Διάσκεψη για το κλίμα με μετέωρα αποτελέσματα

Ακόμα μία οδυνηρή σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα ολοκληρώθηκε χθες με μια συμφωνία -που κάποιοι τη χαρακτήρισαν ορόσημο- για τη χρηματοδότηση των ευάλωτων χωρών ώστε να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά και με μια παταγώδη αποτυχία σε ό,τι αφορά τη δρομολόγηση για τη μείωση των εκπομπών που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου.

Οι συνομιλίες για το κλίμα της COP27 στην Αίγυπτο, οι οποίες κόντεψαν να καταρρεύσουν λίγο πριν από τη λήξη τους, ολοκληρώθηκαν με μια συμφωνία για τη δημιουργία ενός Ταμείου για την πληρωμή των φτωχότερων χωρών για τις απώλειες και τις ζημιές που προκαλούνται από την κλιματική αλλαγή. Πρόκειται για ένα βήμα προς την κλιματική δικαιοσύνη, μια καθυστερημένη αναγνώριση ότι τα πλουσιότερα κράτη ως οι μεγάλοι ρυπαίνοντες είναι υπεύθυνα έναντι του αναπτυσσόμενου κόσμου για τη ζημιά που έχει προκληθεί και προκαλείται από την άνοδο της θερμοκρασίας.

Η συμφωνία για τις απώλειες και τις ζημιές -η οποία μόλις και μετά βίας μπήκε στην ατζέντα των διαπραγματεύσεων- συγκέντρωσε κρίσιμη δυναμική κατά τη διάρκεια των συνομιλιών. Τα αναπτυσσ3όμενα έθνη πίεσαν ακατάπαυστα για την ίδρυση του Ταμείου, καταφέρνοντας τελικά να λάβουν την υποστήριξη των πλούσιων ρυπαντών.

Μια δήλωση από τη Συμμαχία Μικρών Νησιωτικών Κρατών, που αποτελείται από νησιά των οποίων η ίδια η ύπαρξη απειλείται από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, ανέφερε ότι η συμφωνία για τις απώλειες και τις ζημιές ήταν «ιστορική».

Ωστόσο το τελικό κείμενο για τις απώλειες και τις ζημιές αφήνει πολλά μετέωρα ερωτήματα να απαντηθούν από μια μεταβατική επιτροπή, η οποία θα θέσει σε λειτουργία τη χρηματοδότηση στη συνάντηση για το κλίμα του επόμενου έτους στο Ντουμπάι.

Ομως το κυριότερο είναι ότι δεν έχουν γίνει γνωστές οι λεπτομέρειες για το πόσα χρήματα θα διαθέσει αυτό το Ταμείο, αλλά ούτε και από πού θα προέλθουν. Σε αυτό θα πρέπει να συνυπολογιστεί ότι η υπάρχουσα δέσμευση για τη χρηματοδότηση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων για το κλίμα ετησίως από πλουσιότερες χώρες μέχρι το τέλος του 2020, που συμφωνήθηκε το 2009, δεν έχει ακόμη επιτευχθεί δύο χρόνια μετά τη λήξη της προθεσμίας, γεγονός που αφήνει τις αναπτυσσόμενες χώρες επιφυλακτικές για αυτή τη νέα υπόσχεση για χρήματα.

Πέραν αυτών, όταν γραφτεί η ιστορία της κλιματικής κρίσης, σε όποιον κόσμο κι αν μας περιμένει, η COP27 θα καταγραφεί ως η στιγμή που πέθανε το όνειρο του περιορισμού της υπερθέρμανσης του πλανήτη κάτω από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου. Για να επιτευχθεί αυτό, οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα πρέπει να μειωθούν κατά 50% έως το 2030, ωστόσο εξακολουθούν να διοχετεύονται στην ατμόσφαιρα σε επίπεδα-ρεκόρ.

Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι σε 30 χρόνια διαπραγματεύσεων του ΟΗΕ για το κλίμα η εξάλειψη αυτής της κύριας αιτίας της παγκόσμιας ανόδου της θερμοκρασίας δεν αναφέρθηκε ποτέ στις αποφάσεις. Και πώς να συμβεί αυτό στην COP27 όταν συμμετείχαν σε αυτήν περισσότεροι λομπίστες ορυκτών καυσίμων παρά εκπρόσωποι από τα νησιά του Ειρηνικού που η βιομηχανία ορυκτών καυσίμων τα σπρώχνει κάτω από τα κύματα;

Δεσμεύσεις για ενέργεια

Επιπλέον, δεδομένου ότι η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα του επόμενου έτους θα φιλοξενηθεί από ένα «πετροκράτος», τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, είναι δύσκολο να κατανοηθεί πώς θα επιτευχθεί εκεί μια καταστολή των ορυκτών καυσίμων. Πάντως αυτό που μένει είναι ότι οι τρέχουσες πολιτικές μάς βάζουν σε έναν καλό δρόμο για άνοδο της θερμοκρασίας περίπου κατά 2,7 βαθμούς Κελσίου.

Ενδιαφέρον προκαλούν οι νέες δεσμεύσεις για την ενέργεια που περιλαμβάνονται στο κείμενο της τελικής συμφωνίας. Οι χώρες δεσμεύτηκαν να «ενισχύουν ένα μείγμα καθαρής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένης της ενέργειας χαμηλών εκπομπών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας». Ομως η φράση «ενέργεια χαμηλών εκπομπών» προκαλεί κάποια ανησυχία. Δεν υπάρχει επίσημος ορισμός για το τι σημαίνει αυτό, σε αντίθεση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που θεωρούνται μια φυσική πηγή ενέργειας όπως η ηλιακή ή η αιολική. Ετσι αυτό το θέμα μένει ανοιχτό σε πολλές διαφορετικές ερμηνείες. Θα μπορούσε απλώς να αναφέρεται στην πυρηνική ενέργεια - η οποία δεν είναι ανανεώσιμη πηγή ενέργειας, αλλά δεν παράγει εκπομπές κατά τη διάρκεια της παραγωγής; Θα μπορούσε να αναφέρεται στο υδρογόνο που η Ευρωπαϊκή Ενωση το θεωρεί ως πηγή ενέργειας «χαμηλών εκπομπών άνθρακα»;

Αλλά στην πιο χαλαρή μορφή της αυτή η διατύπωση θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί ως πράσινο φως για περαιτέρω παραγωγή φυσικού αερίου, επειδή, αν και είναι ορυκτό καύσιμο, παράγει λιγότερες εκπομπές από άλλα ορυκτά καύσιμα όπως ο άνθρακας και το πετρέλαιο. Και επειδή και αυτή η συμφωνία δεν είναι νομικά δεσμευτική, πολλές χώρες φεύγοντας θα το ερμηνεύσουν κατά το δοκούν.

Εν κατακλείδι η δήλωση του επικεφαλής του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, αποτυπώνει την έκβαση της COP27. Οπως ανέφερε, οι συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα «έκαναν ένα σημαντικό βήμα προς τη δικαιοσύνη» με το ταμείο απωλειών και ζημιών, αλλά δεν πίεσαν για την επείγουσα μείωση των εκπομπών που την υπερθέρμανση του πλανήτη. «Ο πλανήτης μας βρίσκεται ακόμα στην εντατική» δήλωσε ο Γκουτέρες. «Πρέπει να μειώσουμε δραστικά τις εκπομπές τώρα και αυτό είναι ένα ζήτημα που δεν αντιμετώπισε αυτή η COP».