Ο μεγιστάνας που δεν λογοδοτεί ούτε σε πρωθυπουργούς

«Θυμάμαι την πρώτη φορά που η υπουργός Πολιτισμού μού ανέφερε την ύπαρξη της Συλλογής Στερν, την οποία αγνοούσα (...), και τότε της είπα ότι θα εξαντλήσουμε όλη μας τη νομική ευρηματικότητα για να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε πως με τον σωστό τρόπο η συλλογή αυτή θα επιστρέψει. Και όταν είχα την ευκαιρία προσωπικά να επισκεφθώ την οικία του συλλέκτη και να δω περί τίνος επρόκειτο, τότε αντελήφθην γιατί αυτή η προσπάθεια έπρεπε να τελεσφορήσει». Αυτά είπε μεταξύ άλλων ο πρωθυπουργός στα εγκαίνια της έκθεσης των 15 ειδωλίων στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Δύο πράγματα αντιληφθήκαμε. Οτι υπάρχει «νομική ευρηματικότητα» που, πέραν των διεθνών συμβάσεων και του αρχαιολογικού νόμου, διευκολύνει τη νομιμοποιηση μιας εξαιρετικά αμφιλεγόμενης κατοχής... Και ότι ο ίδιος επισκέφτηκε τον Αμερικανοεβραίο μεγιστάνα Λέοναρντ Στερν στο ονομαστό μέγαρό του στην Πέμπτη Λεωφόρο, για να συζητήσουν πιθανώς βάσει της «νομικής ευρηματικότητας».

Για τον δαιμόνιο επιχειρηματία Στερν γνωρίζουμε αρκετά, όπως π.χ. ότι η περιουσία του ξεπερνά τα 6,2 δισ. δολάρια. Πολύ λιγότερα γνωρίζουμε για τη συλλογή του που πάντως άρχισε να δημιουργείται προ 50ετίας, λέγεται ότι καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα της ιστορίας της τέχνης και περιλαμβάνει από Βαν Γκογκ και Μοντιλιάνι μέχρι κυκλαδικά ειδώλια - αφού μάλιστα ο κυκλαδικός πολιτισμός ήταν μια δημιουργική εμμονή του από τότε που ήταν παιδί. Τον τρόπο απόκτησης των αντικειμένων που έχει στη συλλογή του δεν τον γνωρίζουμε. Γνωρίζουμε όμως, όπως αποκάλυψε ο ΣΕΑ, ότι «ο Λέοναρντ Στερν είχε αγοράσει από τον καταδικασμένο διεθνώς για αρχαιοκαπηλία R. Symes αποδεδειγμένα προϊόντα λαθρανασκαφών που περιλαμβάνονταν στο αρχείο τού, επίσης καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία, Giacomo Medicci, όπως αναφέρεται αναλυτικά στο Statement Fact της Εισαγγελίας της Ν.Υ. (6/12/2021)».

Ετσι όμως φαίνεται πως συμβαίνει με τους μεγιστάνες. Ουδείς, ούτε καν ο πρωθυπουργός μιας χώρας, τους ζητά αποδείξεις και ονόματα.

Ο Λέοναρντ Στερν είναι γιος τού εβραϊκής καταγωγής Μαξ Στερν που μετανάστευσε στις ΗΠΑ από τη Γερμανία το 1926, φέρνοντας μαζί του μόνον 5.000 καναρίνια. Ηταν ο τρόπος αποπληρωμής ενός δανείου σε φίλο του, ο οποίος αδυνατώντας μετά να ανταποκριθεί, του παρέδωσε τη μοναδική του περιουσία. Τα καναρίνια αποδείχτηκαν χρυσοφόρα, αφού πωλήθηκαν όλα κάνοντας για πρώτη φορά μόδα στις ΗΠΑ τα κατοικίδια. Αυτή υπήρξε η «μαγιά» μιας τεράστιας περιουσίας, αλλά και η πρώτη απόδειξη του επιχειρηματικού δαιμονίου στο dna των Στερν.

Μέχρι το 1932 ο πατέρας Στερν είχε γίνει ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ζώων στην Αμερική και ιδρυτής της εταιρείας ζωοτροφών Hartz Mountain. Ο δευτερότοκος γιος του, Λέοναρντ, σπούδασε οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Ετσι κι αλλιώς είχε κληρονομήσει το επιχειρηματικό dna. Ο,τι ήταν για τον Μαξ τα καναρίνια, έγινε για τον Λέοναρντ μια απαξιωμένη έκταση 750 στρεμμάτων στο Νιου Τζέρσεϊ, κοντά στο Μανχάταν, που χρησιμοποιούνταν ως χωματερή χημικών. Την αγόρασε έναντι 13.000 δολαρίων το στρέμμα. Οταν την καθάρισε, την ανοικοδόμησε και άρχισε να πουλά γραφεία, στο Μανχάταν η τιμή αγοράς του στρέμματος ξεπερνούσε τα 500.000 δολάρια. Και δεν ήταν μόνον αυτό.

Μέχρι τη δεκαετία του ΄80 ο Στερν είχε κάνει τη Hartz Mountain κορυφαίο εμπορικό σήμα σε ό,τι μπορεί να αφορά τα κατοικίδια. Παράλληλα, ανοίχτηκε στον Τύπο και με θυγατρική τη Stern Publishing απέκτησε τον ιστορικό τίτλο «The Village Voice» και μετά πολλές ανάλογες εφημερίδες. Επεκτάθηκε και στον καθαρισμό χαλιών, εξαγοράζοντας την εταιρεία Carpet Magic Co. Παράλληλα απέκτησε δεκάδες κτίρια, βιομηχανικούς χώρους, καταστήματα και πολυτελή ξενοδοχεία στη Ν.Υ. Στα 47 του, έχοντας εξαγοράσει το μερίδιο των αδελφών του κι αποκτήσει την απόλυτη κυριότητα της εταιρείας ανακηρύχθηκε από το Forbes ένας από τους 400 πλουσιότερους Αμερικανούς, με περιουσία άνω των 550 εκατ. δολαρίων. Μέχρι τα 6,2 δσ. είχε πολλές business μπροστά του. Και μια μεγάλη αντιπαράθεση με τον Ντόναλντ Τραμπ ως βασικό του ανταγωνιστή. Αλλά ο Στερν είναι πολύ σκληρός για να καμφθεί.

Το 1997, παρέδωσε τον έλεγχο της οικογενειακής επιχείρησης στα τρία παιδιά που είχε αποκτήσει από τον πρώτο γάμο του με την ψυχολόγο Τζούντιθ Φοκ - έχοντας εν τω μεταξύ παντρευτεί το πρώην μοντέλο και κοσμική Αλισον Μάχερ. Ο Εμάνουελ (που μετέχει και στο περιβόητο Ιδρυμα του Ντελαγουέρ) εργάστηκε στον τομέα των ακινήτων Η κόρη του ασχολήθηκε με τα εκδοτικά. Αλλά ήταν ο άλλος του γιος, ο Εντι, που τον διαδέχθηκε κυρίως, πιο πρόσφατα ως πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας. Μεσολάβησαν μερικά «σκανδαλάκια»:

Το 2003, οικονομικές συναλλαγές του Εντι στον κλάδο των αμοιβαίων κεφαλαίων ερευνήθηκαν σε βάθος και η οικογένεια κατέβαλε 40 εκατ. δολάρια για να διευθετήσει κατηγορίες για παράνομες συναλλαγές με το γραφείο του γενικού εισαγγελέα της Ν.Υ. Λίγο περισσότερα, 42,5 εκατομμύρια δολάρια, είχαν δώσει και στην εταιρεία A.H. Robins Company για να αποσύρει αγωγή για ψευδορκία και παραβιάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας. Νωρίτερα είχαν και πάλι μπει στο στόχαστρο όταν αποδείχθηκε ότι η εταιρεία τους προσλάμβανε σεξεργάτριες για να διασκεδάζουν τους πελάτες της, κατέστρεφε έγγραφα και μαγνητοφωνούσε κρυφά στελέχη της. Και βέβαια δεν σταμάτησαν ποτέ οι διαμαρτυρίες για την «αναπτυξιακή» πολιτική τους στο βόρειο Τζέρσεϊ, στο όνομα της οποίας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή όσοι είχαν χαμηλό εισόδημα, όπως ολόκληρη η κοινότητα των ισπανόφωνων του Χομπόκεν.

Ο Λέοναρντ Στερν καθησύχασε τις διαμαρτυρίες μ’ ένα λαμπερό φιλανθρωπικό έργο που περιλάμβανε κατασκευή χώρων υποδοχής για τους αστέγους και πολλά ακόμα. Συνέχισε φυσικά και να πλουτίζει ως γνήσιος κληρονόμος του «αμερικανικού ονείρου» που, αν το αποφασίσει, μπορεί να αποκτήσει ακόμα και 161 κυκλαδικές αρχαιότητες.

Γιατί τον επιλέξαμε

Με αφορμή τη Συλλογή Στερν είχαμε την αρνητική πρωτιά μιας συμφωνίας που, κόντρα σε αρχαιολογικό νόμο και διεθνείς συμβάσεις, νομιμοποίησε πλαγίως την αρχαιοκαπηλία και άνοιξε τον ασκό του Αιόλου.