Διαχρονική η έλλειψη στεγαστικής πολιτικής

Η πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου που εκδόθηκε με διαδικασίες εξπρές επανέφερε στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου και της πολιτικής αντιπαράθεσης το θέμα των πλειστηριασμών και κυρίως το ζήτημα της προστασίας της πρώτης κατοικίας.

Η κυβέρνηση μπορεί να επιμένει ότι υπάρχουν ειδικές πρόνοιες για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών-δανειοληπτών, ωστόσο τα κριτήρια για να θεωρηθεί κάποιος ευάλωτος με τη «βούλα του νόμου» είναι έωλα και μη ρεαλιστικά και θα πρέπει να αναπροσαρμοστούν προς τα πάνω, λαμβάνοντας υπόψη ότι ο πληθωρισμός δεν αναμένεται να υποχωρήσει άμεσα και τα επιτόκια θα παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα στο άμεσο μέλλον.

Με το υφιστάμενο πλαίσιο, ευάλωτο είναι το μονοπρόσωπο νοικοκυριό με ετήσιο εισόδημα που δεν υπερβαίνει τις 7.000 ευρώ (583 ευρώ τον μήνα) και ανώτατο όριο τις 21.000 ευρώ ετησίως ανεξαρτήτως της σύνθεσης του νοικοκυριού (για ένα ζευγάρι με τρία παιδιά π.χ. αυτό σημαίνει 1.750 ευρώ τον μήνα). Πρακτικά λοιπόν ένας εργένης που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό δεν θεωρείται ευάλωτος.

Επίσης, έπειτα από δύο διαδοχικές κρίσεις (τη 10ετή οικονομική, την πανδημική) και μια τρίτη που βιώνουμε από την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, το «δάσος» δεν είναι οι πλειστηριασμοί αλλά η διαχρονική έλλειψη στεγαστικής πολιτικής που προστατεύει την πρώτη κατοικία και εμπεριέχει ειδικές πρόνοιες για τους ενοικιαστές, θέτει κανόνες στην επιχειρηματικότητα που σχετίζεται με τα οικιστικά ακίνητα (π.χ. βραχυχρόνιες μισθώσεις, χρυσές βίζες κ.λπ.) και δίνει έμφαση στην κοινωνική κατοικία.

To κόστος στέγασης αποτελεί πεδίο προβληματισμού σε όλη την Ευρώπη και σύμφωνα με τη Εurostat η χώρα μας είναι αρνητική πρωταθλήτρια καθώς 1 στα 3 νοικοκυριά (32,4%) των αστικών περιοχών δαπανά άνω του 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών, με τη Δανία να ακολουθεί αλλά να μη μας απειλεί με 21,9% και την Ολλανδία στην 3η θέση με 15,3%, ενώ ο ευρωπαϊκός μέσος όρος διαμορφώνεται στο 10,4%. Ελληνική πρωτιά και στις αγροτικές περιοχές, με το 22% των νοικοκυριών να δαπανούν πάνω από το 40% του εισοδήματος για στέγη, με την Ολλανδία να ακολουθεί με 15,3%.

Και ενώ η χώρα μας είναι πρωταθλήτρια στο κόστος στέγασης, είναι ουραγός σε ό,τι αφορά την αξιοποίηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για την υλοποίηση στεγαστικών πολιτικών στην Ελλάδα.

Τη στιγμή που το πλούσιο Λουξεμβούργο των κάτι παραπάνω από 600.000 κατοίκων έχει σχεδιάσει πρόγραμμα για στέγαση 48 εκατ. ευρώ, το ελληνικό… πρόγραμμα περιορίζεται σε 1,3 εκατ. ευρώ. Πρωταθλήτρια αναδεικνύεται η Πορτογαλία, με ένα πρόγραμμα-μαμούθ ύψους 2,3 δισ. ευρώ, ακολουθεί η Σουηδία με 1,2 δισ. ευρώ, η Ισπανία με 1 δισ. ευρώ και η γειτονική Ιταλία με 175 εκατ. ευρώ, σύμφωνα με τον Θεμιστοκλή Μπάκα, πρόεδρο του Πανελλαδικού Δικτύου e-real estates.

Στην Πορτογαλία

Η σύγκριση με την Πορτογαλία είναι φυσικά συντριπτική, καθώς είχε σχεδόν τον ίδιο πληθυσμό με την Ελλάδα και αντίστοιχο ποσοστό ιδιοκατοίκησης. Η Πορτογαλία εξάλλου διαθέτει 130.000 κοινωνικές κατοικίες πολύ πίσω από την πρωταθλήτρια Ολλανδία (περίπου 2,3 εκατ. κατοικίες ή 29,1% του οικιστικού αποθέματος) και πολύ μπροστά από το «0» της χώρας μας.

Το ποσοστό των ατόμων που διαμένουν σε ιδιόκτητα σπίτια ανήλθε το 2021 στο 73,3% στην Ελλάδα, χαμηλότερα από τα αντίστοιχα ποσοστά της Πορτογαλίας (78,3%), της Ισπανίας (75,8%) και της Ιταλίας (73,7%), αλλά υψηλότερα έναντι της Γαλλίας (64,7%) και της Γερμανίας (49,5%), καθώς και του μέσου όρου της Ε.Ε.-27 (69,9%). Το ποσοστό των ενοικιαστών διαμορφώθηκε το 2021 σε 26,7% στην Ελλάδα, έναντι 30,1% στην Ε.Ε.-27.

Ειδικά σε ό,τι αφορά τα ενοίκια, από το 2018 έως σήμερα έχουν αυξηθεί 37%-42% στις κατοικίες που είναι κατάλληλες για οικογένειες, ενώ τα ενοίκια για τις φοιτητικές κατοικίες έχουν… ξεφύγει κυρίως σε Αθήνα (+53%) και Πάτρα (+49%).