Πληθαίνουμε, άρα φτωχαίνουμε

Ο παγκόσμιος πληθυσμός αναμένεται να φτάσει τα 8,5 δισ. το 2030 και τα 9,7 το 2050, ενώ υπολογίζεται ότι θα ανέλθει στα 11,2 δισ. μέχρι το τέλος αυτού του αιώνα, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση των Ηνωμένων Εθνών.

Εν τω μεταξύ, ο πληθυσμός της Ινδίας αναμένεται να ξεπεράσει σε μέγεθος αυτόν της Κίνας το 2022.

Ο σημερινός παγκόσμιος πληθυσμός ανέρχεται σε 7,3 δισ., με την Κίνα και την Ινδία να έχει η καθεμία περισσότερους από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους.

Εννέα χώρες αναμένεται να κατέχουν το μισό της αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού έως το 2050: η Ινδία, η Νιγηρία, το Πακιστάν, το Κονγκό, η Αιθιοπία, η Τανζανία, οι ΗΠΑ, η Ινδονησία και η Γκάνα.

Η έκθεση αναφέρει ότι μέχρι το 2050 η Νιγηρία θα ξεπεράσει τις ΗΠΑ με τον τρίτο μεγαλύτερο πληθυσμό στον κόσμο, που βρίσκονται πίσω από την Ινδία και την Κίνα. Αλλωστε, η Αφρική έχει το υψηλότερο ποσοστό αύξησης πληθυσμού στον κόσμο.

Σε ό,τι αφορά την παγκόσμια γήρανση, αναφέρεται ότι ο αριθμός των ανθρώπων ηλικίας 60 ετών και άνω θα υπερδιπλασιαστεί μέχρι το 2050.

Η έκθεση αναφέρει ότι η Ευρώπη θα ανοίξει τον δρόμο, καθώς αναμένεται ότι ποσοστό μεγαλύτερο από το 34% των ανθρώπων εκεί θα είναι άνω των 60 ετών έως το 2050.

Οι εκτιμήσεις για την εξέλιξη του πληθυσμού παίζουν τεράστιο ρόλο, καθώς η διεθνής κοινότητα προσπαθεί να κατανοήσει πώς μπορεί να επιβραδύνει τον κίνδυνο της υπερθέρμανσης του πλανήτη, επιδιώκοντας παράλληλα να υλοποιήσει τους φιλόδοξους στόχους της εξάλειψης της φτώχειας και της πείνας.

Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου τα υψηλά ποσοστά γονιμότητας δυσχεραίνουν τις προσπάθειες για τη μείωση της φτώχειας και την πρόληψη της υποβάθμισης του περιβάλλοντος, η αναπαραγωγική επιλογή μπορεί να αποτελεί τον κρίσιμο παράγοντα.

Κατά τα τελευταία 15 χρόνια έχει επιτευχθεί μεγάλη πρόοδος στη βελτίωση της ζωής στον αναπτυσσόμενο κόσμο, κυρίως σε ό,τι αφορά την ανακούφιση των φτωχών, τη μείωση των επιπτώσεων της πείνας και του υποσιτισμού, καθώς και τη βελτίωση των συνθηκών για τους φτωχότερους των φτωχών.

Μέχρι στιγμής, ωστόσο, τα μεγαλύτερα κέρδη έχουν υπάρξει σε χώρες με σχετικά χαμηλά ποσοστά γονιμότητας. Σε χώρες όπου τα ποσοστά γονιμότητας παραμένουν πολύ υψηλά, η πρόοδος είναι αργή και, σε μερικές περιπτώσεις, ανύπαρκτη.

Τον περασμένο μήνα, το Ινστιτούτο για τον Πληθυσμό κυκλοφόρησε την πρώτη στο είδος της έκθεση με τίτλο «Δημογραφικές ευπάθειες: Πού η αύξηση του πληθυσμού θέτει τις μεγαλύτερες προκλήσεις».

Η έκθεση προσδιορίζει και κατατάσσει τις 20 αναπτυσσόμενες χώρες που αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δημογραφικές προκλήσεις σε σχέση με την πείνα, τη φτώχεια, το νερό, το περιβάλλον και την πολιτική αστάθεια. Το Νότιο Σουδάν βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των πιο ευάλωτων.

Στην πρώτη δεκάδα περιλαμβάνονται η Σομαλία, ο Νίγηρας, το Μπουρούντι, η Ερυθραία, το Τσαντ, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, το Αφγανιστάν, η Υεμένη, και το Σουδάν.

Σε πολλές από αυτές τις χώρες οι ένοπλες συγκρούσεις εμποδίζουν τις κυβερνήσεις τους να ανταποκριθούν στις ανάγκες του αυξανόμενου πληθυσμού.

Σε άλλες περιπτώσεις, η εκτεταμένη διαφθορά και η κλιματική αλλαγή δημιουργούν εμπόδια στην πρόοδο. Σε μερικές από αυτές η λειψυδρία προκαλεί ήδη σημαντική ανησυχία.

Σχεδόν σε όλες αυτές τις χώρες ο πληθυσμός κατά πάσα πιθανότητα θα διπλασιαστεί μέσα στα επόμενα 35 χρόνια. Τρεις από αυτές –το Νότιο Σουδάν, ο Νίγηρας και η Ζάμπια– θα έχουν σχεδόν τριπλάσιο πληθυσμό μέχρι τα μέσα του αιώνα.

Ο καλύτερος τρόπος για να κατανοηθεί το περιεχόμενο αυτών των δημογραφικών προκλήσεων είναι να δούμε το προφίλ κάποιων χωρών που αναφέρονται στην έκθεση.

Δραματική αύξηση

Ο Νίγηρας, ο οποίος κατέχει την τρίτη θέση στη δημογραφική ευπάθεια, κατατάσσεται στην πρώτη θέση στον κόσμο όσον αφορά τη φτώχεια.

Επειδή η παιδική πείνα και ο υποσιτισμός μαστίζουν επί χρόνια πολλά μέρη της χώρας, ο Νίγηρας σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από έκτακτης ανάγκης επισιτιστική βοήθεια για την επιβίωσή του.

Το Γραφείο Αναφοράς Πληθυσμού, ωστόσο, προβλέπει ότι ο πληθυσμός του Νίγηρα θα αυξηθεί από 18,2 σήμερα σε 68 εκατομμύρια μέσα στα επόμενα 35 χρόνια.

Το Μπουρούντι, το οποίο κατέχει την τρίτη θέση στη δημογραφική ευπάθεια, ταλαιπωρήθηκε από έναν βάναυσο εμφύλιο πόλεμο την περίοδο 1993-2006 και υπάρχουν φόβοι ότι οι διενέξεις στις πρόσφατες εκλογές θα μπορούσαν να προκαλέσουν μια πλήρους κλίμακας επανάληψη των εχθροπραξιών.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη για την Πείνα του 2014, το Μπουρούντι ήταν η πιο πεινασμένη χώρα στον κόσμο. Ο πληθυσμός του, ωστόσο, προβλέπεται να αυξηθεί από 10,5 εκατομμύρια το 2014 σε 26,7 το 2050.

Η Υεμένη, η οποία κατετάγη ένατη στη δημογραφική ευπάθεια, είναι μία από τις χώρες που αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη έλλειψη νερού στον κόσμο και ο εμφύλιος πόλεμος που μαίνεται στη χώρα επιδεινώνει το πρόβλημα.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η πρωτεύουσα Σαναά θα μπορούσε να ξεμείνει από νερό μέσα σε μια δεκαετία, αλλά ο πληθυσμός της χώρας αναμένεται να αυξηθεί από 26,6 έως 38,3 εκατομμύρια κατά τα επόμενα 35 χρόνια με αποτέλεσμα να βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πολύ αβέβαιο μέλλον.

Η ανισότητα των φύλων σ’ αυτές τις χώρες και οι πρακτικές των γάμων παιδιών σε πολλές από αυτές δεν αφήνουν τη δυνατότητα στις γυναίκες να αποφασίσουν οι ίδιες πόσα παιδιά θα κάνουν και πότε.

Πριν από περίπου μια δεκαετία, τα Ηνωμένα Εθνη είχαν ορίσει το 2015 ως το έτος επίτευξης του στόχου για την παροχή καθολικής πρόσβασης σε υπηρεσίες οικογενειακού προγραμματισμού και άλλες υπηρεσίες αναπαραγωγικής υγείας.

Ο στόχος αυτός, δυστυχώς, δεν έχει επιτευχθεί. Στην πραγματικότητα, ο αριθμός των γυναικών στον αναπτυσσόμενο κόσμο που θέλουν να αποφύγουν μια εγκυμοσύνη, αλλά δεν χρησιμοποιούν κάποια σύγχρονη μέθοδο αντισύλληψης, παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητος σε σχέση με πριν από μία δεκαετία και εκτιμάται σε 225 εκατομμύρια.