό. Η Λομβαρδία είναι το επίκεντρο όλου του κόσμου. Αλλά οι «δύο Ιταλίες» πρέπει να συνεχίσουν να ζουν μαζί, πρέπει να δούμε το θέμα στην ολότητά του.

Είναι πολύ σημαντικό η χώρα να ανοίξει και πάλι, αλλά ταυτόχρονα είναι πολύ σημαντικό να αποφύγουμε ένα δεύτερο κύμα του ιού.