Αναπτυξιακή στρέβλωση και επικίνδυνη υστέρηση

Μεγάλη υστέρηση στην πραγματική απορρόφηση των πόρων, μεγάλες αποκλίσεις μεταξύ λογιστικής και πραγματικής απορρόφησης (δηλαδή των πόρων που δεσμεύονται λογιστικά και των πραγματικών πληρωμών), αλλά και μεγάλου ύψους λιμνάζοντες πόρους, που δεν έχουν ενεργοποιηθεί μέσω δράσεων και προγραμμάτων, αποκαλύπτει η 3η, επικαιροποιημένη με τα στοιχεία μέχρι και τα τέλη Αυγούστου, έκθεση του Ινστιτούτου ΕΝΑ (Focus Report). Τα στοιχεία του «Παρατηρητήριου του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ», που ξεκίνησε τις μηνιαίες εκθέσεις του τον Ιούλιο, είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, καθώς οι εξελίξεις περί την ενεργειακή κρίση εγκαθιστούν έναν νέο παράγοντα κινδύνου: η απόφαση της Ε.Ε. να προχωρήσει στην αναθεώρηση του σχεδιασμού και ανακατεύθυνση των πόρων στο πλαίσιο του REPowerEU με ιδιαίτερη έμφαση στον τομέα της ενέργειας, σημαίνει ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θα πρέπει σε σύντομο χρόνο να διαχειριστεί αυξημένους πόρους, όταν -ατυχέστατα!- οι επιδόσεις του στην απορρόφηση πόρων από το σκέλος των επιδοτήσεων είναι πολύ χαμηλές.

Πέρα από το ζήτημα του ρυθμού απορρόφησης των πόρων, η έκθεση αναδεικνύει ένα ακόμη, ποιοτικό πρόβλημα: Στο σκέλος των επιχορηγήσεων, με την εξαίρεση του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής, τα υπόλοιπα υπουργεία του «αναπτυξιακού κύκλου» (Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Υποδομών και Μεταφορών, Ανάπτυξης και Επενδύσεων) έχουν απογοητευτικά ποσοστά απορρόφησης πόρων, γεγονός που αποκαλύπτει μια «αναπτυξιακή στρέβλωση». Από την άλλη, στα 13 επενδυτικά σχέδια που έχουν κατατεθεί για την υλοποίηση έργων του σκέλους των δανείων, φιγουράρουν μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα δανειοδότησης και υλοποίησης επενδύσεων ανεξάρτητα από τους πόρους του Ταμείου. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε εύλογες ανησυχίες για τα κριτήρια με τα οποία επιλέγονται τα επενδυτικά σχέδια: πρόκειται για την εύκολη λύση στην απορρόφηση των πόρων ή είναι τεκμήριο ότι οι πόροι και αυτού του Ταμείου θα κατευθυνθούν σε επιχειρήσεις φίλιες στην κυβέρνηση ή προνομιακούς συνεργάτες των τραπεζών - ή και τα δύο;

Τα συγκεκριμένα ευρήματα της έρευνας του ΕΝΑ έχουν ως εξής:

● Οι πληρωμές μέχρι και την 31.8.2022 ανήλθαν σε περίπου 2 δισ. ευρώ. Ωστόσο, από αυτά, μόνο 0,6 δισ. ευρώ ήταν πραγματικές πληρωμές, δηλαδή έφτασαν στις επιχειρήσεις που υλοποιούν επενδυτικά σχέδια. Το υπόλοιπο 1,4 δισ. ευρώ αποτελεί λογιστικές πληρωμές, δηλαδή πόρους που αποδεσμεύονται από το Ταμείο αλλά δεν έχουν ακόμη φτάσει στον τελικό τους προορισμό. Για παράδειγμα, για το «Εξοικονομώ κατ’ οίκον» έχουν αποδεσμευτεί 596,2 εκατ. ευρώ από το Ταμείο. Οι πληρωμές όμως προς τους ωφελούμενους που έχουν προχωρήσει σε παρεμβάσεις εξοικονόμησης ενέργειας ανέρχονται σε μόλις 44,3 εκατ. ευρώ.

● Το ύψος των πόρων που λιμνάζουν, δηλαδή των πόρων που ενώ είναι διαθέσιμοι δεν έχουν ενεργοποιηθεί μέσω δράσεων και προγραμμάτων, παραμένει ιδιαίτερα υψηλό και ανέρχεται σε 5,5 δισ. ευρώ.

Δάνεια

Στην επιμέρους κατηγορία των δανείων -σημαντική γιατί εκεί θα αποδειχθεί η πραγματική δυνατότητα του επιχειρηματικού τομέα να αναπτύξει επενδυτική δυναμική βάζοντας και ο ίδιος «το χέρι στην τσέπη»- η κατάσταση είναι ανάλογη. Επί συνολικών πόρων 12,7 δισ. ευρώ και διαθέσιμων πόρων 3,5 δισ. ευρώ (προκαταβολή και 1η δόση):

● Μέχρι σήμερα, έχουν υπογραφεί συμβάσεις συνεργασίας με επτά εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα για τη διάθεση του 49% των διαθέσιμων δανειακών πόρων (1,7 δισ. ευρώ).

● Μέχρι και τον Αύγουστο 2022 έχουν κατατεθεί 107 επενδυτικά σχέδια προς έγκριση στα τραπεζικά ιδρύματα. Ο συνολικός προϋπολογισμός των επενδυτικών σχεδίων ανέρχεται σε 3,93 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 1,68 δισ. ευρώ είναι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, 933 εκατ. ευρώ είναι ίδια κεφάλαια των επενδυτών και 1,32 δισ. ευρώ κεφάλαια των τραπεζών.

● Έχει συμβασιοποιηθεί μόλις το 12% των επενδυτικών σχεδίων (13 επενδυτικά σχέδια) συνολικού προϋπολογισμού 1,02 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 455,34 εκατ. ευρώ είναι πόροι του Ταμείου Ανάκαμψης. Σημειώνουμε ότι, σύμφωνα με τα δημοσιοποιημένα στοιχεία, πλέον οκτώ επενδυτικά σχέδια, συνολικού προϋπολογισμού 74,39 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων 34,94 εκατ. ευρώ πόροι δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης, πρόκειται να συμβασιοποιηθούν άμεσα.

● Το συνολικό ποσό που έχουν λάβει οι επιχειρήσεις από τους πόρους του Ταμείου είναι μόλις 10,17 εκατ. ευρώ, διαμορφώνοντας ένα πραγματικό ποσοστό απορρόφησης της τάξης του 0,1% επί των συνολικών πόρων και 0,3% επί των διαθέσιμων πόρων.

Επιχορηγήσεις

Στο σκέλος των επιχορηγήσεων, το «μάνατζμεντ» του προγράμματος ανήκει αποκλειστικά στο Δημόσιο, με αποτέλεσμα η κατανομή των πόρων να είναι ευκολότερη, οπότε και η εικόνα είναι κάπως καλύτερη:

● Επί των συνολικών πόρων, το ποσοστό λογιστικής απορρόφησης είναι 9% και πραγματικής απορρόφησης 3%.

● Επί των διαθέσιμων πόρων, το ποσοστό λογιστικής απορρόφησης είναι 39% και το ποσοστό πραγματικής απορρόφησης είναι 14%.

● Οσον αφορά την απορρόφηση ανά υπουργείο, το υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής έχει τη μακράν καλύτερη επίδοση με ποσοστό απορρόφησης 15,4% και ακολουθούν το Παιδείας και Θρησκευμάτων με 11,2% και το Μετανάστευσης και Ασύλου με 9,6%. Εντυπωσιακά κακές είναι οι επιδόσεις του κύκλου των «αναπτυξιακών» υπουργείων: Περιβάλλοντος και Ενέργειας (5,3%), Υποδομών και Μεταφορών (4,9%) και Ανάπτυξης και Επενδύσεων (2,6%). Ακόμη χειρότερα, όλα τα υπόλοιπα υπουργεία έχουν ρυθμούς απορρόφησης είτε ολοστρόγγυλο 0% είτε πολύ κοντά σε αυτό (περιλαμβανομένων του Τουρισμού -της «εθνικής μας βαριάς βιομηχανίας»-, του Αγροτικής Ανάπτυξης και του Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής)!

Το Focus Report του ΕΝΑ, με υπεύθυνο τον καθηγητή και πρώην υπουργό Γ. Σταθάκη, συντάσσεται από τους Παναγιώτη Κορκολή, υπεύθυνο Ανάπτυξης ΕΝΑ, και Ευγενία Φωτονιάτα, συντονίστρια Κύκλου Οικονομικής και Κοινωνικής Ανάλυσης ΕΝΑ.