Στα… Τάρταρα η απορρόφηση

Η περίοδος της «γενικής προετοιμασίας» έχει τελειώσει, ο δεύτερος χρόνος της προγραμματικής περιόδου παρέρχεται, αλλά η πραγματική απορρόφηση των πόρων του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), δηλαδή τα χρήματα που φτάνουν στις επιχειρήσεις για τη χρηματοδότηση των έργων, είναι… μη ανιχνεύσιμη διά γυμνού οφθαλμού: σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών - ΕΝΑ^✳, μόλις 500 εκατ. στο σκέλος των επιχορηγήσεων (που αντιστοιχεί σε 15,6% του κυβερνητικού στόχου για το 2022 και σε 2,75% των συνολικών πόρων) και 70 εκατ. στο σκέλος των δανείων (που αντιστοιχεί σε 0,6% των συνολικών δανειακών πόρων).

Για να αποκρύψει το πρόβλημα, η κυβέρνηση έκανε εικονική-λογιστική εγγραφή στον προϋπολογισμό, για το 2022, απορρόφησης υπερ-πολλαπλάσιας της πραγματικής (2,8 δισ. ευρώ, έναντι πραγματικής απορρόφησης 0,5 δισ. ευρώ).

Αυτό όμως είναι μόνο η «κορυφή του παγόβουνου», καθώς πληθαίνουν όχι μόνο οι αποχρώσες ενδείξεις αλλά και τα τεκμήρια ότι υπάρχει ένα συνολικότερο διαρθρωτικό πρόβλημα: η κυβέρνηση αλλά και ο επιχειρηματικός τομέας αδυνατούν να απορροφήσουν έναν τόσο μεγάλο όγκο ευρωπαϊκών πόρων στο πλαίσιο των αυστηρών κανόνων του Ταμείου, με αποτέλεσμα να γίνεται προσπάθεια απορρόφησης «όπως όπως», με τους πόρους να κατευθύνονται σε ένα κλειστό «κλαμπ» μεγάλων επιχειρήσεων, στο οποίο πρακτικά «απαγορεύεται η είσοδος» όχι μόνο στις μικρές αλλά και στη μεγάλη πλειονότητα των μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεων.

Με δεδομένα αυτά τα δυο μεγάλα προβλήματα, το 2023 προβάλλει… απειλητικό για δυο λόγους: Πρώτον, διότι το 2023 θα είναι έτος ισχυρής επιβράδυνσης για την ελληνική οικονομία και ύφεσης για την ευρωπαϊκή, σε συνθήκες που ο πληθωρισμός θα παραμένει υψηλός και οι αυξήσεις των επιτοκίων θα συνεχιστούν. Δεύτερον, διότι θα πρέπει να αρχίσει η… πραγματική υλοποίηση, η οποία, όπως έχει αποδείξει και το ΕΣΠΑ, συνοδεύεται από πολλά προβλήματα και καθυστερήσεις. Η διαφορά όμως του Ταμείου Ανάκαμψης με το ΕΣΠΑ είναι ότι δεν έχει… παράταση: το σύνολο των πόρων πρέπει να έχει απορροφηθεί μέχρι και το τέλος του 2026. Αν το σημερινό «βάδισμα χελώνας» στην απορρόφηση των πόρων συνεχιστεί με ελαφρά μόνο βελτίωση το 2023, τότε ο κίνδυνος απώλειας σημαντικών πόρων είναι άμεσος!

Λογιστική ή πραγματική

Για να καλύψει το οξύ πρόβλημα των πολύ χαμηλών ρυθμών απορρόφησης, η κυβέρνηση «παίζει» με τη διαφορά ανάμεσα στη λογιστική απορρόφηση και την πραγματική απορρόφηση. Ο ουσιαστικός δείκτης προόδου είναι η πραγματική απορρόφηση, δηλαδή οι πόροι που φτάνουν στις επιχειρήσεις για τη χρηματοδότηση των επενδυτικών σχεδίων. Αντί αυτής, που απουσιάζει παντελώς από τις σχετικές ανακοινώσεις, το υπουργείο Οικονομικών παρουσιάζει στοιχεία για τη λογιστική απορρόφηση, δηλαδή για τους πόρους που έχουν μεταφερθεί από τον κεντρικό λογαριασμό του Δημοσίου σε ενδιάμεσους λογαριασμούς με σκοπό να γίνει μεταφορά ποσών στις επιχειρήσεις. Ετσι, παρατηρείται το φαινόμενο επί σειρά μηνών και μάλιστα στο β’ εξάμηνο του 2022, η λογιστική απορρόφηση να αυξάνεται αλλά η πραγματική απορρόφηση να είναι αμελητέα σε σύγκριση με τους συνολικά διαθέσιμους πόρους.

▸ Συγκεκριμένα, στο σκέλος των επιχορηγήσεων:

Επί συνόλου ευρωπαϊκών πόρων 18,191 δισ. ευρώ, ο κυβερνητικός στόχος για το 2023 ήταν 3,2 δισ. ευρώ, η κυβέρνηση ενέγραψε τελικά στον προϋπολογισμό 2,8 δισ. ευρώ (που συμβάλλει στο ΑΕΠ) και, αντ’ αυτών, στα τέλη Νοεμβρίου η λογιστική απορρόφηση ήταν 2 δισ. ευρώ και η πραγματική απορρόφηση 0,5 δισ. ευρώ. Ετσι η πραγματική απορρόφηση αντιστοιχεί σε 2,75% των συνολικών πόρων και σε 15,6% του κυβερνητικού στόχου για το 2022!

▸ Στο σκέλος των δανείων:

Στο σκέλος αυτό, οι συνολικοί ευρωπαϊκοί πόροι ανέρχονται σε 12,728 δισ. ευρώ. Οι διαθέσιμοι πόροι (δηλαδή οι πόροι που έχουν εισέλθει στη χώρα - προκαταβολή και 1η δόση) μέχρι και το 1ο εξάμηνο του 2022 είναι 3,50 δισ. ευρώ.

▸ Από την έναρξη του Σχεδίου μέχρι και 30/11/2022:

● Εχουν υποβληθεί στις τράπεζες προς έγκριση 224 επενδυτικά σχέδια. Ο συνολικός προϋπολογισμός των επενδυτικών σχεδίων ανέρχεται σε 8,44 δισ. ευρώ (3,58 δισ. ευρώ από τους πόρους του Ταμείου, 2,04 δισ. ευρώ ίδια κεφάλαια των επενδυτών και 2,82 δισ. ευρώ κεφάλαια των τραπεζών).

● Το μέσο ύψος της επένδυσης ανέρχεται σε περίπου 40 εκατ. ευρώ. Η κυβέρνηση ισχυρίζεται ότι 121 από τα 224 επενδυτικά σχέδια, συνολικού ύψους 1,78 δισ. ευρώ, αφορούν μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Εδώ η κυβέρνηση «παίζει» με τον ευρωπαϊκό ορισμό των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που κατατάσσει στις μικρές αυτές που απασχολούν μέχρι 50 εργαζόμενους και στις μεσαίες αυτές που απασχολούν μέχρι και 250 εργαζόμενους – ταξινόμηση που ουδεμία σχέση έχει με την ελληνική πραγματικότητα, όπου επιχείρηση με 50 εργαζόμενους είναι μεσαία και με 250 εργαζόμενους μεγάλη. Το μέσο ύψος των επενδυτικών σχεδίων (40 εκατ. ευρώ) λέει την αλήθεια: πρόκειται για επενδυτικά σχέδια μεγάλων και ολίγων «μεγαλομεσαίων» επιχειρήσεων.

● Εχει συμβασιοποιηθεί και έχουν υπογραφεί δανειακές συμβάσεις για 42 από τα 224 επενδυτικά σχέδια (ποσοστό 18,75% των υποβληθέντων), ενώ τα υπόλοιπα βρίσκονται σε κάποιο από τα 4 προστάδια: αξιολόγηση, προ-έγκριση, έγκριση.

● Το συνολικό ποσό που έχουν λάβει οι επιχειρήσεις από τους πόρους του Ταμείου είναι μόλις 70 εκατ. ευρώ διαμορφώνοντας ένα πραγματικό ποσοστό απορρόφησης της τάξης του 0,6% επί των συνολικών δανειακών πόρων και 2% επί των διαθέσιμων δανειακών πόρων.

^✳ Τα στοιχεία επεξεργάστηκαν ο υπεύθυνος Ανάπτυξης Παναγιώτης Κορκολής και η συντονίστρια Κύκλου Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάλυσης Ευγενία Φωτονιάτα, στο πλαίσιο του Παρατηρητηρίου Ταμείου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» και ΕΣΠΑ 2021-2027, του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ.