Προσωρινή εξαίρεση δημόσιων έργων από τους ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς

Εκτός ενιαίου πλαισίου για τις κρατικές προμήθειες μένουν τα δημόσια έργα. Η κυβέρνηση εξαιρεί για τουλάχιστον έναν χρόνο την υποχρεωτική διενέργεια ηλεκτρονικών διαγωνισμών για τις εργολαβίες υπουργείων, Περιφερειών, δήμων κ.ά. μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, επικαλούμενη ελλιπή προετοιμασία.

Ετσι, το νομοσχέδιο με το οποίο καθορίζεται το νέο θεσμικό πλαίσιο που θα ισχύει για όλες τις κρατικές προμήθειες, και το οποίο θα δοθεί εντός της άλλης εβδομάδας για δημόσια διαβούλευση με στόχο να ψηφιστεί τον Φεβρουάριο, θα αφορά μόνο τους ηλεκτρονικούς διαγωνισμούς για τις προμήθειες αγαθών και υπηρεσιών σε όλο το Δημόσιο.

Παρότι το εθνικό σύστημα προμηθειών αποτελεί μια από τις πιο φιλόδοξες παρεμβάσεις που υλοποιούνται αυτή την περίοδο στη χώρα και επιδιώκει να φωτίσει τον σκοτεινό κόσμο των υπερτιμολογήσεων και της διαφθοράς στις κρατικές προμήθειες, που με πρόχειρους υπολογισμούς, ελλείψει στοιχείων, η κυβέρνηση εκτιμά ότι ξεπερνούν σε αξία τα 18,5 δισ. ευρώ (στοιχεία 2014), από την πλατφόρμα θα εξαιρεθούν μέχρι τις 30 Απριλίου 2017 οι διαγωνισμοί για τα δημόσια έργα και τις μελέτες.

Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, Αντώνη Παπαδεράκη, ο οποίος παρουσίασε χθες τη λειτουργία του νέου συστήματος, η εξαίρεση έχει ζητηθεί από το υπουργείο Υποδομών «προκειμένου να προσαρμοστούν οι φορείς και το ηλεκτρονικό σύστημα στις αυξημένες απαιτήσεις των τεχνικών έργων και να ολοκληρωθεί η εκπαίδευση του προσωπικού».

Στο μεσοδιάστημα οι διαγωνισμοί θα συνεχίσουν να «τρέχουν» μέσω του υπουργείου Υποδομών, ενώ οι προκηρύξεις θα δημοσιεύονται κανονικά στο Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημόσιων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ).

Η προσωρινή εξαίρεση των δημόσιων έργων από το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων δημιουργεί ερωτήματα, όχι μόνο επειδή ο σχεδιασμός για τη δημιουργία ενιαίου πλαισίου προμηθειών είναι γνωστός ήδη από τον νόμο του 2013, αλλά και εξαιτίας των διαφορετικών απόψεων που επικρατούν -σύμφωνα με πληροφορίες- εντός της κυβέρνησης.

Για το θέμα υπήρξαν στο πρόσφατο παρελθόν διαφωνίες μεταξύ των συναρμόδιων υπουργών Οικονομίας Γιώργου Σταθάκη και Υποδομών Χρήστου Σπίρτζη, με τον τελευταίο να έχει την άποψη πως πρέπει να υπάρχει ξεχωριστό θεσμικό πλαίσιο και ξεχωριστή πλατφόρμα για τους διαγωνισμούς που αφορούν δημόσια έργα και μελέτες έργων, και τον υπουργό Οικονομίας να εμμένει στη θέση ότι πρέπει και οι διαγωνισμοί για τα δημόσια έργα να ενταχθούν στο Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, την ευθύνη του οποίου θα έχει η Γενική Γραμματεία Εμπορίου και Προστασίας του Καταναλωτή, η οποία ανήκει στο ΥΠΑΝ.

Ενόψει κατάθεσης του νομοσχεδίου, που αποτελεί και μνημονιακή υποχρέωση, η κυβέρνηση φαίνεται πως κατέληξε στη «σολομώντεια λύση» να ενταχθούν μεν τα δημόσια έργα στο ενιαίο σύστημα κρατικών προμηθειών και να μην υπάρξει ξεχωριστό πλαίσιο γι’ αυτά, αλλά να παραταθεί για έναν ακόμη χρόνο σε σχέση με όλες τις υπόλοιπες κατηγορίες προμηθειών η διενέργεια των διαγωνισμών δημόσιων έργων μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων.

Η παράταση αυτή δεν είναι η μοναδική. Στον νόμο του 2013, προβλεπόταν ως καταληκτική ημερομηνία για την ηλεκτρονική διενέργεια όλων των διαγωνισμών από όλους τους φορείς η 1η Οκτωβρίου 2015, ανεξάρτητα αν αφορούν προμήθειες αγαθών, νοσοκομεία ή δημόσια έργα κ.λπ.

Ειδικά για τις αναθέσεις δημόσιων έργων και τις μελέτες έργων, είχε δοθεί παράταση με υπουργική απόφαση (Μάρτιος και Σεπτέμβριος 2015) για την 1η Δεκεμβρίου 2015, ενώ στις 8 Δεκεμβρίου δόθηκε νέα παράταση για τις 30 Απριλίου 2017.

Παρ’ όλα αυτά, ο γενικός γραμματέας Εμπορίου, Αντώνης Παπαδεράκης, εκτίμησε χθες πως «στο τέλος του 2017 θα έχουμε έναν εντελώς διαφορετικό τρόπο λειτουργίας για το σύστημα δημόσιων προμηθειών σε σχέση με τον σημερινό, οι σκοτεινές ζώνες του οποίου ενισχύουν τη διαπλοκή επιχειρηματικών συμφερόντων και εκτρέφουν ένα σύστημα κρατικοδίαιτων επιχειρηματιών με μοναδικό πελάτη το κράτος, την ώρα που χιλιάδες άλλες εταιρείες αποκλείονται».

Διαμόρφωση στρατηγικής

Ο ίδιος χαρακτήρισε το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων μια από τις μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις στο Δημόσιο, σημειώνοντας ότι μέσω αυτού το κράτος μπορεί όχι μόνο να πετύχει εξοικονόμηση πόρων και βελτίωση υπηρεσιών, αλλά και να διαμορφώσει στρατηγική για την οικονομία και την επιχειρηματικότητα, ανακατανέμοντας σε περισσότερες επιχειρήσεις-προμηθευτές την πίτα των 18 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τον Αντ. Παπαδεράκη, «ακόμη και από αυτά τα 18 δισ. ευρώ ένα κλάσμα μόνο μετατρέπεται σήμερα σε πραγματικό έργο, καθώς, λόγω των υπερτιμολογήσεων, των χρονοβόρων διαδικασιών και του πληθωρισμού των διαφορετικών προδιαγραφών, υπάρχουν μεγάλες διαρροές πόρων».

Προκειμένου να ανοίξει η αγορά των προμηθευτών, με το νέο θεσμικό πλαίσιο θα δίνεται η δυνατότητα ακόμη και σε επιχειρήσεις που έχουν «μικρά χρέη προς το Δημόσιο» να συμμετέχουν σε διαγωνισμούς του Δημοσίου, αν και δεν διευκρινίζεται πώς θα ξεπεραστεί ο σκόπελος της έλλειψης φορολογικής ή ασφαλιστικής ενημερότητας.

Οι 5 βασικοί άξονες του σχεδίου

Το σχέδιο για τις κρατικές προμήθειες έχει μεταξύ άλλων βασικούς άξονες:

1. Την ενοποίηση του κανονιστικού πλαισίου των δημόσιων συμβάσεων ώστε η χώρα να αποκτήσει ενιαίο πλαίσιο και προδιαγραφές για τους κρατικούς διαγωνισμούς.

2. Την υποχρεωτική διαίρεση των διαγωνισμών με διαφορά κριτήρια, π.χ. γεωγραφικά κ.λπ., ώστε να διευκολυνθεί η συμμετοχή περισσότερων επιχειρήσεων.

3. Την απλοποίηση των διαδικασιών υποβολής με ελάχιστα πιστοποιητικά.

4. Τη μείωση των προθεσμιών υποβολής προσφορών από τις 52 ημέρες σε 35, με δυνατότητα περαιτέρω μείωσης στις 30 ή και στις 15 μέρες, αν γίνεται προδημοσίευση διαγωνισμού.

5. Τη δημιουργία νέων μορφών προμηθειών, όπως οι συμφωνίες-πλαίσιο 4ετούς διάρκειας, οι «πράσινες συμβάσεις» και οι συμβάσεις με συνεταιρισμούς.

Τρεις Αρχές Προμηθειών

Η αρχιτεκτονική του συστήματος θα στηρίζεται πλέον σε τρεις Εθνικές Αρχές Προμηθειών: μία για τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προμηθεύεται το Δημόσιο, μία για τις υπηρεσίες Υγείας και μία για δημόσια έργα.

Κάτω από αυτές θα διακλαδώνονται οι κεντρικές αρχές αγορών και οι αναθέτουσες αρχές, που από 5.000 θα περιοριστούν σε περίπου 800 έως 1000. Θα δημιουργηθούν επίσης ανεξάρτητες αρχές εξωδικαστικής αντιμετώπισης προσφυγών, καθώς και δομές υποστήριξης του συστήματος.

Σταδιακά από το 2014 μέχρι σήμερα, μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων, έχουν γίνει 5.600 ηλεκτρονικοί διαγωνισμοί, έχουν κατατεθεί 13.100 ηλεκτρονικές προσφορές, έχουν εγγραφεί 8.728 επιχειρήσεις και έχουν γίνει 1,5 εκατ. αναρτήσεις, ενώ εκτιμάται ότι μέχρι σήμερα έχει επιτευχθεί μεσοσταθμική μείωση 20% στην αξία των προμηθειών συγκεκριμένων διαγωνισμών.

Τι είναι το ΕΣΗΔΗΣ

Το Εθνικό Σύστημα Ηλεκτρονικών Δημόσιων Συμβάσεων περιλαμβάνει:

■ Ενα ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα (πλατφόρμα) μέσω του οποίου όλοι οι φορείς του δημόσιου τομέα θα πραγματοποιούν πλέον με ηλεκτρονικό τρόπο όλους τους διαγωνισμούς άνω των 60.000 ευρώ.

■ Το Κεντρικό Ηλεκτρονικό Μητρώο Δημόσιων Συμβάσεων (ΚΗΜΔΗΣ), στο οποίο δημοσιεύονται τα στοιχεία όλων των δημόσιων συμβάσεων, ανεξαρτήτως ποσού, για προϊόντα, υπηρεσίες και δημόσια έργα, όλων των φορέων που εκτελούν δημόσιες συμβάσεις στη χώρα.

Το ΕΣΗΔΗΣ φιλοξενείται διαδικτυακά στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.promitheus.gov.gr