Αυτή η μνημειακή έκδοση του βιβλίου του K. Frampton, στη νεότερη εκδοχή του από τις εκδόσεις Θεμέλιο, μεταφράστηκε στα ελληνικά από τους χαλκέντερους αρχιτέκτονες-ερευνητές Αιμιλία Αθανασίου και Σταύρο Αλιφραγκή. Ο ίδιος ο εκδότης μάλιστα επαναλάμβανε τώρα την παραγωγή της παλιότερης εκδοχής του βιβλίου το 1987. Η απόσταση όμως αυτή των 36 ετών είχε ένα ιδιαίτερο νόημα, ειδικά για μια χώρα όπως η Ελλάδα, διψασμένη για διεθνή αναγνώριση, που θα εκτινασσόταν στο διεθνές στερέωμα με την αναφορά έκτασης μιας σελίδας στο τέλος. Εκεί αναδεικνυόταν το έργο του Εργαστηρίου 66 των Σ. και Α. Αντωνακάκη ως ισάξιο μιας ομάδας άλλων διάσημων αρχιτεκτόνων στο πλαίσιο του «κριτικού τοπικισμού». Τον όρο είχαν πρώτοι καθιερώσει οι Α. Τζώνης και L. Lefaivre (1981), από όπου τον δανείστηκε ο Frampton δίνοντάς του κατόπιν τεράστια έκταση. Μέσα σ’ αυτή την πρόσφατη ανάπτυξη, ξαναβρίσκουμε τώρα την ελληνική αρχιτεκτονική απλωμένη σε οκτώ σελίδες, με προσθήκη πολλών ακόμα άξιων εκπροσώπων. Μια σπουδαία εξέλιξη.
Στατιστικά μιλώντας, το βιβλίο διαθέτει 5 εκδόσεις στα ελληνικά και αντίστοιχες εκδόσεις στα αγγλικά, που πάντα προηγούνταν. Αυτό γρήγορα έγινε ευαγγέλιο, η πληροφόρησή του θεωρήθηκε έγκυρη και ανυπέρβλητη, ο Frampton στο μεταξύ φαινομενικά πρόσθετε και ξαναπρόσθετε κεφάλαια, ανεβάζοντας κάθε φορά τον πήχη. Σήμερα ο συγγραφέας είναι 94 ετών, η δίψα της επικαιροποίησης δεν λέει να καταλαγιάσει ώστε να μην κλονιστεί η αξιοπιστία της καθολικής καταγραφής ενός Πανδέκτη που να «τα περιέχει όλα». Ασφαλώς, όμως, εδώ διακρίνεται η (ανταγωνιστική) επίδραση του διαδικτύου, που ενορχηστρώνει ατέρμονες ροές πληροφόρησης (και ανεξέλεγκτης ενημέρωσης), συνεχώς μεταπλάθοντας ένα μεταλλασσόμενο «παρόν», σε αντιπαράθεση με τα παλιά μέσα ενημέρωσης που λειτουργούν με άλλους ρυθμούς, με άλλους όρους.
Σε αυτή την υπεράνθρωπη προσπάθεια προσαρμογής σε νέα δεδομένα, προέχει η έννοια της (επιστημονικής) ακρίβειας. Δηλαδή, εκείνο που πιστοποιεί την αληθοφάνεια, τη νομιμότητα, το κύρος των επιλογών που έχουν γίνει. Οπότε οι άξιοι εδώ μεταφραστές, Αθανασίου και Αλιφραγκής, που ανέλαβαν αυτό το έργο εργάστηκαν συνοδευόμενοι από ένα αντίστοιχο δίκτυο ελέγχου, μέσω διασταυρώσεων κειμένων, θέλοντας να πλησιάσουν την «επιστημονική ακρίβεια», να τελειοποιήσουν τη διαρκώς μετατοπιζόμενη αλήθεια του Frampton. Θεωρητικά, μπορεί αυτό να ακουγόταν απλό ή έστω, προσιτό. Τελικά αποδείχτηκε ότι ένα μεγάλο μέρος της δουλειάς ήταν οι έλεγχοι και οι σιωπηρές διορθώσεις λαθών που διάνθιζαν το βιβλίο του Frampton, καθώς αυτό είχε διαδοχικά βασιστεί πάνω στις προηγούμενες παραλλαγές του. Με άλλα λόγια, το τωρινό βιβλίο είχε τη δική του ιστορία, όπως λένε.
Μέσα από αυτές τις διαδικασίες, η ιστορία, πιο συγκεκριμένα η ιστορία της αρχιτεκτονικής, μοιάζει πλέον να ανεξαρτητοποιείται από τον χρόνο, βασικό της συστατικό ώς τώρα, και να οδηγείται στον τόπο, άρα σε γεωγραφικές ενότητες ώς τώρα ανεξερεύνητες, αναξιοποίητες. Η μετάθεση έρχεται αδιόρατα: ίσως να κρύβεται πίσω από τις αλλαγές στον υπότιτλο, που από τον κάπως ουδέτερο αρχικό, που έμοιαζε να επιτρέπει κάποια χαλαρότητα, «Μια κριτική ιστορία» («A critical history»), γίνεται το 1987 «Ιστορία και κριτική» και στο τέλος, αντιστρέφοντας τις λέξεις, καταλήγει σε «Κριτική ιστορία». Μπροστά στη σταθερή αναφορά σε μια αγία και καθολική «Μοντέρνα αρχιτεκτονική», αυτά τα παιχνίδια στο παρασκήνιο δεν είναι ποτέ αθώα.
Η μοίρα προόριζε στον Frampton να ασχοληθεί με μια μοντέρνα αρχιτεκτονική που γεννήθηκε μέσα σε μια φουρτουνιασμένη περίοδο. Κι αν αυτός, γερνώντας, ολοένα άμβλυνε τα εργαλεία του και βυθιζόταν ολοένα περισσότερο στα σαγηνευτικά σχήματα ενός κριτικού ή μη τοπικισμού, διευρύνοντας συνεχώς το πεδίο του, την ίδια στιγμή άφηνε πίσω του εκείνη τη σαγηνευτική γκραβούρα της αρχής του βιβλίου, με την εικόνα ενός Παρισιού του 1830 να ξεκοιλιάζεται εν ονόματι της νέας εποχής που ανατέλλει. Δεν ήταν τυχαίο πως αυτή η γκραβούρα παρέμεινε σταθερά εκεί, εφιαλτικά ακλόνητη, ξεκομμένη, παρ’ όλες τις ενδιάμεσες περιπέτειες και μεταμορφώσεις του βιβλίου. Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, αυτή η ρομαντική κατά βάθος εικόνα καταστροφής κατέληγε να συμβολίζει την «κολλημένη» αινιγματική τραγικότητα, εκπροσωπώντας υποτίθεται ιδεολογικές/πολιτικές αλλαγές. Κάτι παρήγορο.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας