Οι τέσσερις μεγάλες φορο-παγίδες των τεκμηρίων

Στην «παγίδα» των τεκμηρίων διαβίωσης κινδυνεύουν να πέσουν και φέτος εκατοντάδες χιλιάδες φορολογούμενοι που δηλώνουν χαμηλά εισοδήματα στην Εφορία και έχουν μεγάλες τεκμαρτές δαπάνες διαβίωσης ή δαπάνες απόκτησης περιουσιακών στοιχείων.

Οι συγκεκριμένοι φορολογούμενοι κινδυνεύουν να πληρώσουν αυξημένους φόρους για ανύπαρκτα στην ουσία εισοδήματα, αφού ο υπολογισμός τους θα γίνει με τεκμαρτό τρόπο και όχι με βάση τα πραγματικά αποκτηθέντα. Για παράδειγμα φορολογούμενος, ο οποίος δηλώνει ετήσιο εισόδημα 5.000 ευρώ και οι τεκμαρτές του δαπάνες (ακίνητα, οικόπεδα, αυτοκίνητα, κ. α.) είναι 30.000 ευρώ, θα φορολογηθεί για το ποσόν των 30.000 ευρώ.

Επιπλέον, πολλοί εξ αυτών θα υποστούν και άλλου είδους απρόσμενα οικονομικά βάρη, καθώς η επίπτωση της φορολόγησης με βάση τα τεκμήρια δεν εξαντλείται στην πληρωμή υψηλότερου φόρου, αλλά μπορεί να τους επιβληθεί ειδική εισφορά αλληλεγγύης, να χάσουν το δικαίωμα είσπραξης κοινωνικών επιδομάτων, ακόμη και την απαλλαγή από τον ΕΝΦΙΑ.

Σημειώνεται ότι πέρσι στο «δόκανο» των τεκμηρίων πιάστηκαν 1,9 εκατ. φορολογούμενοι, οι οποίοι φορολογήθηκαν για εισοδήματα μεγαλύτερα κατά 6,7 δισ. ευρώ. Ο πρόσθετος φόρος που κλήθηκαν να πληρώσουν ανήλθε στα 150 εκατ. ευρώ. Το μεγαλύτερο βάρος έπεσε σε μισθωτούς και συνταξιούχους, ενώ οι ελεύθεροι επαγγελματίες πλήρωσαν τα λιγότερα.

Υπάρχουν βέβαια τρόποι που επιτρέπουν στον φορολογούμενο να παρακάμψει τα τεκμήρια και να φορολογηθεί για το πραγματικό του εισόδημα, όπως είναι για παράδειγμα η ανάλωση κεφαλαίων από προηγούμενα έτη, η επίκληση εισοδημάτων που απαλλάσσονται από τον φόρο ή φορολογούνται με ειδικό τρόπο, η επίκληση εσόδων εισπραχθέντων εντός του 2019 από την πώληση περιουσιακών στοιχείων ή από γονικές παροχές ή δωρεές χρηματικών ποσών ή από δάνεια κ.λπ. Επειδή, όμως, οι περισσότεροι πολίτες έχουν χρησιμοποιήσει στην πάροδο των μνημονίων αυτήν τη μέθοδο, αδυνατούν πια να καλύψουν και τα τεκμήρια, με αποτέλεσμα η υπερφορολόγηση να είναι μονόδρομος.

Εισοδήματα: Λόγω της σημαντικής συρρίκνωσης των πραγματικών εισοδημάτων, την οποία έχει προκαλέσει η πολυετής οικονομική κρίση σε εκατομμύρια νοικοκυριά, πολλά φυσικά πρόσωπα θα φορολογηθούν το 2020 όχι με τα πολύ χαμηλά εισοδήματα που απέκτησαν το 2019 αλλά με βάση τις τεκμαρτές δαπάνες. Σε πολλές περιπτώσεις, οι διαφορές μεταξύ των πολύ χαμηλών πραγματικών εισοδημάτων του 2019 και των πολύ υψηλών τεκμαρτών που θα προκύπτουν για το ίδιο έτος με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης θα είναι αδύνατο να καλυφθούν με εισοδήματα από παρελθόντα έτη, καθώς τα ποσά αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σχεδόν στο σύνολό τους για την κάλυψη των τεκμηρίων στη διάρκεια των μνημονιακών χρόνων.

Αφορολόγητο αποδείξεων: Εκατοντάδες χιλιάδες θα είναι οι υπόχρεοι που θα κληθούν να πληρώσουν το 2020 επιπλέον φόρο εισοδήματος 22% επί ενός ποσού κατά το οποίο θα θεωρηθεί ότι δεν κάλυψαν το απαιτούμενο ύψος δαπανών με πληρωμές μέσω «πλαστικού» ή άλλης μορφής «ηλεκτρονικού» χρήματος. Κι αυτό θα συμβεί, επειδή, κατά την εκκαθάριση των φορολογικών δηλώσεων το 2020 για το 2019, το συνολικό ετήσιο φορολογητέο εισόδημα το οποίο θα ληφθεί υπόψη για τον προσδιορισμό του ύψους των δαπανών που πρέπει να έχουν εξοφληθεί με πληρωμές μέσω πιστωτικών ή χρεωστικών καρτών δεν θα είναι το πολύ χαμηλό πραγματικό δηλωθέν εισόδημά τους, αλλά το πολύ πιο υψηλό ποσό τεκμαρτού φορολογητέου εισοδήματος, το οποίο θα έχει προσδιοριστεί με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης.

Κάθε μισθωτός, συνταξιούχος και κατ’ επάγγελμα αγρότης, για να δικαιούται έκπτωσης φόρου έως 1.900-2.100 ευρώ, η οποία ισοδυναμεί με αφορολόγητο όριο εισοδήματος έως 8.636-9.545 ευρώ, πρέπει κατά τη διάρκεια του 2019 να έχει εξοφλήσει με ηλεκτρονικά μέσα πληρωμής (με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες ή μέσω e-banking) δαπάνες για αγορές αγαθών ή παροχή υπηρεσιών συνολικού ύψους ίσου με ποσοστό:

■ 10% του ετησίου εισοδήματός του, πραγματικού ή τεκμαρτού, εφόσον το εισόδημα αυτό ανέρχεται έως 10.000 ευρώ,

■ 10% επί των πρώτων 10.000 ευρώ και 15% επί του υπερβάλλοντος ποσού, εφόσον το ετήσιο (πραγματικό ή τεκμαρτό) ατομικό του εισόδημα ανέρχεται σε 10.001 έως και 30.000 ευρώ,

■ 10% επί των πρώτων 10.000 ευρώ, 15% επί των επόμενων 20.000 ευρώ και 20% επί του υπερβάλλοντος ποσού, εφόσον το ετήσιο (πραγματικό ή τεκμαρτό) εισόδημά του ξεπερνά τις 30.000 ευρώ.

ΕΝΦΙΑ: Με απώλεια της απαλλαγής από τον ΕΝΦΙΑ κινδυνεύουν οι φορολογούμενοι, των οποίων το πραγματικό δηλωθέν εισόδημα είναι πολύ χαμηλό οπότε με την επίδραση των τεκμηρίων θα χάσουν το δικαίωμα μερικής ή ολικής απαλλαγής από τον φόρο ιδιοκτησίας. Αυτό θα συμβεί διότι, σε κάθε τέτοια περίπτωση, το τεκμαρτό εισόδημα, επειδή θα είναι υπέρμετρα υψηλό, θα υπερβεί το ισχύον εισοδηματικό όριο απαλλαγής από τον ΕΝΦΙΑ. Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις, δικαιούχος απαλλαγής από το 50% του ΕΝΦΙΑ είναι κάθε φορολογούμενος ο οποίος μεταξύ άλλων είχε κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους «συνολικό ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα» έως 9.000 ευρώ. Το όριο αυτό προσαυξάνεται κατά 1.000 ευρώ για τη σύζυγο και για κάθε εξαρτώμενο μέλος της οικογένειας. Ειδικά για οικογένειες που είναι τρίτεκνες ή πολύτεκνες ή περιλαμβάνουν ανάπηρα άτομα κατά ποσοστό 80% και άνω χορηγείται πλήρης απαλλαγή (100%) από τον ΕΝΦΙΑ, εφόσον, μεταξύ άλλων, το «συνολικό ετήσιο καθαρό οικογενειακό εισόδημα» του προηγούμενου έτους δεν έχει υπερβεί τις 12.000 ευρώ, προσαυξημένο κατά 1.000 ευρώ για τον ή τη σύζυγο και κάθε εξαρτώμενο μέλος.

Επιδόματα: Χιλιάδες οικονομικά αδύναμοι φορολογούμενοι θα χάσουν κοινωνικά επιδόματα που δικαιούνται, παρά το γεγονός ότι έχουν πολύ χαμηλά πραγματικά εισοδήματα, επειδή το εισόδημά τους με βάση τα τεκμήρια διαβίωσης θα ανέλθει σε επίπεδα υψηλότερα των εισοδηματικών ορίων που ισχύουν για την είσπραξη των επιδομάτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, τα επιδόματα τέκνων που χορηγεί ο Οργανισμός Προνοιακών Επιδομάτων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης (ΟΠΕΚΑ).