Βαθιές αντιφάσεις στη σύνοδο για το κλίμα

Οι αναπτυσσόμενες χώρες σίγουρα θα θυμούνται τη φετινή σύνοδο κορυφής της Γλασκόβης για το κλίμα (COP26), την πιο σημαντική από το 2015, ως ένα φιάσκο. Η αποτυχία ακόμη μιας παγκόσμιας διάσκεψης για το κλίμα αποτυπώθηκε στις δηλώσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, που επισήμανε ότι «η κλιματική καταστροφή εξακολουθεί να χτυπά την πόρτα».

Ο ίδιος έκανε λόγο για «καλοδεχούμενα βήματα προς τα εμπρός» που όμως δεν είναι αρκετά, ενώ αναφερόμενος στους στόχους που δεν επιτεύχθηκαν σε αυτή τη διάσκεψη επικεντρώθηκε κυρίως στο τέλος των επιδοτήσεων των ορυκτών καυσίμων, στην έξοδο από τον άνθρακα, τον ορισμό μιας τιμής για τον άνθρακα και την οικονομική βοήθεια στις πιο φτωχές χώρες. «Τα κείμενα που εγκρίθηκαν είναι ένας συμβιβασμός.

Αντικατοπτρίζουν τα συμφέροντα, την κατάσταση, τις αντιφάσεις και τη φάση στην οποία βρίσκεται σήμερα η πολιτική βούληση στον κόσμο. Δυστυχώς η συλλογική πολιτική βούληση δεν ήταν αρκετή προκειμένου να ξεπεραστούν βαθιές αντιφάσεις» τόνισε.

Το Σύμφωνο της Γλασκόβης για το Κλίμα που προέκυψε από τη σύνοδο μπορεί να αποτελεί για κάποιους μια σταδιακή πρόοδο, αλλά επ’ ουδενί δεν αποτελεί μια σημαντική στιγμή που απαιτείται για τον περιορισμό των χειρότερων επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, τις οποίες κατά τα λοιπά αναγνωρίζουν οι κυβερνήσεις. Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου ως οικοδεσπότης και ως εκ τούτου πρόεδρος της COP26 ήθελε να «διατηρήσει ζωντανό τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη στους 1,5 βαθμούς Κελσίου», που αποτελούσε τον ισχυρότερο στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού. Αλλά μετά τη διάσκεψη αυτό που διαφαίνεται είναι ότι αυτός ο στόχος είναι σχεδόν νεκρός.

«Σταδιακή μείωση»

Στη Συμφωνία του Παρισιού αναφερόταν ότι οι θερμοκρασίες θα πρέπει να περιοριστούν σε «πολύ κάτω» από τους 2 βαθμούς Κελσίου πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα και ότι οι χώρες θα πρέπει να «καταβάλουν προσπάθειες» για να περιορίσουν την άνοδο της θερμοκρασίας στους 1,5.

Πριν από την COP26 ο κόσμος βρισκόταν σε μια πορεία ανόδου 2,7 βαθμών Κελσίου με βάση τις δεσμεύσεις των χωρών και τις προσδοκίες για τις αλλαγές στην τεχνολογία. Οι ανακοινώσεις στην COP26, συμπεριλαμβανομένων των νέων δεσμεύσεων για μείωση των εκπομπών αυτή τη δεκαετία από ορισμένες πλούσιες χώρες, μείωσαν την τιμή αυτή στην καλύτερη εκτίμηση στους 2,4 βαθμούς.

Η υπερθέρμανση του πλανήτη κατά 2,4 βαθμούς εξακολουθεί να είναι σαφώς πολύ μακριά από τους 1,5 βαθμούς. Αυτό που απομένει είναι ένα βραχυπρόθεσμο κενό εκπομπών, καθώς οι παγκόσμιες εκπομπές φαίνεται πιθανό να μειωθούν σταδιακά αυτή τη δεκαετία, αντί να γίνουν δραστικές περικοπές οι οποίες είναι απαραίτητες για να βρίσκονται στην τροχιά του 1,5°C που απαιτεί η συμφωνία. Το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι ένα χάσμα μεταξύ των μακροπρόθεσμων καθαρών μηδενικών στόχων και των σχεδίων για μείωση των εκπομπών αυτή τη δεκαετία.

Το Σύμφωνο της Γλασκόβης για το Κλίμα αναφέρει επίσης ότι η χρήση του άνθρακα πρέπει να καταργηθεί σταδιακά, όπως και οι επιδοτήσεις για ορυκτά καύσιμα. Ομως η διατύπωση που προέκυψε είναι πιο αδύναμη από τις αρχικές προτάσεις, με το τελικό κείμενο να ζητά μόνο τη «σταδιακή μείωση» και όχι τη «σταδιακή κατάργηση» του άνθρακα λόγω μιας παρέμβασης της τελευταίας στιγμής της εξαρτώμενης από τον άνθρακα Ινδίας – μαζί με τη Σαουδική Αραβία, την Αυστραλία και τη Ρωσία. Εστω κι έτσι, αυτή ήταν η πρώτη φορά που γίνεται αναφορά στα ορυκτά καύσιμα σε τελικό κείμενο των συνομιλιών του ΟΗΕ για το κλίμα, γεγονός που αποτελεί τη μόνη «πρόοδο» σε σύγκριση με το παρελθόν.

Αποποίηση ευθυνών

Εξάλλου οι πλούσιες χώρες συνέχισαν να αποποιούνται την ιστορική τους ευθύνη για την κλιματική κρίση. Αν και από το 2009 οι πλούσιες χώρες υποσχέθηκαν να αυξήσουν τη βοήθειά τους στις φτωχότερες χώρες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στα 100 δισ. δολάρια τον χρόνο, δεν τήρησαν ποτέ την υπόσχεσή τους.

Οι αναπτυσσόμενες χώρες έχουν ζητήσει χρηματοδότηση για τις «απώλειες και ζημιές», όπως το κόστος των επιπτώσεων των κυκλώνων και την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, καθώς υποστηρίζουν ότι οι ιστορικές εκπομπές των μεγάλων ρυπαντών έχουν προκαλέσει αυτές τις επιπτώσεις.

Ωστόσο οι αναπτυγμένες χώρες, με επικεφαλής τις ΗΠΑ και την Ε.Ε., αρνήθηκαν να αναλάβουν οποιαδήποτε ευθύνη για αυτές τις απώλειες και ζημιές. Ετσι έγινε σαφές ότι οι ισχυρές χώρες κινούνται πολύ αργά και έχουν λάβει μια πολιτική απόφαση να μην υποστηρίξουν μια σταδιακή αλλαγή τόσο στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, όσο και στη χρηματοδότηση για να βοηθήσουν τις φτωχές χώρες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή και να ξεπεράσουν την εποχή των ορυκτών καυσίμων.

Πάντως αυτό που προκαλεί σίγουρα έκπληξη είναι ότι οι δύο επόμενες διασκέψεις για το κλίμα θα πραγματοποιηθούν στην Αίγυπτο και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Στην Αίγυπτο όπου έγινε ένας τόπος ταφής της Αραβικής Ανοιξης, ενός επαναστατικού κύματος που τροφοδοτήθηκε από την κλιματική αλλαγή, την ξηρασία, τις κακές σοδειές, την αύξηση των τιμών των τροφίμων λόγω της σπανιότητας και του ανταγωνισμού για τα βιοκαύσιμα. Και στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ένα «πετρο-κράτος» που διοικείται από μια κλεπτοκρατική βασιλική οικογένεια και σκοπεύει να επεκτείνει την παραγωγή ορυκτών καυσίμων.

Συνδυασμός φωτογραφιών από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής την τελευταία διετία: ένα φλεγόμενο δέντρο σε εθνικό δρυμό της Καλιφόρνια, ένας πλημμυροπαθής που έχασε το σπίτι και το σκάφος από τον τυφώνα Ida στο Λαφίτ της Λουιζιάνα και ο ραγισμένος από την εκτεταμένη ξηρασία βυθός της λιμνοθάλασσας Σέρο στην Παραγουάη