Υπάρχουν κάποια βιβλία που η πρωτοτυπία τους συναγωνίζεται την αναγκαιότητά τους, έτσι ώστε, μετά την ανάγνωσή τους, το καινοφανές να περνά αβίαστα στη σφαίρα του αυτονόητου αφήνοντας πίσω μόνο την ανάμνησή του, με τη μορφή ενός γνώριμου αναλογισμού: «αυτό πώς δεν το είχε σκεφτεί κανείς ποτέ έως τώρα;». Η διεθνική ιστορία του ελληνικού κομμουνισμού του Κωστή Καρπόζηλου ανήκει σε αυτή την εκλεκτή κατηγορία.
Αφηγείται με σπάνια ευρυμάθεια και γλαφυρότητα, και ισόποση έμφαση στο micro και στο macro, τις μεγάλες εξωελλαδικές στιγμές της πιο διεθνιστικής πολιτικής ιδεολογίας της νεότερης Ελλάδας, που εθνικοποιήθηκε και στα καθ’ ημάς, όπως παντού αλλού, σχεδόν από καταβολής της, παραμένοντας ωστόσο μέχρι τη Μεταπολίτευση «στο όριο», κατά την έκφραση του συγγραφέα για το μεσοπολεμικό ΚΚΕ – μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, αλλά και μεταξύ γεωγραφικά εθνικής και εξωτερικής επικράτειας, μεταξύ πατριωτικών διεκδικήσεων και «αντεθνικών» βλέψεων, μεταξύ «κεντρικών γραμμών» και φυγόκεντρων τάσεων.
Τα έξι κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένα σε θεματικές άνισα μελετημένες στη σχετική γραμματεία, οι οποίες όμως συνθέτουν από κοινού ένα συνεκτικό διεθνικό πλαίσιο που η εθνοκεντρική Ιστορία δεν κατάφερε ποτέ να εκτιμήσει δεόντως. Από τους Εβραίους σοσιαλιστές της Θεσσαλονίκης, που πρωτοστάτησαν στην ίδρυση του ΣΕΚΕ και στη μετεξέλιξή του σε ΚΚΕ, και τους πρόσφυγες των χρόνων γύρω από το 1922, που διαπλάστηκαν άμεσα από την ή/και στη νεαρή Σοβιετική Ενωση, περνώντας από τον τριτοδιεθνικό κομμουνισμό, τα «λαϊκά μέτωπα» και τον αντιστασιακό αντιφασισμό των Ελλήνων σοσιαλιστών-κομμουνιστών στην Ευρώπη και στον ευρύτερο μεσογειακό χώρο (είναι συναρπαστικές οι σελίδες για τα αντιφασιστικά στρατιωτικά κινήματα στη Μέση Ανατολή κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου).
Κατόπιν από την εμφυλιοπολεμική ήττα, την εξορία και τη μεταμόρφωση της νέας προσφυγιάς σε κομμουνιστική πατρίδα των εκπατρισμένων, και φτάνοντας μέχρι τη διάσπαση –κατά μήκος του ψυχροπολεμικού άξονα Ανατολής/Δύσης– του ελληνικού κομμουνισμού και τη βαθμιαία επανένωση-επανεθνικοποίησή του, πρώτα στην αντιδικτατορική «εθνικοαπελευθερωτική» στράτευση και τέλος στο «συνταγματικό τόξο» του μεταπολιτευτικού κοινοβουλευτισμού, πρόσωπα και γεγονότα κομβικής σημασίας για το ελληνικό κομμουνιστικό κίνημα φωτίζονται κάτω από το πρίσμα που προδήλως τους αρμόζει, αλλά που δεν τους το παραχώρησε (παρά μόνο κατ’ εξαίρεση) η ιστορική έρευνα: μιας κινητικότητας στον χώρο η οποία αψηφά τις μονοσήμαντες γεωγραφικές καταγωγές και τα υπό σταθεροποίηση κρατικά σύνορα, υλοποιώντας «απλώς» –μπαίνει ξανά στον πειρασμό να πει κανείς, σαν να ήταν όντως απλό κάτι τόσο σύνθετο– ένα φιλοσοφικό και πολιτικό πνεύμα που ανέκαθεν (αρκεί να θυμηθούμε τον ασταμάτητα μετακινούμενο, πολύγλωσσο και άπατρι Μαρξ) πλανιόταν πέρα και πάνω από εθνοκρατικές βάσεις, γλωσσικά στεγανά και ιθαγένειες.
Οπως δείχνει με διαλεκτική συνέπεια ο Καρπόζηλος, η εθνικοποίηση δεν υπήρξε πάντοτε καταναγκαστική διαδικασία, αλλά πολύ συχνά, και μάλιστα σε καίρια σημεία, αυθόρμητη σκόπευση και εκούσια στρατηγική του ελληνικού κομμουνισμού, και όχι μόνο λόγω ευθυγράμμισης με το σοβιετικό παράδειγμα. Η εθνικόφρων σοσιαλιστική παράδοση στην Ελλάδα πριν από την ανάδυση του κομμουνιστικού κινήματος συνέβαλε σημαντικά σε αυτό, το ίδιο και η εδραίωση του ελληνικού έθνους-κράτους, με τις γνωστές συμπεριλήψεις του και τους λιγότερο γνωστούς αποκλεισμούς του.
Δεν παύει ωστόσο η εθνικοποίηση αυτή να φαντάζει σαν μοίρα, με την έννοια που έδωσε στον όρο ο νεαρός Βάλτερ Μπένγιαμιν: μια ζωή δέσμια ενός, ενίοτε αυτοεπιβεβλημένου, νόμου που τη θέλει διαρκώς ένοχη, σε αντιδιαστολή με έναν διεθνικό χαρακτήρα ο οποίος, πάλι σύμφωνα με τον Μπένγιαμιν, ακτινοβολεί στις πράξεις ανώνυμων και επώνυμων, ατομικών και συλλογικών υποκειμενικοτήτων, σαν φάρος ελευθερίας μέσα σε συνθήκες ριζικά ετεροκαθορισμένες.
Ο Μπένγιαμιν πίστευε ότι στα λογοτεχνικά είδη της τραγωδίας και της κωμωδίας ο χαρακτήρας υπερνικά τη μοίρα, έστω κι αν ο ήρωας, ειδικά στην τραγωδία, καταλήγει βουβός, συντετριμμένος. Θα μπορούσαμε να προσθέσουμε σε αυτά το είδος της ιστοριογραφίας που διακονεί ο Καρπόζηλος, ο οποίος θέτει εξαρχής ως στόχο του «να δείξει πώς η πραγματική κίνηση πραγματικών ανθρώπων διαμορφώνει την ιστορία, και όχι το αντίθετο» (σελ. 24), και το έχει πια καταφέρει όταν κλείνει τον επίλογό του σε αμιγώς μπενγιαμινικό και, σε τελευταία ανάλυση, κομμουνιστικό πνεύμα: «Απαλλαγμένοι, με επώδυνο αλλά εντέλει απελευθερωτικό τρόπο, από την πίστη στην ιστορία, μπορούμε να σκεφτούμε εκ νέου ότι οι δημιουργοί της είναι τελικά οι άνθρωποι κάθε εποχής».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας