Θύελλα για το περιβαλλοντοκτόνο ν/σ Χατζηδάκη

Παρά τις καθολικές αντιδράσεις που έχουν εκφραστεί από περιβαλλοντικά κινήματα, συλλογικότητες, περιβαλλοντικές οργανώσεις, επιστημονικούς φορείς, επαγγελματικά σωματεία, χιλιάδες πολίτες και τα κόμματα της αντιπολίτευσης και παρά τα μαζικά αιτήματα για την απόσυρσή του, η κυβέρνηση προχωρά αύριο στην ψήφιση του νομοσχεδίου Χατζηδάκη που επιφέρει σημαντική επιδείνωση στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας.

Τα πυρά που συγκέντρωσε το περιβαλλοντοκτόνο νομοσχέδιο, το οποίο έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός αναπτυξιακού πολυνομοσχεδίου, δεν αφορούν μόνο το «άνοιγμα» των προστατευόμενων για τη βιοποικιλότητά τους περιοχών σε βαριές επενδύσεις μέσω της υπεραπλοποίησης της περιβαλλοντικής αδειοδότησης, αλλά και πληθώρα άλλων διατάξεων που περιλαμβάνονται σε αυτό.

Με ταχυδακτυλουργικές μεθοδεύσεις το υπουργείο Περιβάλλοντος έφερε προς ψήφιση ένα καίριας σημασίας νομοθέτημα, έπειτα από μια ολιγοήμερη διαβούλευση, σε μια υπολειτουργούσα λόγω κορονοϊού Βουλή που -κατά τα λοιπά- παρέμενε ανοιχτή μόνο για ζητήματα που αφορούσαν την πανδημία.

Αποκορύφωμα αυτών των μεθοδεύσεων ήταν η κίνηση του Κωστή Χατζηδάκη να καταθέσει το νομοσχέδιο στην τελική μορφή του μόλις μία εβδομάδα πριν από την ψήφισή του με περίπου διπλάσια άρθρα σε σχέση με το σχέδιο που είχε τεθεί σε δημόσια διαβούλευση. Αφησε έτσι μηδαμινά περιθώρια σε αρμόδιους, εμπλεκόμενους και ενδιαφερόμενους φορείς να εκφράσουν ολοκληρωμένη άποψη επί του συνόλου του.

Εξοβελισμός των ειδικών

Ακόμα χειρότερα σε μια εποχή που, εξαιτίας της πανδημίας, η κυβέρνηση λαμβάνει αποφάσεις επικαλούμενη τη γνώμη των «ειδικών» της υγείας, εξοβελίζει από τον δημόσιο διάλογο για ένα περιβαλλοντικό νομοσχέδιο τους «ειδικούς» για το περιβάλλον και την επιστημονικά τεκμηριωμένη εναντίωσή τους σε αυτό.

Ετσι αποκλείστηκαν από τη συζήτηση για το πολυνομοσχέδιο κατά τη διάρκεια της ακρόασης των φορέων στην Επιτροπή Παραγωγής και Εμπορίου της Βουλής, μεταξύ άλλων, η επιτροπή του Δικτύου Φύση 2000, που αποτελεί τον επιστημονικό σύμβουλο της πολιτείας για τη βιοποικιλότητα, οι δασοπόνοι, οι μηχανικοί περιβάλλοντος, οι σύλλογοι χωροτακτών και πολεοδόμων, ο σύλλογος εργαζομένων στους Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ), η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, η Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης και η ΜΚΟ Καλλιστώ.

Αλλά και κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο του νομοσχεδίου ο Κ. Χατζηδάκης αρνήθηκε να συναντηθεί με τους εργαζόμενους στους ΦΔΠΠ, απαξιώνοντας παντελώς την 14ετή εμπειρία τους και την επιστημονική τους γνώση, αλλά και με το συντονιστικό όργανο των προέδρων των ΦΔΠΠ που στην συντριπτική τους πλειονότητα είναι πανεπιστημιακοί με πολύχρονη εμπειρία στη διοίκηση των προστατευόμενων περιοχών.

Κατ’ ανάλογο τρόπο θεωρήθηκε περιττή ακόμα και η γνωμοδότηση των αρμόδιων υπηρεσιών του ίδιου του υπουργείου (Διεύθυνση Διαχείρισης Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας - Τμήμα Βιοποικιλότητας και Προστατευόμενων Περιοχών), αλλά και της Επιτροπής Φύση 2000.

Υπό αυτούς τους χειρισμούς προκειμένου να περάσει το εγκληματικό για το περιβάλλον νομοσχέδιο με διαδικασίες-εξπρές, ήταν σχεδόν αναμενόμενη η αδιαλλαξία της κυβέρνησης και του Κ. Χατζηδάκη απέναντι στα αιτήματα για απόσυρση και επανεξέταση του νομοσχεδίου από το σύνολο των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των οικολογικών κινημάτων της χώρας.

Ωστόσο αυτό το νομοσχέδιο -«το εργαλείο πράσινης ανάπτυξης» για τη μετα-κορονοϊό εποχή ώστε «να είμαστε έτοιμοι να προσελκύσουμε επενδύσεις», όπως ανέφερε ο Κ. Χατζηδάκης- ενδέχεται να έχει πέραν της καταστροφής του περιβάλλοντος επιπτώσεις.

Κι αυτό διότι σε πολλά σημεία του κρίνεται αντισυνταγματικό, αντιβαίνει σε αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας και παραβιάζει το Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκαιο μέσω των διεθνών συνθηκών που έχει υπογράψει η χώρα μας. Μια επισήμανση που διατυπώθηκε και από τον Συνήγορο του Πολίτη και από εξοικειωμένους με το περιβαλλοντικό δίκαιο επιστημονικούς φορείς και οργανώσεις.

Οι ευνοημένοι

Πέραν της γενικής κατακραυγής, ελάχιστοι - αλλά ενδεικτικοί- ήταν οι φορείς που επικρότησαν το περιεχόμενο του νομοσχεδίου, αλλά ζήτησαν επιπλέον διευκολύνσεις.

Ο Σύνδεσμος Ελλήνων Βιομηχάνων (ΣΕΒ) έκανε λόγο για ένα σημαντικό νομοσχέδιο που είναι στη σωστή κατεύθυνση και ζήτησε περαιτέρω διευκολύνσεις για την αδειοδότηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη σύσφιγξη των χρόνων που απαιτούνται για τις αδειοδοτήσεις συνολικά, ενώ ζήτησε να μη θεωρούνται επουδενί ασύμβατες οι εξορυκτικές δραστηριότητες και οι δραστηριότητες ΑΠΕ στις ζώνες ειδικής προστασίας των περιοχών Νatura.

Η απλοποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης κινείται σε θετική κατεύθυνση και μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική επιτάχυνση της διαδικασίας αδειοδότησης των ΑΠΕ, σύμφωνα με την Ελληνική Επιστημονική Ενωση Αιολικής Ενέργειας (ΕΛΕΤΑΕΝ) που αποτελεί τον βραχίονα του αιολικού λόμπι στην Ελλάδα. Και ζήτησε να μην ορίζονται κάποιες τεράστιες εκτάσεις a priori ζώνες αποκλεισμού των ΑΠΕ.

Να μην αποκλείονται οι εξορυκτικές δραστηριότητες από τους πυρήνες των προστατευόμενων περιοχών ζήτησε ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων. Ωστόσο διαπιστώνει… σύγκρουση συμφερόντων στην ασύδοτη εκμετάλλευση της δημόσιας γης.

Ετσι θεωρεί ότι δεν θα πρέπει να χωροθετούνται αιολικά πάρκα μέσα σε λατομικές περιοχές ή σε μεταλλευτικές παραχωρήσεις και πλησίον πιθανόν κοιτασμάτων. «Σε διαφορετική περίπτωση υπάρχει ο κίνδυνος συγκρούσεως δραστηριοτήτων και απώλειας ορυκτών πόρων» αναφέρει.

Την αντίθεσή τους στην ψήφιση του αντι-περιβαλλοντικού νομοσχεδίου Χατζηδάκη θα εκφράσουν σήμερα στις 6 μ.μ. περιβαλλοντικά κινήματα και δεκάδες συλλογικότητες από ολόκληρη τη χώρα. Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας θα πραγματοποιηθούν στην Αθήνα μπροστά στη Βουλή και στον Λευκό Πύργο στη Θεσσαλονίκη, τον Βόλο, την Κρήτη, τα Τρίκαλα, τη Χαλκίδα, την Καρδίτσα και σε άλλες πόλεις και περιοχές της χώρας.

Τα «κρυμμένα μυστικά» στις διατάξεις του νομοσχεδίου

Στο άρθρο 119 υπάρχει φωτογραφική διάταξη για την απαλλαγή της «Ελληνικός Χρυσός» από την υποχρέωση αδειοδότησης ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, χώρων απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων, εγκαταστάσεων επεξεργασίας υδάτων

■ Η διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης αντιμετωπίζεται μόνο ως «χρονοβόρα διοικητική διαδικασία» και «ανασταλτικός παράγοντας» για τις επενδύσεις και όχι ως προϋπόθεση για την προώθηση βιώσιμης ανάπτυξης, όπως απαιτούν οι ενωσιακές πολιτικές. Στο πλαίσιο αυτό είναι δυνατή η αδειοδότηση ενός έργου ακόμα κι αν έχει αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, εφόσον προβλέπονται μέτρα αντιστάθμισης. Εντούτοις, σύμφωνα με το δίκαιο της Ε.Ε., απαγορεύονται τα αντισταθμιστικά μέτρα όσον αφορά έργα που υλοποιούνται σε περιοχές του δικτύου Natura 2000.

■ Παρατείνεται συλλήβδην η ισχύς όλων των Αποφάσεων Εγκρισης Περιβαλλοντικών Ορων (ΑΕΠΟ) που είναι σε ισχύ στα 15 έτη και ενδεχομένως για μεγαλύτερα διαστήματα. Επειδή η διάταξη αναπροσαρμόζει το περιεχόμενο των ΑΕΠΟ σε ισχύ, και μάλιστα χωρίς να εξασφαλίζεται (όπου απαιτείται) η δημόσια διαβούλευση και η πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, δημιουργείται ζήτημα ασυμβατότητας της συγκεκριμένης διάταξης με το ενωσιακό δίκαιο (άρθρο 11 της οδηγίας 2011/92/Ε.Ε.).

■ Περιλαμβάνονται προβλέψεις σύμφωνα με τις οποίες η άπρακτη παρέλευση της προθεσμίας που τάσσεται στη Διοίκηση για να γνωμοδοτήσει συνεπάγεται ότι η γνωμοδότηση είναι θετική για τον ιδιώτη. Οι προβλέψεις αυτές είναι αντισυνταγματικές και αντιβαίνουν το δίκαιο της Ε.Ε. και τη θεμελιώδη για το Δίκαιο Περιβάλλοντος «αρχή της προφύλαξης».

■ Επιβεβαιώνεται ο κάθετος-κυβερνητικός έλεγχος του συστήματος διακυβέρνησης Προστατευόμενων Περιοχών της χώρας, καθώς ο υπό δημιουργία ΟΦΥΠΕΚΑ, του οποίου όλα τα μέλη ορίζονται από το ΥΠΕΝ, θα γνωμοδοτεί για τη «δέουσα εκτίμηση» των επιπτώσεων στο περιβάλλον, για έργα ή δραστηριότητες εντός περιοχών του δικτύου Natura 2000. Ωστόσο ένας τέτοιος οργανισμός, ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου υπό τον άμεσο έλεγχο του εκάστοτε υπουργού, δεν μπορεί να υποκαταστήσει έναν δημόσιο ελεγκτικό μηχανισμό, που θα έχει την κατάλληλη και επαρκή στελέχωση και ενίσχυση για να ασκεί πραγματικά δημόσιο και όχι κυβερνητικό ή υπουργικό έλεγχο.

■ Οι αρμοδιότητες του ΟΦΥΠΕΚΑ περιορίζονται σε πολύ μεγάλο βαθμό σε θέματα που αφορούν μόνο τις προστατευόμενες περιοχές, αφήνοντας ένα σημαντικό κενό ή/και ασάφειες στα θέματα που αφορούν τη βιοποικιλότητα εκτός προστατευόμενων περιοχών.

■ Η συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, των περιβαλλοντικών οργανώσεων και των τοπικών εμπλεκομένων φορέων είναι πρακτικά ανύπαρκτη, καθώς συμμετέχουν μόνο στις Επιτροπές Διαχείρισης των Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΜΔΠΠ), έχοντας απολέσει τις ουσιαστικές αρμοδιότητες που είχαν υπό το προηγούμενο καθεστώς των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ).

■ Παραμένει άλυτο το ζήτημα της φύλαξης των προστατευόμενων περιοχών, το οποίο είναι ένα από τα πιο κομβικά σημεία προκειμένου να υπάρχει συμμόρφωση με τις απαιτήσεις των οδηγιών 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων, της άγριας πανίδας και χλωρίδας και 2009/147/Ε.Ε. περί της διατήρησης των άγριων πτηνών, καθώς απλώς και μόνο προβλέπονται μεικτά κλιμάκια διενέργειας περιπολιών.

■ Οσον αφορά τις χρήσεις γης του προεδρικού διατάγματος 59/2018 που τις ρυθμίζει, προστίθεται σύνολο νέων «χρήσεων» οι οποίες δεν έχουν τον τυπικό χαρακτήρα «χρήσεων γης» καθώς αποτελούν δραστηριότητες, λειτουργίες ή έργα χωρίς σαφή αντιστοίχιση με «χρήση γης». Συγκεκριμένα προστίθενται αφενός δραστηριότητες (βόσκηση, αλιεία, συλλογή φυτών, θήρα και ήπια θαλάσσια αναψυχή) και αφετέρου κατασκευές (εγγειοβελτιωτικά έργα αγροτικής ανάπτυξης και κατασκευές σε δημόσιους χώρους), η φύση και η κλίμακα των οποίων -και άρα το περιβαλλοντικό τους αποτύπωμα- είναι ιδιαίτερα ασαφή και ευρεία.

■ Προβληματισμό προκαλεί η απουσία πρόβλεψης υποχρεωτικής δημόσιας διαβούλευσης για τα προεδρικά διατάγματα και τα σχέδια διαχείρισης, η οποία θα εξασφαλίζει τη διαφάνεια και την ουσιώδη κοινωνική συμμετοχή στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.

■ Οσον αφορά τις οικιστικές πυκνώσεις, περιέχει σημαντική έκπτωση στην περιβαλλοντική προστασία σχετική με κτίρια και εγκαταστάσεις εντός περιοχών του δικτύου Natura 2000, εντός υγροτόπων προστατευόμενων με τη συνθήκη Ramsar και λοιπών προστατευόμενων περιοχών. Συγκεκριμένα στο τελικό νομοσχέδιο που κατατέθηκε εξαιρούνται της κατεδάφισης κτίρια και κατασκευές που «κατασκευάστηκαν πριν τον χαρακτηρισμό των περιοχών αυτών».

■ Με το σημερινό καθεστώς στις «περιοχές προστασίας της βιοποικιλότητας» επιτρέπεται μόνο η επιστημονική έρευνα υπό όρους και οι εργασίες που κρίνονται απολύτως αναγκαίες για τη διατήρηση των ειδών και των οικοτόπων. Με το κατατεθέν σχέδιο νόμου επιτρέπονται δραστηριότητες όλων των κατηγοριών, όπως οι εξορυκτικές, οι εγκαταστάσεις ΑΠΕ, ακόμα και κατοικίες. Και το καθεστώς προστασίας είναι ακόμα δυσμενέστερο όσον αφορά τα εθνικά πάρκα, τα καταφύγια άγριας ζωής και τα προστατευόμενα τοπία που -για κακή τους τύχη- δεν έχουν ενταχτεί στο δίκτυο Natura 2000.

■ Αλγεινή εντύπωση προκαλεί το άρθρο 110, το οποίο δεν είχε τεθεί σε διαβούλευση, σύμφωνα με το οποίο ο ανάδοχος σύμβασης έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων δύναται να χρησιμοποιεί εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο, στους ΟΤΑ και στα νομικά πρόσωπα αυτών, χωρίς να απαιτείται η λήψη οποιασδήποτε άδειας, έγκρισης ή συναίνεσης εκ μέρους τους για τη διενέργεια των σεισμικών ή άλλων γεωφυσικών και γεωλογικών ερευνών.

■ Στο άρθρο 119 υπάρχει φωτογραφική διάταξη για την απαλλαγή της «Ελληνικός Χρυσός» από την υποχρέωση αδειοδότησης ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, χώρων απόθεσης εξορυκτικών απόβλητων, εγκαταστάσεων επεξεργασίας υδάτων κ.λπ. Μετά την ψήφιση του νόμου θα αρκεί πλέον απλή «γνωστοποίηση» για τους χώρους απόθεσης εξορυκτικών αποβλήτων (όπως σε Καρατζά Λάκκο και Λοτζάνικο) και τις μονάδες επεξεργασίας νερών (Σκουριές και Ολυμπιάδας). Και αυτό σε μια στιγμή που η «Ελληνικός Χρυσός» επιχειρεί να αποσπάσει κυβερνητικές αποφάσεις που θα της επιτρέψουν να συνεχίσει την καταστροφική για το περιβάλλον και την τοπική κοινωνία δραστηριότητά της και σε βάρος πολλών άλλων εναλλακτικών δυνατοτήτων ήπιας ανάπτυξης της περιοχής, που είναι συμβατές με τους στόχους περιβαλλοντικής προστασίας και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής.

*Πηγή: Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρία Προστασίας της Φύσης, Καλλιστώ, Συνήγορος του Πολίτη