Αδιέξοδα στον δρόμο του διαλόγου

Την έκταση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης θα μετρήσουν σήμερα στην έκτακτη τηλεδιάσκεψη του Συμβουλίου Εξωτερικών της Ε.Ε., η Ελλάδα και η Κύπρος, στην κρίση που προκαλεί η Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, με την πορεία του ερευνητικού σκάφους «Ορούτς Ρέις» συνοδεία πολεμικών πλοίων εντός της μη οριοθετημένης ελληνικής υφαλοκρηπίδας και κατά διαστήματα της οριοθετημένης κυπριακής υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ. Οι διπλωματικές διεργασίες στο παρασκήνιο, ανάμεσα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες συνεχίζονται με πυρετώδεις ρυθμούς προκειμένου να βρεθεί μία φόρμουλα αποκλιμάκωσης της έντασης και να δρομολογηθεί διαδικασία απευθείας διαλόγου ανάμεσα στην Αθήνα και την Αγκυρα, όπως επεδίωκε το Βερολίνο, πλην όμως μέχρι και χθες το βράδυ δεν είχε εκδηλωθεί νέα πρωτοβουλία της Α. Μέρκελ και είναι αβέβαιο εάν μπορεί να εκδηλωθεί.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας Τ. Ερντογάν συνεχίζει να στέλνει αντιφατικά μηνύματα, αυξάνοντας συνεχώς την ένταση στο πεδίο και από την άλλη βγάζει στο διπλωματικό παζάρι ιδέες διαλόγου, οι οποίες όμως απέχουν πολύ από την ουσία του προβλήματος που ο ίδιος προκάλεσε. Η πιο πρόσφατη από αυτές θέλει τη διοργάνωση μίας μεσογειακής διάσκεψης με πρωτοβουλία της Γερμανίας, για τη δίκαιη κατανομή των ενεργειακών πόρων της Μεσογείου, χωρίς όμως να διευκρινίζεται από την Αγκυρα ποιες χώρες θα κληθούν να πάρουν μέρος και ποιος θα είναι ο ρόλος του Βερολίνου.

Οι τουρκικές θέσεις βρίσκουν απήχηση μόνον στη Λιβύη και κατά περίσταση στη Μάλτα, ενώ οι υπόλοιπες 12 χώρες με τον ένα ή άλλο τρόπο αποδοκιμάζουν την επεκτατική πολιτική της Τουρκίας. Επιπλέον η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ως συνομιλητή την Κύπρο, με την οποία όμως η Αίγυπτος, το Ισραήλ και η Ελλάδα έχουν συμφωνίες συνεργασίας και κατά συνέπεια δεν θα μπορούσαν να δεχτούν τον αποκλεισμό της Λευκωσίας. Ακόμη και ως πρόταση εύσχημης αναδίπλωσης για τον Τ. Ερντογάν μία τέτοια διάσκεψη είναι ανέφικτη και ως προς την προαναγγελία της.

Οσο εντείνονται οι διπλωματικές πιέσεις προς την Αγκυρα, τόσο περισσότερο φαίνεται η αδυναμία αποκλιμάκωσης της κατάστασης από την πλευρά του Τ. Ερντογάν. Ο πρόεδρος της Τουρκίας με την πολεμική ρητορική του ουσιαστικά αξιώνει την ακύρωση της ελληνο-αιγυπτιακής συμφωνίας, χαρακτηρίζοντάς την τόσο ο ίδιος όσο και ο επικεφαλής της τουρκικής διπλωματίας Μ. Τσαβούσογλου «ανυπόστατη». Αυτή η αξίωση όμως δεν μπορεί να γίνει δεκτή από την Αθήνα, ούτε μπορεί να τεθεί σε διαμεσολαβητική πρωτοβουλία του Βερολίνου ή της Ε.Ε. με οποιαδήποτε ανταλλάγματα.

Νέα πρωτοβουλία MED

Οσο για τη μεσογειακή διάσκεψη, σύμφωνα με διπλωματικές πηγές αποτελεί άλλη μία παρελκυστική κίνηση της Αγκυρας απέναντι στη δηλωμένη πρόθεση της Γαλλίας να διοργανώσει στις αρχές Σεπτεμβρίου διάσκεψη των μεσογειακών χωρών της Ε.Ε., αναβιώνοντας την παλαιά πρωτοβουλία Σαρκοζί MED 7 από το 2008, με την προσθήκη τώρα και της Κροατίας.

Η ξεκάθαρη θέση του προέδρου της Γαλλίας Εμ. Μακρόν στο πλευρό της Ελλάδας και της Κύπρου, παράλληλα με την αντιπαράθεση που έχει ανοίξει στη Λιβύη ανάμεσα στο Παρίσι και την Αγκυρα, την προηγούμενη στη Συρία και τώρα τη νέα εστία κρίσης στον Λίβανο, έχουν φέρει σε δύσκολη θέση την τουρκική κυβέρνηση, καθώς μεταβάλλεται δυσμενώς γι’ αυτήν η πολιτική ίσων αποστάσεων που ακολουθούσε η Ε.Ε. στα ελληνοτουρκικά. Η ανακοίνωση του Εμ. Μακρόν το βράδυ της περασμένης Τετάρτης μετά τη συνομιλία που είχε με τον Κ. Μητσοτάκη, ότι «η Γαλλία θα ενισχύσει προσωρινά τη στρατιωτική παρουσία της στη Μεσόγειο για να δείξει ότι το Διεθνές Δίκαιο πρέπει να γίνεται σεβαστό» και αυτό θα γίνει «σε συνεργασία με άλλους εταίρους της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας» ήταν ένα σαφές μήνυμα προς την Αγκυρα, αλλά και στο εσωτερικό της Ε.Ε. Και η κίνηση του Εμ. Μακρόν και η συνακόλουθη κοινή άσκηση Ελλάδας-Γαλλίας στην περιοχή της τουρκικής Navtex αιφνιδίασε το Βερολίνο, που εμφανίζεται πλέον να ακολουθεί τις εξελίξεις, ενώ μέχρι πρότινος φιλοδοξούσε να παίξει ρόλο βασικού μεσολαβητή.

Με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα μετά την παρέμβαση Μακρόν και την ενεργότερη ανάμιξη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, ακόμη και αν ο Τ. Ερντογάν δεχτεί να ξεκινήσει διάλογος και να παραπεμφθούν οι ελληνοτουρκικές διαφορές σε διεθνή διαιτησία υπό την αιγίδα της Γερμανίας, η δήλωση του Κ. Μητσοτάκη για προσφυγή σε διεθνές δικαιοδοτικό όργανο για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών και μόνον, ώστε οι αποφάσεις να έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα καθολικά, περιορίζει έτι περαιτέρω το πολιτικό παζάρι που θα μπορούσε να κάνει ο Τ. Ερντογάν με την Α. Μέρκελ.

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, μιλώντας χθες σε διάσκεψη του κόμματός του ΑΚΡ, δήλωσε ότι «ο δρόμος προς μια λύση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι μέσω του διαλόγου και της διαπραγμάτευσης» και τόνισε ότι «εμείς δεν επιδιώκουμε οποιεσδήποτε αχρείαστες περιπέτειες ούτε εντάσεις». Επανέλαβε μάλιστα ότι εντός της ημέρας επρόκειτο να έχει επικοινωνία με την Α. Μέρκελ και τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σ. Μισέλ. Λίγες ώρες πριν από την έκτακτη τηλεδιάσκεψη του Συμβουλίου Εξωτερικών της Ε.Ε., στην οποία θα τεθεί εκ νέου το θέμα των κυρώσεων εις βάρος της Τουρκίας, η προαναγγελία Ερντογάν για συνομιλίες με Μέρκελ και Μισέλ δείχνει το αδιέξοδο στο οποίο κινδυνεύει να βρεθεί.

Στρατιωτική συνδρομή

Εκτός από το θέμα των κυρώσεων η νέα παρέμβαση του Εμ. Μακρόν ανοίγει και το κεφάλαιο της Συνθήκης της Ε.Ε. για τη ρήτρα στρατιωτικής συνδρομής που προβλέπει στο άρθρο 42 ότι «στην περίπτωση κατά την οποία κράτος-μέλος της Ε.Ε. δεχτεί επίθεση, τα άλλα κράτη μέλη οφείλουν να του παράσχουν βοήθεια και συνδρομή με όλα τα μέσα που έχουν στη διάθεσή τους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών». Ενώ για τις κυρώσεις απαιτείται ομοφωνία, στη ρήτρα συνδρομής τα κράτη-μέλη κινούνται χωρίς να χρειάζεται απόφαση του Συμβουλίου της Ε.Ε.

Η προληπτική στρατιωτική κίνηση της Γαλλίας αποτελεί σύμφωνα με κυβερνητικές πηγές μήνυμα και προς τις άλλες μεσογειακές χώρες που εκτός Ε.Ε. που αντιμετωπίζουν αρνητικά το παιχνίδι της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και προς τις αραβικές χώρες πέραν της Μεσογείου που βρίσκονται απέναντι στα επεκτατικά σχέδια του Τ. Ερντογάν. Και αυτή την πτυχή προσπαθεί να προβάλλει με τις κινήσεις του ο υπουργός Εξωτερικών Ν. Δένδιας, με την επίσκεψη που πραγματοποίησε χθες στο Ισραήλ και την ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας με την Αίγυπτο, τη Σ. Αραβία και τα Αραβικά Εμιράτα, προκειμένου να δημιουργηθεί εικόνα διεθνούς απομόνωσης της Τουρκίας και στο εσωτερικό της Ε.Ε. ενόψει των κρίσιμων αποφάσεων του Συμβουλίου Εξωτερικών.